ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ УМУМИЙ ПСИХОДИАГНОСТИКА ФАНИ МАЪРУЗА МАШҒУЛОТИНИНГ ЭЛЕКТРОН РЕСУРС МАТЕРИАЛИ КУРС: ФАН: ЎҚИТУВЧИ: 2 ЙЎНАЛИШ Психология МАВЗУ: ПРОЕКТИВ МЕТОДИКАЛАР УМУМИЙ ПСИХОДИАГНОСТИКА РАСУЛОВ АБДИМУМИН ИБРАГИМОВИЧ 1 РЕЖА: 1. ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР 2. ПРОЕКТИВ МЕТОДИКАЛАРИ КЛАССИФИКАЦИЯСИ 3. ПРОЕКТИВ МЕТОДИКЛАР БЎЙИЧА АЙРИМ НАМУНАЛАР 2 ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР –БУ… Проектив тестлар-бу яширин эҳтиёжларни, қийинчиликларни, ички ва ташқи низоларни, бошқа одамлар билан муносабатларнинг табиатини, ўтмиш ва келажакка муносабатни аниқлашга қаратилган шахсни тадқиқ қилиш учун махсус ишлаб чиқилган психодиагностик процедуралардир 3 ПРОЕКТИВ МЕТОДИКА ТАРИХИ Собиқ иттифоқда проектив тестларни татбиқига эътибор кўп қаратилмаган. Шу сабабли ушбу турдаги диагностика техникасининг пайдо бўлиши академик психологияда сезиларли иштиёқни келтириб чиқармади. Уларнинг мулоҳазасича, проекцион методлар психоанализ билан бевосита боғлиқ эди ва унинг авлодлари ҳисобланарди. Бундай алоқани ўрнатиш, албатта, ушбу тестларни амалда қўллаш йўлини тўсиб қўйди. Бир мунча вақт, бошлаган психологлар ўша йилларда улар билан ишлаш, ўзига хос эвфемизмларга мурожаат қилиши керак эди ва уларнипроектив тестларни "идрок техникаси" ёки "заиф тузилган визуал стимуллар"деб атадилар, 4 ПРОЕКТИВ МЕТОДИКА ТАРИХИ ПРОЕКЦИЯ ТУШУНЧАСИ ИНСОН ЎЗ ФИКРЛАРИ, ҲИС- ПСИХОДИАГНОСТИКА БИЛАН БОҒЛИҚ. ТУЙҒУЛАРИ, МОТИВЛАРИ, УСУЛЛАРИДАН БИРИ, ШАХСНИ ХАРАКТЕР ХУСУСИЯТЛАРИ ДИАГНОСТИКА ВА ҲОКАЗОЛАРНИ УСУЛЛАРИ КИМГАДИР ЁКИ БИРОР ИНДИВИДУАЛ НАРСАГА БОҒЛАЙДИ, ШУ ХУСУСИЯТЛАРИНИ - БУ ПСИХОЛОГИК ҲИМОЯ БИЛАН БИРГА У БИРОР АНИҚЛАШДАН КЎРА, ШАХСНИ МЕХАНИЗМИ БЎЛИБ, НАРСАНИ ЎЗИДАН ЕМАС, БАҲОЛАШГА ТАШҚАРИДАН БАЛКИ ТАШҚАРИДАН ГЛОБАЛ КИРУВЧИЛАРНИ ИЧКИ КЕЛГАНИНИ ИДРОК ТАВСИФЛАНАДИ. ПРОЕКЦИЯ (ЛОТИНЧА PROJECTIO— ОЛДИНГА ОТИШ, ОЛДИГА ТАШЛАШ ) НОТЎҒРИ ИДРОК ЭТИШ ГУРУҲИ, ЯНАДА ЁНДАШУВ ҚИЛИШ УНИНГ ЯХЛИТ, БИЛАН ЕТГАНИГА ИШОНАДИ. ДЕБ ҚАБУЛ ҚИЛИНАДИ 5 ПРОЕКТИВ МЕТОДИКА ТАРИХИ К.ЮНГ 100 ТА СЎЗДАН ИБОРАТ ЭРКИН АССОЦИАЦИЯЛАРИ ТЕСТИНИ ШАКЛЛАНТИРИБ, УНДА МАСАЛАН, КАСАЛ, МАҒУРУР, ҒАЗАБЛАНГАН ВА ҚАЙҒУЛИ СИНГАРИ СЎЗЛАРДАН ФОЙДАЛАНГАН. ТУШУНЧАЛАРНИ ИНСОНЛАР ХУЛҚАТВОРНИНГ НАМОЁН БЎЛИШИГА ҚАРАБ ҚАНДАЙ ИФОДАЛАШЛАРИ КЕЛТИРИЛГАН СИНОВДА СИНАЛУВЧИ ТАКЛИФ ҚИЛИНГАН СЎЗЛАРГА СИНОНИМ ПСИХОЛОГИЯ СЎЗЛАРНИ ТОПИШИ ВА ФАНИДА ПРОЕКЦИЯ УНИ ИФОДАЛАШИ УЧУН ТУШУНЧАСИ Л. СЕКУНДОМЕРДАН ФРАНК ТОМОНИДАН ФОЙДАЛАНГАН.ЎЗ НАВБАТИДА СЎЗЛАРНИ ТАДҚИҚОТ УСУЛИНИ КЎРСАТИШ УЧУН ИФОДАЛЁТГАН ВАҚТДА КИРИТИЛГАН СИНАЛУВЧИЛАРНИНГ КАФТИНИ ТЕРЛАШИНИ АНИҚЛАШДА ПНЕВМОГРАФ ВА ПСИХОГАЛЬВАНОМЕТРДАН ФОЙДАЛАНГАН, 6 ПРОЕКТИВ МЕТОДИКА ТАРИХИ ПРОЕКТИВ ТЕХНИКАНИНГ КЕЛИБ ЧИҚИШИ Ф.ГАЛЬТОННИНГ АССОЦИАТИВ ЖАРАЁНЛАРГА БАҒИШЛАНГАН ТАДҚИҚОТЛАРИ БИЛАН БОҒЛИҚ. ЭРКИН АССОЦИАЦИЯЛАР ТУШУНЧАСИГА КЎРА БУ ИНСОННИНГ ОЛДИНГИ ТАЖРИБАСИ БОҒЛИҚЛИГИ ИЛГАРИ СЎРАДИ. К.ЮНГНИНГ ЭРКИН АССОЦИАЦИЯЛАРИ ТЕСТИ БУ ЙЎНАЛИШДАГИ ЎЗИГА ХОС БУРИЛИШ ҲИСОБЛАНАДИ. К.ЮНГ ШАХС КОМПЛЕКСЛАРИ, ЯЪНИ ЯШИРИН КЕЧИНМАЛАРИНИ ЎРГАНИШ АСОСИДАЭРКИН АССОЦИАЦИЯЛАР ТЕСТНИ ШАКЛЛАНТИРДИ. К.ЮНГ СИНАЛУВЧИЛАР ЖАВОБИ 2 СОНИЯДАН ОРТИҚ ВАҚТ САРФЛАНСА УШБУ СИНАЛУВЧИДА КОМПЛЕКС БОРЛИГИНИ ҚАЙД ЭТГАН. 7 ПРОЕКТИВ МЕТОДИКА ТАРИХИ УШБУ ТАДҚИҚОТЛАРНИНГ БАРЧАСИ ПРОЕКЦИОН ТЕХНИКАНИНГ К. ЮНГ ТОМОНИДАН ИШЛАБ ЧИҚИЛГАНЛИГИНИ ДЕГАН ХУЛОСАНИ БЕРАДИ.. БИРИНЧИ ПРОЕКЦИЯ ТЕХНИКАСИ, ЯЪНИ. ТЕГИШЛИ НАЗАРИЙ ТУШУНЧАГА АСОСЛАНГАН-ПСИХОЛОГИК ТУШУНЧА ПРОЕКЦИЯДАН, 1938 ЙИЛДА ПАЙДО БЎЛГАН. ИЛК ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАРДАН АМЕРИКАЛИК ПСИХОЛОГ ГЕНРИГА ТЕГИШЛИ МАШҲУР ТЕМАТИК АППЕРЦЕПТИЯ ТЕСТИ (ТАТ) МУАЛЛИФИ МЮРРЕЙГА. ИЛГАРИ ПАЙДО БЎЛГАН УСУЛЛАР ВА УЛАР ОРАСИДА 1922 ЙИЛДА НАШР ЕТИЛГАН ДУНЁДАГИ ЕНГ МАШҲУР РОРШАХ ТЕСТИ ПРОЕКЦИЯ ЁНДАШУВ НУҚТАИ НАЗАРИДАН ТАЛҚИН ҚИЛИНГАН, ПСИХОЛОГИЯ ФАНИДА ПРОЕКЦИЯ ТУШУНЧАСИ Л. ФРАНК ТОМОНИДАН ТАДҚИҚОТ УСУЛИНИ КЎРСАТИШ УЧУН КИРИТИЛГАН › ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР КЛАССИФИКАЦИЯСИ (Л.ФранК) Конституциявий методлар. КАТАРТИСТИК МЕТОДЛАР КОНСТРУКТИВ МЕТОДЛАР ЭКСПРЕССИВ МЕТОДЛАР ИНТЕРПРЕТАЦИОН МЕТОДЛАР ИМПРЕССИВ МЕТОДЛАР Аддитив методлар 10 КОНСТИТУЦИЯВИЙ МЕТОДЛАР. Конституциявий характерли проектив тестлар қаторига «Тугалланмаган сўзлар», «Тугалланмаган расмлар» тестлари кириб, ўтказилиш техникасига кўра, турли ситуацияли (вазиятли) структуралардан иборат. Тугалланмаган жумлалар (Сакс ва В.Леви методикаси) Тестнинг тузилиши: таркибида 60 та тугалланмаган жумлалар бўлиб, шахснинг 15 хил муносабатларини ўрганишга мўлжалланган. Йўриқнома: Тугалланмаган жумлаларни битта ёки бир неча сўзлар ёрдамида тугалланг. Тест бланки 1.Менинг отам камдан кам ҳолларда.................................................... 2.Агар ҳамма менга қарши бўлса, у ҳолда ................................................ 3.Мен доимо..................................................хоҳлаганман. 4.Мен раҳбар бўлиб ишлаганимда........................................................ 5.Келажак менга..................................................туюлади. 6.Менинг бошлиғим...................................................................................... 1. 2. 3. 4. 5. 6. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Аҳмоқлигини биламан, аммо................................................қўрқаман. Ҳақиқий дўст............................................................................ўйлайман. Мен болалик вақтимда.......................................................... Менинг иделаимдаги аёл (эркак)...................................................дир. Агар аёл кишини эркак билан бирга кўрсам........................................ Мен оиламни кўпчилик бошқа оилалар билан солиштирганимда ............................................................................. Менимча энг яхши ишлаш.................................................... Менинг онам ва мен..................................................... ....................................унутиш учун барчасини бажарган бўлар эдим. Агар фақатгина отам истаганда....................................................... Ўзимни.............................................етарлича иқтидорлиман деб ҳисоблайман. Агар ......................................................бўлса, мен бахтли бўлган бўлар эдим. Агар кимдир менинг қўл остимда ишласа............................................... ..............................................................га ишонаман. КОНСТРУКТИВ ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР КОНСТРУКТИВ ХАРАКТЕРДАГИ ПРОЕКТИВ МЕТОДИКАЛАР ИНСОНЛАР ВА ҲАЙВОНЛАР ФИГУРАЛАРИ, МОДЕЛЛАРИ ОРҚАЛИ ШАХС ХУСУСИЯТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ЭТАДИ. 14 ГЕОМЕТРИК ФИГУРАЛАР СЬЮЗЕН ДИЛЛЕНГЕР КВАДРАТ • Сиз тинимсиз меҳнат қиладиган инсонсиз! Қаттиқ меҳнат, тиришқоқлик, сабр-тоқатли, соҳаси билимдони, батафсил маълумот олишга хайрихоҳ, ҳушёр, эътиборли, батартибликни ёқтиради, ажойиб ижрочи. ТЎРТБУРЧАК •Ўтиш ҳолатининг символи.энг яхши ҳолатни излайди, аммо замонавий турмуш тарзидан қониқмайди. Янги ғоялар изловчи. Қизиқувчан, жасур. УЧБУРЧАК • ҒАЙРАТЛИ, КУЧЛИ, ИШОНЧЛИ ЕТАКЧИ! БИРИНЧИ БЎЛИШ ЭҲТИЁЖИ КУЧЛИ, ИШНИНГ ҲОЛАТИНИ ЎЗГАТИРА ОЛАДИ, РАҚОБАТНИ ЁҚТИРАДИ, ҚАРОРЛАР ЎЗГАРТИРИШ ВА ХАТОЛАРИНИ ТАН ОЛИШНИ ЁҚТИРМАЙДИ АЙЛАНА •Уйғунлик символ. Мулоқотга киришувчан. Яхши тингловчи. Коллектив ичида жонкуяр. Доимо тинчликни ёқлайди. ЗИГЗАГ • ИЖОДКОРЛИК ВА КРЕАТИВЛИК ТИМСОЛИ . ЭСТЕТИК ТУЙҒУЛАРИ РИВОЖЛАНГАН. ЯНГИ ОРИГИНАЛ, УЙҒУН БЎЛМАГАН ҒОЯЛАРНИ БИРЛАШТИРУВЧИ . БИР ХИЛЛИК ВА ТОБЕЛИКНИ ЁҚТИРМАЙДИ. АМАЛИЁТ ЕТИШМАЙДИ, ЗАВҚ-ШАВҚҚА БЕРИЛУВЧАН. ИНТЕРПРЕТАЦИОН ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР ИНТЕРПРЕТАЦИОН ХАРАКТЕРДАГИ ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР ТУРКУМИГА ТАТ (ТЕМАТИК АППЕРЦЕПЦИЯ)ТЕСТИ МИСОЛ БЎЛИБ ,БУНДА МАСАЛА ВА ТОПШИРИКЛАР ИЛЛЮСТРАЦИОН ХАРАКТЕРДА ИФОДАЛАНАДИ. МЕТОДИКА ИНСОНДАГИ КИЗИҚИШЛАР, ҲИССИЙ КЕЧИНМАЛАР ШУ БИЛАН БИРГА, ИЧКИ ИМКОНИЯТ ВА ЯШИРИН МАҚСАДЛАРНИ АНИҚЛАЙДИ. МЕТОДИКА МУАЛЛИФЛАРИ Г.МЮРРЕЙ ВА МОРГАНЛАР САНАЛАДИ. ТАТ (ТЕМАТИК АППЕРЦЕПЦИЯ ТЕСИ) МЕТОДИКАСИ ТАТ СТИМУЛИ ТАТ (ТЕМАТИК АППЕРЦЕПЦИЯ ТЕСИ) МЕТОДИКАСИ ТАТ СТИМУЛИ ТАТ (ТЕМАТИК АППЕРЦЕПЦИЯ ТЕСИ) МЕТОДИКАСИ ТАТ СТИМУЛИ “Сиёҳ доғлари” (Г.РОРШАХ) “Сиёҳ доғлари” “Сиёҳ доғлари” “Сиёҳ доғлари” КАТАРТИСТИК МАЗМУНЛИ ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАРГА ЎЙИН ФАОЛИЯТИ БИЛАН БЕЛГИЛАНАДИГАН ТЕСТЛАР КИРАДИ. МАСАЛАН, «ПСИХОДРАМА», «ИХТИЁРИЙ ТЕАТР САҲНАСИ», «ТЕРАПЕВТИК ЧИҚИШЛАР», МИСОЛ БЎЛА ОЛАДИ. БУНИНГ УЧУН ШАРТ-ТАНЛАНИШИ, УЙИН ТЕХНИКАСИ ТАНЛАНАДИ. БУНДА ШАХСЛАРДАГИ НИЗОЛАР, БОШҚА ИНСОНЛАР БИЛАН БЎЛАДИГАН МУНОСАБАТЛАР КЎРИНИШИ ЎЙИН ПАЙТИДА ОЧИҚ ОЙДИН АМАЛГА ОШИРИЛАДИ. МИСОЛ УЧУН «ИССИҚ СТУЛ» НОМЛИ ТРЕНИНГ УЙИНИ АЙНАН ИНСОННИ СТРЕССЛИ ВАЗИЯТДА ОҚИЛОНА ҲУКМ ЧИҚАРИШИДА ҚЎЛ КЕЛИШЛИГИ ТАЬКИДЛАНАДИ. Экспрессив характерли • проективтестлар тезкор маьлумот олишни ифодалаб, бу графологияда ҳам кенг қўлланиладиган усул саналади. Бизга маьлумки, графология инсоннинг ёзуви ва имлоларига қараб, унинг хусусиятларини таҳлил. «Уй, дарахт, инсон.» методикасини киритиш мумкин. Методика Дж.Морган томонидан 1948-йилда қўлланган. ИМПРЕССИВ ПРОЕВТИВ ТЕСТЛАР • ТУРДАГИДА ЭСА ТЕКШИРУВЧИЛАРНИНГ ХОҲИШ ВА ИНТИЛИШЛАРИ ҲИСОБГА ОЛИНИБ, УЛАРНИ ТАЬМИНЛАШ ТАЛАБ ЭТИЛАДИ.БУНДАЙ ТЕСТЛАРГА ЛЮШЕРНИНГ «РАНГ ТЕСТИ» ЯҚҚОЛ МИСОЛДИР. ТЕСТДА БАРЧА РАНГЛАР ҲИСОБГА ОЛИНГАН БЎЛИБ, УЛАРДАН 8 ТА РАНГ МЕТОДИКАДА ФОЙДАЛАНИЛГАН. УШБУ РАНГЛАР ОРҚАЛИ ИНСОНДА ҚЎРҚУВ, АФФЕКТ, ИЧКИ ДУНЁ СИРЛИЛИГИНИ ЯШИРИН ОЧИШ, НИЗОЛИ ВАЗИЯТГА МОЙИЛЛИК, ЭМОЦИОНАЛ ҚИЁФА КАБИ ПСИХОЛОГИК МАСАЛАЛАР ЎРГАНИЛАДИ Люшернинг ранг тести Люшернинг ранг тести АДДИТИВ ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР • ХАРАКТЕРЛИ ПРОЕКТИВ МЕТОДИКАЛАР АЛОҲИДА МАЗМУНГА ЭГА БЎЛИБ, УНГА ТУГАЛЛАНМАГАН • • • • СЎЗЛАР МЕТОДИКАСИ МИСОЛ. БУ КЎПРОҚ БОЛАЛАРДА ТАТҚИҚ ЭТИЛГАН. МЕТОДИКА ПСИХОЛОГИК КОРРЕКЦИЯГА КЎРА, ТАРБИЯЛИ ХАРАКТЕРНИ КАСБ ЭТАДИ. БУ ИНСОНДАГИ МОТИВЛАР ВА УНИНГ ШАХС КАМОЛОТИГА ТАЪСИРИНИ ОЧИБ БЕРУВЧИ МЕТОДИКАДИР. ТАДҚИҚОТЧИ Г.М.ПРОШАНСКИЙ УШБУ МЕТОДИКА ЮЗАСИДАН ИШ ОЛИБ БОРИБ, ТЕСТНИ ҚЎЛЛАШНИНГ ЙЎЛЛАРИ ВА ИШЛАШ КЛАССИФИКАЦИЯСИНИ КЕЛТИРИБ ЎТАДИ. ПРОЕКТИВ ТЕХНИКАНИНГ ҚИСҚАЧА КЎРИНИШИНИ ТУЗАДИ(22.106-109-БЕТЛАР). СТИМУЛЛАР - 1) ВЕРБАЛЬ. 2) ВИЗУАЛ. 3) КОНКРЕТ. 4) МОДАЛ ЖАВОБЛАР – 1) ЁЗМА. 2) ДИАГНОСТИК. 3) ТЕРАПЕВТИК. БУНДАН ФАРҚЛИ РАВИШДА БУГУНГИ КУНДА ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАРНИНГ ТУРЛИ КЎРИНИШЛАРИ ИШЛАБ ЧИҚИЛГАН. УЛАРДАН ТУРЛИ СОҲАЛАРДА ТАЪЛИМДА, МЕҲНАТ ЖАМОАЛАРИДА, ПСИХОЛОГИК МАРКАЗЛАРДА ФОЙДАЛАНИЛМОҚДА. РЕФРАКТИВ ПРОЕКТИВ ТЕСТЛАР •ШАХС ХУСУСИЯТЛАРИ ТЕКШИРУВЧИНИНГ ЯШИРИН МОТИВЛАРИ ОРҚАЛИ УМУМ ҚАБУЛ ҚИЛИНГАН КОММУНИКАЦИЯ ВОСИТАЛАРИГА КИРУВЧИ ИХТИЁРСИЗ ЎЗГАРИШЛАРНИ АНИҚЛАШГА ҲАРАКАТ ҚИЛИНАДИ, МАСАЛАН, НУТҚ, ИМЛО ПРОЕКТИВ МЕТОДИКАЛАР БЎЙИЧА АЙРИМ НАМУНАЛАР ТЕМАТИК АППЕРЦЕПТИВ ТЕСТ Методиканинг тавсифи • Тематик апперцептиов тест (ТАТ) - бу ингичка оқ матли картонга қора ва оқ фотографик тасвирлар туширилган 31 та жадваллар тўплами. Жадваллардан бири бўш оқ қоғоз. • Синалувчи маълум бир тартибда ушбу тўпламдан 20 та жадвалда келтирилган (уларнинг танлови синалувчининг жинси ва ёшига қараб белгиланади). • Мавзунинг вазифаси ҳар бир столда тасвирланган вазият асосида ҳикоялар ёзишдир. • ТАТ Гарвард психологик клиникасида Генри Мюррей ва унинг ҳамкасблари томонидан 30-йилларнинг иккинчи ярмида ишлаб чиқилган. ТАТ иловаси • Оммавий психодиагностик текширув ўтказилган вазиятларда ТАТ сарф қилинган кучни оқламайди. • Шубҳаларни келтириб чиқарадиган, нозик дифференциал диагностикани талаб қиладиган ҳолатларда, шунингдек, масъулият даражаси юқори бўлган ҳолатларда, масалан, раҳбарлик лавозимларига номзодларни танлашда, астронавтларда, учувчиларда ва бошқаларда ТАТни алоҳида қўллаш тавсия этилади. • ТАТни индивидуал психотерапиянинг дастлабки босқичларида қўллаш тавсия этилади, чунки бу сизга психодинамикани зудлик билан аниқлашга имкон беради, бу оддий психотерапевтик ишда анча вақт ўтгачгина кўринадиган бўлади. • ТАТ фавқулодда ва қисқа муддатли терапияни талаб қиладиган ҳолатларда (масалан, ўз жонига қасд қилиш хавфи бўлган депрессия) психотерапевтик контекстда энг самарали ҳисобланади. Турли ёш гуруҳлари учун ТАТ вариантлари • Ушбу гуруҳнинг энг машҳур усули бу Беллакъс Чилдрен Апперcептион Тест (CАТ). CАТ-нинг биринчи версияси (1949) антропоморфланган ҳайвонлар қаҳрамон бўлган вазиятларни акс эттирувчи 10 та расмдан иборат эди. • 1952 йилда қўшимча серия (CАТ-S) ишлаб чиқилди, унинг расмлари биринчи CАТ версиясида бўлмаган бир қатор вазиятларни қамраб олди. • Ушбу усул 3-10 ёшдаги болалар учун мўлжалланган бўлиб, ушбу ёшдаги болалар учун ҳайвонлар билан танишиш одам фигураларидан кўра осонроқ деган тахминга асосланган эди. • Бироқ, экспериментал маълумотлар бу тахминни рад этди ва 1966 йилда инсон фигуралари билан параллел версияси (CАТ-Н) яратилди. Мичиган расм тест (МРТ) • 8-14 ёшдаги болалар учун мўлжалланган. • МРТ реал вазиятларни акс эттирувчи 16 жадвалдан иборат (битта жадвал бўш оқ майдон). Муррайнинг ТАТ-да бўлгани каби, баъзи МРТ жадваллари (8) иккала жинсдаги субъектларга тақдим этилади, баъзилари эса ўғил ва қиз болалар учун ҳар хил (ҳар бири 4 тадан). • Диагностиканинг асосий предмети: тўққизта муаммоли соҳа, масалан, оиладаги, мактабдаги низолар, ҳокимият билан тўқнашувлар, тажовузкорлик муаммолари ва бошқалар. • ТАТдан фарқли ўлароқ, МРТ тасвирлари янада аниқроқ ва ҳаддан ташқари ноаниқликни ўз ичига олмайди. Синов натижаларига кўра ҳисобланган таранглик кўрсаткичи одатига мослашган ва мослашувчан бўлмаган болаларда сезиларли даражада фарқ қилади. • CАТ сингари, МРТ етарли даражада объектив ҳисобланмаса ҳам етарли даражада психометрик кўрсаткичларга эга, П.Саймондснинг расмлари асосида ҳикоялар тести (SPST) • Тест 1948 йилда яратилган ва 12 ёшдан 18 ёшгача бўлган ўспиринларни синовдан ўтказиш учун мўлжалланган; дастлаб тадқиқот мақсадида ишлаб чиқилган. • Тегишли вазиятларнинг тасвирлари билан 20 та жадвални ўз ичига олади. Натижаларни қайта ишлаш турли мавзуларнинг қиёсий частотасини баҳолашга асосланган. Ушбу тест кенг қўлланилмайди. • Тасвирларнинг ўзи аниқ эскирган кўринади; Саймондс тестининг Мюррейнинг ТАТ-дан фойдаси ҳақида ҳеч қандай далил йўқ. Ж. Каган аралаш тест ўспиринларни, шу жумладан Муррайнинг ТАТ, МРT ва SPST-дан олинган алоҳида расмларни текшириш учун мақбул бўлади деган фикрни билдирди. Кексалик учун вариантлар • Етмишинчи йилларда қариялар учун ТАТ версиясини яратишга уринишлар қилинган: Уолка ва Уолка геронтологик апперcептион тести (ГАТ) ва Л. Беллаcк ва С. Беллаcк томонидан катта ёшдаги апперcептион тести (САТ). • Ушбу иккала синов ҳам умуман кутилганидан кам бўлди; расмларда кекса одамларнинг тасвири уларнинг диагностик аҳамиятини оширмайди. Апперцептив тестини қўлда чизиш (РАТ) • 1974 йилда Собчик томонидан соддалаштирилган версияда проекция механизмларини асл услуб билан таққослаш мақсадида ишлаб чиқилган. Шу билан бирга, рағбатлантирувчи материал сифатида анча ибтидоий (ва шунинг учун ҳам универсал) расмлардан фойдаланилади. РАТ - бу Муррай тести асосида ётган проекция ва идентификациялаш ғоялари янги методикада ўз қўлланишини топганлиги маъносида ТАТ модификацияси. Турли этномаданий гуруҳлар учун ТАТ вариантлари • ТАТ С. Томпсон афроамерикаликлар учун (Т-ТАТ). Т-ТАТ 1949 йилда Негр америкаликлар ўртасида ўтказилган сўров учун мўлжалланган Муррай ТАТ нинг параллел версияси сифатида яратилган. Томпсон уларга негроид белгиларини аниқлаш осонроқ бўлади деган тахминдан келиб чиққан. • Муррайнинг 10 та ТАТ жадваллари тегишли равишда қайта кўриб чиқилди, биттаси ўчирилди, бошқалари ўзгаришсиз қолди. • Мавжуд маълумотлар бир-бирига зиддир, лекин одатда афроамерикаликлар билан ишлашда ушбу вариантнинг афзалликлари ҳақидаги фаразни қўллаб-қувватламайди. Аммо, одатда, ушбу тест оқ танли ва қора танли одамларда ирқчилик муносабатлари ва стереотипларни ўрганиш учун фойдалидир. Африканлар учун ТАТ • У Т-ТАТ-дан анъанавий Африка маданиятига йўналтирилган расмларнинг мазмуни билан умуман бу ҳақда гапириш мумкин бўлган даражада фарқ қилади. Охирги ҳолат алоҳида минтақалар, халқлар ва қабилалар ўртасида маданий фарқлар мавжудлигини таъкидлайдиган танқидчилар томонидан қайд этилган, натижада баъзи бирлари учун таклиф қилинган версия кўпроқ, бошқалари учун эса этарли эмас. • Тўплам 22 та жадвални ўз ичига олади, шулардан 8 таси эркаклар ва аёллар учун, 6 таси кенг тарқалган. Ўтказишда экспериментаторнинг ҳам африкалик бўлиши зарур деб ҳисобланади, акс ҳолда жавоблар стереотип-ролга эга бўлади. • Сўровнома сўровнома билан якунланади, унинг давомида, хусусан, субъектлар расмларни эслаб қолишлари керак - қайси расмлар кўпайтирилиши диагностик аҳамиятга эга деб ҳисобланади. • Жанубий Африка Паттерн Аналйсис Тести (САПАТ) 5 ёшдан 13 ёшгача бўлган болалар учун. Синов материаллари таркибига нафақат оддий одамлар, балки қироллар ва маликалар, гномес, элф ва пери, шунингдек, инсонпарвар ҳайвонлар ҳаракат қиладиган 12 та расм киритилган. Бундай тест дизайнининг ҳақиқийлиги шубҳаларни келтириб чиқаради, гарчи тест муаллифлари П. Нел ва А. Пелсер болалар ўртасида ўтказилган сўровнома маълумотларидан келиб чиққан ҳолда. Турли хил амалий муаммоларни ҳал қилиш учун ТАТ вариантлари • Профессионал апперцептив тести (VAT) эркаклар версиясида 8 та, аёлларда эса 10 та жадвални ўз ичига олади, бу касбий фаолиятнинг ҳолатларини акс эттиради. Қайта ишлаш схемаси бешта профессионал йўналишга тегишли мотивлар ва муносабат кўрсаткичларини аниқлашни ўз ичига олади. Синов қониқарли психометрик хусусиятларга эга. • Гроуп Прожеcтион Тест (TGP) 5 жадвални ўз ичига олади ва гуруҳ динамикасини баҳолаш учун мўлжалланган. Гуруҳ аъзолари электрон жадвалларда ҳамкорлик қилишлари керак. Ушбу тестнинг моҳияти аниқ эмас ва бирон бир эмпирик тасдиқга эга эмас. Л. Жексоннинг оилавий муносабат тести (ТFА) 6 ёшдан 12 ёшгача бўлган болалар учун мўлжалланган. Ўғил ва қиз болалар учун вариантлар бутунлай бошқача бўлиб, ҳар бирида оилавий танқидий вазиятлар тасвирланган 7 та жадвал мавжуд. Натижаларнинг талқини анча бепул, расмийлаштирилган ишлов бериш тизими мавжуд эмас, шунингдек амал қилиш ва ишончлилик тўғрисидаги маълумотлар. • Оилавий муносабатларнинг кўрсаткичи (ФРI) оилавий психиатрияга мос равишда ишлаб чиқилган. Тўплам 40 та жадвалдан иборат, аммо уларни аниқ бир тадқиқот шароитида танлаш нафақат синалувчи жинсига, балки оила таркибига ҳам боғлиқ (ўғил / қиз, ўғил ва қиз). Методиканинг мақсади оилавий муносабатларнинг тўлиқ тавсифини олишдир. Тасвирлар табиий эмас, балки схематик тарзда тузилган. Ишончлилиги ва ҳақиқийлиги тўғрисидаги маълумотлар этарли эмас; аммо, тест бўйича фикрлар одатда иккига бўлинади. • Мактаб Апперcептив Метод (SАМ) мактабнинг одатдаги ҳолатларини акс эттирувчи 22 та расмни ўз ичига олади ва мактаб психологлари учун мўлжалланган. Ишончлилиги ва ҳақиқийлиги тўғрисида маълумотлар йўқ, бу тестнинг бошқа усуллардан устунлиги тўғрисида шубҳа туғдиради. • Ўқув Апперцептив Тест (ЕАТ) олдингисидан фарқ қилади, чунки у табиатшунослик фотосуратларидан фойдаланади ва мавзулар доираси бироз торроқ. Шу билан бирга, уни SАМ ёки бошқа тестлар билан таққослаш учун маълумот йўқ. • Мактаб ташвишларини синаш (САТ) мактабдаги вазиятларда бешта хавотирлик даражасини қамраб олувчи 10 та жадвални ўз ичига олади. Расмларни танлаш эксперт баҳолари асосида амалга оширилди. Синов муаллифи Э. Хуслейн унинг ишончлилиги ва асослилигини ижобий баҳолайди, аммо қўшимча тасдиқлаш зарур. Шахсий мотивларни ўлчаш учун ТАТ вариантлари • Д. Макклеленд томонидан эришилганлик мотивацияси диагностикаси учун ТАТ ушбу гуруҳ усулларининг биринчи ва энг машхуридир. Синов материалида ютуқ мавзуси билан боғлиқ вазиятларни акс эттирувчи тўртта слайд мавжуд. Уларнинг иккитаси Мюррейнинг ТАТ-дан олинган, иккитаси қўшимча равишда яратилган. Техника гуруҳ режимида тақдим этилиши мумкин. Мавзулар ҳар бир расм учун тўртта саволга жавоб бериб, ҳикоя ёзишлари керак: • 1) Расмда нима бўлаяпти, унда кимлар тасвирланган? • 2) Бундай вазиятга нима сабаб бўлди? • 3) расмда тасвирланган одамларнинг фикрлари, истаклари қандай? • 4) Кейин нима бўлади? • Ҳ. Хекҳаузен томонидан эришилган мотивацияни ташхислаш учун ТАТ Д. Макклеленднинг вариантидан фарқ қилади, чунки Ҳ. Гекҳаузен ютуқ мотивациясида иккита мустақил тенденцияни назарий ва экспериментал тарзда ажратди: муваффақиятга умид ва муваффақияцизликдан қўрқиш. Х. Хекҳаузен техникасида 6 та расм бор; кўрсатма кўпроқ нейтрал. Иккала мотивацион тенденцияларнинг ҳар бири ўзларининг диагностик жиҳатдан аҳамиятли тоифалар тизимига эга бўлиб, улар қисман Д.Маккленд тизимининг тоифаларига тўғри келади. • Шунингдек, ТАТнинг куч мотивацияси (Д. Винтер), мансублиги (Ж. Аткинсон) ва бошқалар диагностикаси учун маълум расмийлаштирилган версиялари мавжуд. Мамлакатимизда ТАТ стандарти асосида шахснинг алтруистик муносабатини диагностика қилиш схемаси ишлаб чиқилган. Вазият ва атмосферани ўрганиш • Тўлиқ ТАТ текшируви камдан-кам ҳолларда 1,5-2 соатдан кам давом этади ва одатда иккита машғулотга бўлинади. • Кечикиш вақти кичик бўлган нисбатан қисқа ҳикоялар билан, барча 20 та ҳикоялар бир соат ёки бир соатдан сал кўпроқ вақтга тўғри келади (1 сеанс). Қарама-қарши вазият ҳам бўлиши мумкин - узоқ мулоҳазалар ва узоқ ҳикоялар, агар иккита машғулот этарли бўлмаганда ва сиз 3-4 учрашувни ташкил қилишингиз керак бўлса. • Сессиялар сони бирдан кўп бўлса, улар орасида 1-2 кунлик интервал қўйилади, лекин бир ҳафтадан ошмаслиги керак. • Мавзу расмларнинг умумий сонини ёки кейинги учрашувда у худди шу ишни давом эттириши кераклигини билмаслиги керак - акс ҳолда, у онгсиз равишда ўз ҳикоялари учун олдиндан сюжетлар тайёрлайди. • Иш бошланишида психолог олдиндан столга 3-4 тадан кўп бўлмаган стол қўяди (расм пастга), сўнгра керак бўлганда стол ёки сумкадан олдиндан тайёрланган кетма-кетлик билан жадвалларни бирма-бир чиқаради. Расмлар сони ҳақидаги саволга қочиб кетган жавоб берилади; шу билан бирга, иш бошлашдан олдин, мавзу камида бир соат давом этишига мослаштирилиши керак. • Мавзу бошқа жадвалларни олдиндан кўриб чиқишга йўл қўйилмаслиги керак. Психологик текшириш шартлари • 1. Барча мумкин бўлган аралашувларни истисно қилиш керак. • 2. Синалувчи етарлича қулай ҳис этиши керак. • 3. Психологнинг ҳолати ва хулқ-атвори ҳар қандай мотив ва муносабат мавзусини долзарблаштирмаслиги керак. Биринчи талаб: • Текшириш алоҳида хонада ўтказилиши керак, унга ҳеч ким кирмаслиги керак, телефон жирингламаслиги керак, ҳам психолог, ҳам синалувчи ҳеч қаерга шошилмаслиги керак. Синалувчи чарчамаслиги, оч қолмаслиги ёки эҳтирос таъсирида бўлмаслиги керак. Иккинчи талаб: • Биринчидан, синалувчи қулай шароитда ўтириши керак. Психологнинг мақбул позицияси ён томондан, шунинг учун диагнозчи уни атрофий кўриш билан кўради, аммо ёзувларга қарамайди. • Кечки овқатдан сўнг, одам бироз бўшашганда ва хаёллар мазмуни устидан назоратни таъминловчи психологик ҳимоя механизмлари заифлашганда, текширувни ўтказиш мақбул ҳисобланади. • ТАТ билан ишлашни бошлашдан олдин, синалувчини экспериментга жалб қилишига ёрдам берадиган баъзи бир қисқа ва кўнгилочар техникани, масалан, мавжуд бўлмаган ҳайвоннинг расмини (Дукаревич, Янйин, 1990) ёки қисқа танлов тестини (Бузин, 1992) бажариш яхши. Иккинчидан, психолог ўз хатти-ҳаракатлари билан ҳаракатларини маълум бир йўналишга йўналтиришдан қочиб, субъект айтган ҳамма нарсани сўзсиз қабул қилиш, қўллаб-қувватлаш, маъқуллаш муҳитини яратиши керак. Учинчи талаб • сўров ўтказиладиган вазиятда ҳар қандай аниқ мотивларни амалга оширилишидан қочиш зарурлигини англатади. Мавзунинг қобилиятларига мурожаат қилиш, унинг амбициясини рағбатлантириш, "инсоншунослик бўйича мутахассис", устунлик каби аниқ позициясини кўрсатиш тавсия этилмайди. Психологнинг касбий малакаси унга бўлган ишончни уйғотиши керак, аммо ҳеч қандай ҳолатда уни мавзудан "устун" қўймайди. Қарама-қарши жинсдаги субъект билан ишлашда онгсиз равишда кокетдан сақланиш, жинсий қизиқишни рағбатлантириш керак. Ушбу барча кирувчи таъсирлар, ушбу бобнинг бошида таъкидланганидек, натижаларни сезиларли даражада бузиши мумкин.. Инструкция • Йўриқноманинг биринчи қисмининг матни: • “Мен сизга расмларни кўрсатаман, сиз расмга қарайсиз ва ундан бошлаб ҳикоя, сюжет, ҳикоя тузасиз. Ушбу ҳикояда эслатиб ўтишингиз керак бўлган нарсаларни эслашга ҳаракат қилинг. Сиз нима деб ўйлайсиз, сизнингча, вазият шундай, расмда қандай момент тасвирланган, одамлар билан нима содир бўлади. Бундан ташқари, ҳозирги кунгача нима бўлганлигини, ўтмишда унга нисбатан, олдин нима бўлганлигини айтинг. Кейин сиз ушбу вазиятдан кейин нима бўлишини, келажакда унга нисбатан, кейин нима бўлишини айтасиз. Бундан ташқари, мен расмда тасвирланган одамлар ёки уларнинг бирортаси нимани ҳис қилаётганини, тажрибалари, ҳиссиётлари, ҳистуйғуларини айтишим керак. Шунингдек, сиз расмда тасвирланган одамлар нима деб ўйлашларини, уларнинг мулоҳазалари, хотиралари, фикрлари, қарорлари ҳақида айтасиз. " • Йўриқномада ҳикояларда бўлиши керак бўлган бешта момент аниқланади: 1) лаҳза (ҳозирги), 2) ўтмиш, 3) келажак, 4) ҳистуйғулар, 5) фикрлар. Кўрсатмаларнинг кўплиги ва кўп сонли бирлаштирувчи ва ажратувчи бурилишлар ушбу 5 нуқтани аниқ ажратиш мақсадига хизмат қилади, шу билан бирга рақамлашдан қочади: "биринчи, иккинчи ва бошқалар". Кўрсатма тақдимот тартибини эркин равишда ўзгартириш имкониятини ўз ичига олади. Кўрсатманинг биринчи қисмини икки марта такрорлаганингиздан сўнг, қуйидагиларни ўз сўзларингиз билан ва исталган тартибда хабар қилишингиз керак (кўрсатманинг иккинчи қисми): • "Тўғри" ёки "нотўғри" вариантлар мавжуд эмас, кўрсатмаларга мувофиқ ҳар қандай ҳикоя яхши; • ҳар қандай тартибда айтиб беришингиз мумкин. Яхшиси, бутун воқеани олдиндан ўйламаслигингиз керак, лекин дарҳол хаёлингизга келадиган биринчи нарсани айтишни бошланг ва агар унга эҳтиёж бўлса, ўзгартиришлар ёки қўшимчалар кейинроқ киритилиши мумкин; • адабий ревизия талаб қилинмайди, ҳикояларнинг адабий фойдаси баҳоланмайди. Асосийси, нутқ нимага тегишли эканлигини аниқ тушунтириш. Йўл давомида баъзи шахсий саволлар берилиши мумкин. Охирги нуқта ҳақиқатга тўлиқ мос келмайди, чунки аслида ҳикоялар мантиғи, сўз бойлиги ва бошқалар. муҳим диагностик кўрсаткичлар қаторига киради. Синалувчи кўрсатмаларни тушунганлигини тасдиқлаганидан сўнг, унга биринчи жадвал берилади. • Агар унинг ҳикоясида бешта асосий фикрдан (масалан, келажак ёки қаҳрамонларнинг фикрлари) этишмаётган бўлса, кўрсатмаларнинг асосий қисми яна такрорланиши керак. • Иккинчи ҳикоядан кейин ҳам худди шундай қилиш мумкин, агар унда ҳамма нарса айтилмаган бўлса. • Учинчи ҳикоядан бошлаб, кўрсатма энди эслатилмайди ва ҳикояда баъзи бир дақиқаларнинг йўқлиги диагностик кўрсаткич сифатида қабул қилинади. • Агар мавзу "Мен ҳамма нарсани айтганманми?" Каби саволлар берса, уларга жавоб бериш керак: "Агар сиз ҳамма нарса тугади деб ўйласангиз, унда воқеа тугади, агар ўйламасангиз, кейинги расмга ўтинг ва нимадир қўшиш керак, кейин қўшинг ". Бундай тузилмалар имтиҳон олувчининг саволларига психологнинг барча жавобларида бўлиши керак: барча алтернативалар айтилади. Жавобнинг бошқа шакли мавзуни маълум бир қарорга келтиради, бу эса исталмаган. соф оқ майдон • 16-jadval bilan ishlashda maxsus ko'rsatmalar talab qilinadi. • Ko'pincha, u mavzuni chalkashtirmaydi va u qo'shimcha ko'rsatmalarsiz to'liq hikoya qiladi. Bunday holda, qilish kerak bo'lgan yagona narsa - bu hikoyaning oxirida, boshqa vaziyatni tasavvur qilishni va boshqa hikoyani yozishni so'rang. • Tugallangach, sizdan uchinchi marta ham shunday qilish talab qilinishi kerak. • Haqiqat shundaki, 16-jadval mavzuning dolzarb muammolarini ochib beradi. Ammo, agar ushbu hikoyada shaxsiyat muammolarining erkin namoyon bo'lishiga to'sqinlik qiladigan psixologik mudofaa mexanizmlari ishlasa, u holda bu dolzarb masala birinchi syujetda surilgan, ikkinchisida va ayniqsa uchinchisida u eng aniq namoyon bo'ladi. Agar mudofaa unchalik kuchli bo'lmasa, unda birinchi variant eng ma'lumotli bo'ladi. • Ҳикояни сўнгги, йигирманчи столда тугатгандан сўнг, Муррай ёзилган барча ҳикояларни кўриб чиқишни ва уларнинг ҳар бирининг манбалари нима эканлигини сўрашни тавсия қилади - бу воқеа шахсий тажрибага асосланганми, ўқилган китоблар ёки филмлар материаллари, танишларингиз ҳақидаги ҳикояларми ёки бу тоза фантастика. Ушбу маълумот ҳар доим ҳам фойдали нарса бермайди, лекин баъзи ҳолларда қарзга олинган участкаларни субъектнинг ўз тасаввуридаги маҳсулотларидан ажратиб олишга ёрдам беради ва шу билан ҳар бир ҳикоянинг проективлиги даражасини тахмин қилади. • Муррай ушбу сўровномадан фойдаланиб, ёзилган ҳикоялар ҳақидаги мавзуни эркин уюшмаларини рағбатлантириш учун фойдаланишни тавсия қилади, аммо бу ТАТ процедурасидан ташқарига чиқади ва чуқур клиник текширув учун қўшимча процедура сифатида ишлатилиши мумкин. ТАТ билан текширишда қуйидагилар қайд қилиниши керак: • Синалувчи ўзи айтган шаклда айтадиган ҳамма нарсанинг тўлиқ матни, барча қўшимчалар, чалғитадиган нарсалар, эслатмалар, аграмматизмлар, такрорлашлар ва паразитар сўзлар билан. Агар у илгари айтилган нарсани тузатмоқчи бўлса, аввалги ёзувда ҳеч нарсани ўзгартирмасдан, у тузатган нарсаларни ёзиб қўйинг. • Психолог айтган ҳар бир нарса, мавзу билан фикр алмашади, мавзу ва психологнинг жавоблари, психологнинг саволлари ва жавоблари. • Ҳикояни ҳикоя қилиш пайтида нисбатан узоқ паузалар. • Яширин вақт - расм тақдимотидан ҳикоянинг бошигача ва ҳикоянинг умумий вақти - биринчи сўздан охирги сўзгача. Кейинги сўровга сарфланган вақт умумий ҳикоя вақтига қўшилмайди. • Расмнинг позицияси. Баъзи расмлар учун тепа қаерда, пастки қаерда эканлиги аниқ эмас ва мавзу уни айлантириши мумкин. Расмнинг бурилишлари ёзилиши керак. Жадвалнинг ҳолати бурчак билан белгиланади, унинг устки қисми столнинг юқори четини ёки ҳарфларни билдиради: б - жадвалнинг асосий ҳолати,> - столнинг юқори четини ўнг томонда, в - жадвал тескари (c), <- чап томонда столнинг юқори четини. Агар мавзу уни қандай қилиб тўғри ушлаб туришни сўраса, жавоб беришингиз керак: "Сизга қулай бўлганидек ушлаб туринг." • Текшириш пайтида ва айтиб бериш жараёнида мавзунинг ҳиссий кайфияти, руҳий ҳолати, унинг кайфияти динамикаси ва ҳиссий реакциялари. • Мавзунинг оғзаки бўлмаган реакциялари ва намоён бўлиши - имо-ишоралар, мимика, позициялар: елка қисди, жилмайиб, қошларини чимириб, бир позани бошқасига ўзгартирди (чекланганга очиқ ёки аксинча). • Барча қайд этилган маълумотлар бирламчи протоколда умумлаштирилади. Бирламчи протокол ҳам клиник текширув, ҳам ўқув ёки тадқиқот тажрибаси учун ягона шаклга эга ва ҳар қандай шахс ҳар қандай вақтда исталган вақтда ишлаши ва натижаларини ҳар қандай изоҳлаш схемаси бўйича шарҳлаши мумкин бўлган барча маълумотларни ўз ичига олиши керак. • Протоколнинг кириш варағида ("сарлавҳа" деб номланган) ҳар қандай психодиагностика техникаси (жинси, ёши, маълумоти, субъектнинг касби, текширув ўтказаётган психологнинг исми, имтиҳон санаси) бўйича ҳар қандай тест протоколида талаб қилинадиган иккала умумий маълумотлар бўлиши керак. мавзу (оилавий аҳвол; оила аъзолари; соғлиқни сақлаш ҳолати; касбий карерадаги муваффақият; биографиядаги асосий воқеалар) ва сўровнома ҳолати (текширув ўтказиладиган жой; аниқ вақт; натижаларни қайд этиш усули; вазиятнинг бошқа хусусиятлари; субъектнинг текширув ҳолатига ва психологга муносабати). • Протоколнинг асосий қисмида ҳикоялар матни ва юқорида санаб ўтилган бошқа барча турдаги маълумотлар қайд этилган. Ушбу протокол кейинги иш учун асосдир - диагностика кўрсаткичларини ажратиш ва текширув натижаларини талқин қилиш.. Натижани интерпретацияси • Ҳикоя ёзаётганда, одатда, ҳикоячи қаҳрамонлардан бири билан аниқланади ва ўша персонажнинг истаклари, орзу-умидлари ва тўқнашувлари ҳикоячининг истаклари, интилишлари ва зиддиятларини акс эттириши мумкин. • Баъзан ривоятчининг мойиллиги, интилиши ва зиддиятлари яширин ёки рамзий шаклда тақдим этилади. • Ҳикоялар импулслар ва низоларни ташхислаш учун тенг бўлмаган аҳамиятга эга. Баъзиларида жуда кўп муҳим диагностика материаллари бўлиши мумкин, бошқаларида жуда кам ёки умуман йўқ материаллар бўлиши мумкин. • Рағбатлантирувчи материалдан тўғридан-тўғри келиб чиқадиган мавзулар, эҳтимол рағбатлантирувчи материал билан бевосита боғлиқ бўлмаган мавзуларга қараганда унчалик аҳамиятга эга эмас. • Тез-тез такрорланадиган мавзулар, эҳтимол, ривоятчининг туртки ва тўқнашувларини акс эттиради. Хулқ-атворнинг бошқа жиҳатларига оид ҳикояларнинг проектив таркибидаги хулосалар билан боғлиқ 4 та тахмин • Ҳикоялар нафақат барқарор кайфият ва низоларни, балки мавжуд вазият билан боғлиқ бўлганларни ҳам акс эттириши мумкин. • Ҳикоялар субъектнинг ўтмишдаги тажрибасидан воқеаларни акс эттириши мумкин, унда у иштирок этмаган, лекин уларга гувоҳ бўлган, улар ҳақида ўқиган ва ҳоказо. Шу билан бирга, ушбу воқеаларни ҳикоя учун танлашнинг ўзи унинг туртки ва зиддиятлари билан боғлиқ. • Ҳикоялар индивидуал, гуруҳий ва ижтимоий-маданий муносабатларни акс эттириши мумкин. • Ҳикоялардан хулоса қилиш мумкин бўлган мойиллик ва тўқнашувлар, албатта, ўзини тутишда намоён эта олмайди ёки ривоятчи онгида акс этади. Стимул материаллар • ТАТнинг тўлиқ тўплами 31 та жадвални ўз ичига олади, улардан бири бўш оқ майдон. Бошқа барча жадвалларда турли хил ноаниқлик даражаларига эга бўлган оқ ва қора тасвирлар мавжуд ва кўп ҳолларда ноаниқлик нафақат вазиятнинг маъносига, балки аслида тасвирланган нарсаларга ҳам тегишли. Оқ Бристол тахтасида босилган ТАТ типографияси; қайта суратга олинган ТАТ билан ишлашда, мос расмларни фақат мот фотографик қоғозда олиш мумкинлигини ёдда тутиш керак; жадвалларнинг ўлчамларини аслига мослаштириш, уларга расм ва майдонларни жойлаштириш (ҳар хил жадвалларнинг кенглиги ҳар хил), тасвирларнинг ёрқинлиги (тўйинганлиги) ва контрасти (лойқаланиши) муҳимдир. Нусхалаш пайтида тасвирлар хира бўлмаслиги, аниқроқ эмаслиги, қоронғи ва энгилроқ бўлиши муҳимдир. • Сўров учун тақдим этилган тўплам 20 та жадвални ўз ичига олади; уларнинг танлови мавзунинг жинси ва ёшига қараб белгиланади. • ТАТ 14 ёшдан бошлаб ишлатилиши мумкин, аммо 14 ёшдан 18 ёшгача бўлган одамлар билан ишлашда жадваллар тўплами 18 ёшдан ошган одамлар билан ишлаш учун одатий тўпламдан бироз фарқ қилади - бу тўғридан-тўғри тажовузкорлик мавзуларини ва жинсий алоқа. Интерпретация символлари • ВМ белгилар 14 ёшдан эркаклар билан ишлашда ишлатиладиган расмларни билдиради, • GF белгилар - 14 ёшдан бошлаб қизлар ва аёллар билан, • BG белгилар - ҳар икки жинсдаги 14 ёшдан 18 ёшгача бўлган ўсмирлар билан, • MF - 18 ёшдан катта эркаклар ва аёллар билан. • Қолган расмлар барча мавзулар учун мос. • Расмнинг сони тўпламдаги тартибини тўғрилайди. Жадвал кодини белгилаш 1 Расм тавсифи Ҳикоядаги одатий мавзулар ва хусусиятлар Ота-оналарга муносабат, ташқи талабларга бўйсуниш нисбати, ютуқ мотивацияси ва Бола олдида столда ётган скрипкага қарайди. унинг умидсизлиги, рамзий маънода жинсий зиддиятлар. Ушбу расм одатда бола билан идентификацияни уйғотади ва отаоналарнинг рақамлари билан муносабатларни очиб беради. Шундай қилиб, субъект ота-онасини тажовузкор, тушунадиган, ҳукмрон, ёрдам берадиган ёки ҳимоя қиладиган деб ҳисоблайдими ёки йўқми, аниқ бўлади. Мавзунинг ота-оналар билан муносабатлари тўғрисидаги маълумотлардан ташқари, биз бемор ва ҳар бир ота-она ўртасида қандай аниқ муносабатлар мавжудлигини аниқлай оламиз. Баъзи ҳолларда биз мухторият ва ҳокимиятга бўйсуниш ўртасидаги зиддият изларини ҳар хил кўринишларида ва турли хил кўринишларида кўришимиз мумкин. 2 Мухторият-бўйсуниш муаммоси шароитида оилавий муносабатлар, оилавий муҳит билан зиддиятлар. Севги учбурчаги. Шахсий ўсишга интилиш ва консерватив муҳит ўртасидаги Қишлоқ манзараси: олдинги поғонада китобли қиз, орқа зиддият. Орқа фонда аёл кўпинча ҳомиладор деб қабул қилинади, бу эса тегишли мавзуни фонда - далада ишлаётган эркак, унга қараган кекса аёл. қўзғатади. Эркакнинг мушак шакли гомосексуал реакцияларни қўзғатиши мумкин. Жинсийрол стереотиплари. Россия шароитида кўпинча Россия тарихи ва касбий ўзини ўзи тасдиқлаш билан боғлиқ фитналар пайдо бўлади. Қишлоқ манзарасини акс эттириш аксарият ҳолларда субъектнинг оила аъзолари ўртасидаги муносабатлар тўғрисида тасаввурга эга бўлиш учун ажойиб имконият яратади. Ҳатто эркаклар кўпинча расмнинг марказий қиёфаси, ёш қизни аниқлайдилар, чунки бу олд планда жуда аниқ рақам. Шунга қарамай, кўпинча оиладан мустақиллик ва консерватив, қолоқ ҳаётга бўйсуниш ўртасидаги қарама-қаршилик мавзусида фарқлар мавжуд. Ушбу мавзулар мавзу ва унинг оиласи ўртасидаги келишмовчилик турини кўрсатади. Бизнинг мақсадимиз учун, кўпинча ҳомиладор аёл билан адашадиган дарахтга суянадиган аёл ҳақида нима дейилганлиги жуда муҳимдир. Инсоннинг ҳомиладорлигини қандай қабул қилиши ҳақида жуда кўп маълумот олиш мумкин. У уни бутунлай эътиборсиз қолдириши ёки ҳар қандай ёш учун ўта маълумотли бўлган ушбу масала бўйича ўз фикрларини билдириши мумкин. 3BM Диван ёнидаги қаватда полда револвер ёнида ғижимланган шакл, эҳтимол ўғил бола. Қаҳрамоннинг аниқланган жинси яширин гомосексуал муносабатларни кўрсатиши мумкин. Агрессия муаммолари, хусусан, автосагрессия, шунингдек депрессия, ўз жонига қасд қилиш ниятлари. Ушбу расм ҳам энг фойдали расмлардан биридир. Кўпчилик эркаклар ғижимланган шаклни эркак сифатида кўришади; агар эркак унинг ичида аёлни кўрса, демак, бу биз яширин гомосексуализм мавжудлигини ҳисобга олишимиз кераклигини (ташхис қўймаслигимиз керак, лекин ҳисобга олишни) таклиф қиламиз, бу тахмин бошқа расмларда тегишли тасдиқларнинг пайдо бўлиши билан тасдиқланади. Чапдаги мавзуни идрок этиш усули кўпинча тажовуз билан боғлиқ ҳар қандай нарса ҳақида муҳим маълумот бериши мумкин. Расмий равишда, бу нарса автомат деб ҳисобланади. 3GF Ёш аёл қўлини узатган ҳолда эшик ёнида туради; бошқа қўл юзни қоплайди. Депрессив туйғулар. 4 Аёл эркакнинг елкаларини қучоқлайди; эркак эса озод бўлишга интилади. Яқин атрофдаги ҳис-туйғулар ва муаммолар кенг доираси: мухторият ва хиёнат мавзуси, умуман эркаклар ва аёллар қиёфаси. Орқа фонда ярим яланғоч аёл фигураси, деворга қўйилган расм сифатида эмас, балки учинчи белги сифатида қабул қилинганида, ҳасад, севги учбурчаги, шаҳвонийлик соҳасидаги тўқнашувлар билан боғлиқ фитналарни келтириб чиқаради. 5 Ўрта ёшдаги аёл ярим очиқ эшикдан эски услубдаги хонага қараб турибди. Онанинг қиёфаси билан боғлиқ бўлган ҳис-туйғулар спектрини очиб беради. Аммо Россия шароитида шахсий яқинлик, хавфсизлик ва шахсий ҳаётнинг бегона кўзлардан хавфсизлиги билан боғлиқ ижтимоий мавзулар кўпинча намоён бўлади. Ярим очиқ эшикдан нигоҳ ташлаган ўрта ёшли аёл кўпинча турли хил тадбирларни кузатиши мумкин бўлган она сифатида талқин этилади. Баъзи ҳолларда, бу онанизм билан шуғулланишдан қўрқиш ҳақидаги рамзий ҳикояга айланади; ва баъзан онаси меҳрибон бўлиши мумкин, у боласининг аҳволини сўраш учун келган; у кеч уйғонганлиги учун бировни қоралаши мумкин. Воеуризм (жинсий харакат кузатиш) мавзуси тез-тез пайдо бўлади ва шунинг учун яқин воқеалар парда кўринишидаги ҳикояларда учрайди. 6ВМ Қисқа бўйли, кекса бир аёл Она-ўғил муносабатларидаги кенг айбдорлик билан кўзларини пастга тушириб қўйган баланд бўйли йигитга ҳис-туйғулар ва муаммолар. суяниб турибди. 6GF Диваннинг четида ўтирган ёш аёл орқасига оғзига трубка қўйган ўрта ёшли эркакка қарайди. Расм аввалгисига нисбатан носимметрик бўлиб, ота-қиз муносабатларини акс эттирган. Бироқ, бу шунчаки аниқ эмас ва жинслар ўртасидаги муносабатларнинг турли хил вариантларини амалга ошириши мумкин. 7ВМ Оқ сочли одам фазога қараган йигитга қарайди. Ота-ўғил ва улардан келиб чиқадиган муносабатларни эркак авторетитени очиб беради. 7GF Аёл қизнинг ёнидаги дива нда ўтириб, гаплашмоқда ёки унга бирор нарса ўқи ётган. Қўлида қўғирчоқ ту тган қиз ён томонга қарай -ди. Қўғирчоқ чақалоқ сифатида қабул қилинганида, онаси ва қизи ўртасидаги муносабатларни, шунингдек (баъ зан) келажакдаги оналикни очиб беради. Баъзан она қизига айтадиган ёки ўқиган ҳикояга қўшилади ва Беллак таъкидлаганидек, бу воқеа энг яхши маълумотли бўлиб чиқади. Олдинда турган ўспирин, ми 8BM лтиқнинг ён томонидаги кўри ниши, фонда жарроҳлик опер -ациясининг хира кўриниши Агрессия ва амбиция билан боғлиқ мавзул арни самарали равишда янгилайди. Қурол ни танимаслик тажовузни бошқариш билан боғлиқ муаммони англатади. Бу жуда фойдали расм. Одатда эркак субъектлар ўғил болани биринчи ўринга қўйишади. Ушбу расмда муҳокама қилинган асосий мавзулар ё тажовуз (кимдир жароҳат олган ва ҳозирда у фонда операция қилинмоқда) ёки амбиция (масалан, бола шифокор бўлишни орзу қилади) билан боғлиқ. Расмда милтиқ чап томонда кўрилганми ёки қандай шаклда пайдо бўлганлиги, худди шу расмдаги ЗВМ тўппончасига ўхшаш муаммоларга боғлиқ. Мавзу характерларни қандай тавсифлайди, масалан, шифокорга кекса одам ёки операция қилинаётган одам каби муносабатда бўлиш, агар бу одамлар ота-оналарнинг образлари сифатида қабул қилинса, Эдип мажмуаси билан боғлиқ муаммоларга ойдинлик киритиши мумкин. 8GF . Бир ёш аёл қўлига суян Келажак ёки ҳозирги ҳиссий фон ҳақидаги орзул ган ҳолда ўтириб, фазо арни очиб бера олади. Беллак ушбу стол устида -га қарайди ги барча ҳикояларни юзаки, камдан-кам истиснолардан ташқари деб ҳисоблайди. Комбинезон кийган 9BM тўрт киши ўт усти да ёнма-ён ётибди. Тенгдошларнинг муносабатлари, ижтимоий алоқалар, тенгдошлар гуруҳи муносабатлари, баъзида гомосексуализм тендентсиялари ёки қўрқувлари, ижтимоий хурофотларни тавсифлай 9GF Қўлида журнали ва сумкаси бўлган ёш аёл дарахт орқасидан оқ кийинган, ҳаттоки ёшроқ, пляж бўйлаб югураётган бир аёлга қарайди. Ўзаро тенгдошларнинг муносабатларини, кўпинча акаукаларнинг рақобатини ёки она-қизнинг можаросини аниқлайди. Паранояга қадар депрессив ва ўз жонига қасд қилиш тендентсиялари, шубҳа ва яширин тажовуз -корликни аниқлай олади. 10 Эркакнинг елкасида аёл бошини қўйиб турибди Эркак ва аёл ўртасидаги муносабатлар, баъзида шерикга яширин душманлик (агар ҳикоя ажралиш мавзуси бўлса). Расмдаги иккита эркак кишининг идрок этилиши гомосексуализм тендентсияларидан далолат беради. Ушбу расм эркак ва аёл ўртасидаги муносабатларга оид кўплаб фактларни очиб беради. Агар синалувчи расмда икки кишининг қучоғини кўрса, демак бу унинг гомосексуализмни яширганлиги ёки ҳатто бу соҳада аниқ муаммоларга дуч келганлигининг жиддий далили бўлади. Агар эркак ёки аёл расмда эркак ва аёлни кўрган бўлса, унда бу қайтиб келиш ёки ажралиш ҳақидаги ҳикоя бўладими-йўқлигига эътибор беришга арзийди ва ажралиш мавзуси яширин душманлик импулсларини акс эттиради. 11 Қоялар орасидаги жарлик бўйлаб олиб борадиган йўл. Йўлда тушунарсиз рақамлар бор. Тошдан аждаҳо боши ва бўйни чиқиб туради. Бу инфантил ва ибтидоий қўрқувларни, хавотирларни, ҳужум қўрқувини, умумий ҳиссий фонни амалга оширади. У кўплаб болалик ва дастлабки қўрқувларни очиб беради, чунки кўпинча бундай ҳистуйғулар ҳайвонлар билан боғлиқ ҳолда ўз йўлларини топади. Агар беморни ҳужум қўрқуви қийноққа солса, унда бу расм жуда фойдали бўлади, чунки унда ҳужум қўрқувини очиб берадиган тафсилотлар мавжуд, масалан, фаллик белгиси - аждаҳо. Оғзаки тажовуз кўпинча ҳикояларда ифодаланади; Бундан ташқари, ушбу расм беморнинг кайфияти ҳақида таассуротни шакллантиришга ёрдам беради: уларни сақлаб қолиш мумкинми, агар шундай бўлса, қандай қилиб. Йигитча диванда кўзларини юмган ҳолда ётар, кекса одам 12М унга эгилиб, қўлини ётган йигитчанинг юзига чўзияпти. Оқсоқолларга, ҳокимиятга муносабат, қарамликдан қўрқиш, пассив гомосексуал қўрқув, психотерапевтга муносабат. Ёш аёлнинг портрети, сўнгра ғалати жилмай12F ган ҳижобли кекса аёл. Онага бўлган муносабат, гарчи кўпинча фонда бўлган аёл қайнона сифатида тавсифланади. Беллак ушбу жадвални фақат Ўрмонли муҳитда дарё бўйига депрессив ва ўз жонига қасд 12BG боғланган қайиқ. Ҳеч ким йўқ. қилиш тендентсияларини аниқлаш -да фойдали деб ҳисоблайди. Ўз жонига қасд қилишга мойил бўлганлар ёки чуқур депрессияда бўлган ҳолатлар бундан мустасно, бу расм менинг амалиётимда кенг қўлланилмайди. Ушбу расм кўпинча кимдир қайиқдан йиқилиб тушиши ёки сакраб тушиши ҳақида ҳикоялар ёзиш учун ишлатилади. Йигит юзини қўллари билан Эркаклар ва аёллардаги жинсий муаммолар ва 13MF ёпиб турибди, унинг орқасида низоларни, жинсий тажовуздан қўрқиш каравотда ярим яланғоч аёл (аёлларда), айбдорлик ҳисларини фигураси бор. (эркакларда) самарали равишда аниқлайди. Ушбу расм эркаклар ва аёллардаги жинсий соҳадаги зиддиятларни аниқлашда жуда яхши иш қилмоқда. Жуда чекланган одамларда бу "жинсий шок" ни келтириб чиқариши мумкин, бу ҳикояларда ўзини намоён қилади. Аёлларда бу эркак томонидан зўрлаш, тажовуз қилиш ёки бошқа йўл билан таҳқирлаш қўрқувини кўрсатиши мумкин. Эркакларда бу расм кўпинча жинсий фаолият билан боғлиқ айбдорлик туйғусини қўзғатади. Ҳатто ҳикояларда ҳам, гомосексуалларга нафратланиш аниқ намоён бўлади. Эр ва хотин ҳистуйғуларининг проекциясини аниқлаш мумкин. Ушбу расмда кўпинча иқтисодий маҳрумлик ҳақида ҳикоялар мавжуд ва кўкракларни муҳокама қилишда оғзаки мойиллик пайдо бўлади. Бу жуда кўп тафсилотларга эга бўлган расмлардан биридир, шунинг учун обсесиф-компулсив тенденциялар тафсилотларга кўпроқ эътибор қаратишда ўз ифодасини топади. 13В Бола кулбанинг остонасида ўтиради. 1-жадвалга жуда ўхшаш, аммо унчалик эмас. 13G Қиз зинапоядан юқорига кўтарилияпти. Беллак ушбу жадвални шунчаки ўспирин ТАТ жадвалларининг қолган қисми каби кам фойдалидир. 14 Ёритилган ойнани очиш Беллак бу рақамни аёл сифатида ҳам қабул қилиш мумкин, фонида одамнинг деб ҳисоблайди, бу субъектларнинг жинси идентификаторини фигураси. кўрсатади, аммо бизнинг тажрибамиз буни тасдиқламайди бу рақам эркак сифатида аниқ қабул қилинади. Жадвал болаларнинг қўрқуви (зулмат), ўз жонига қасд қилиш тенденциялари, умумий фалсафий ва эстетик мойилликларни амалга оширади. 15 Қабрлар ўртасида қўлларини туширган ўрта ёшли эркак турибди. Яқинларингизнинг ўлимига муносабат, ўлим қўр қуви, депрессив тенденциялар, яширин тажовуз, диний ҳиссиётлар. Қабристоннинг ўртасида жойлашган расмни тасвирлайдиган ушбу расм, тирик қолган билан ишлашда алоҳида аҳамиятга эга. оила аъзоси, агар терапевт ушбу ўлимни унга қандай тажрибалар сабаб бўлганлигини аниқлаши керак бўлса. Ушбу расм ҳар қандай мавзудаги ўлим ҳақидаги ғоялар ва қўрқувларни очиб беришга қодир бўлгани учун ҳам қадрлидир. Депрессив тенденциялар аниқ намоён бўлади. 16 Тоза оқ қоғоз (жадвал). Фикрларни оғзаки ифодалашда қийинчиликлар га дуч келмайдиган мавзулар учун бой, кўп қиррали материални тақдим этади. • Оқ чойшаб, чиндан ҳам дам оладиган, осилиб қолган тили бўлган одамлар билан ишлашда жуда ишлаш ва улар учун проекциялар осон. Аммо, агар аввалги ҳикоялари билан, мавзуни ўз ичига олган хаёлидаги овқатланиш сўзлари билан ифодалашда муносабатларга дуч келган одамларни ўзларини намоён қилган бўлса, унда мавжуд бўлмаган маълумотларни тақдим этишди. Яланғоч одам арқонга Қўрқув, хавфдан қочиш истаги, 17BM кўтарилади ёки тушади. гомосексуал туйғулар, тана қиёфаси. Ушбу расм жуда кўп фойдали жиҳатларга эга. Жисмоний шикастланишдан, масалан, оловдан ёки эркакдан қочиб қутулиш ҳақидаги ҳикоялар қўрқувни кўрсатиши мумкин. Охирги фитна кўп ҳолатларда Эдип комплекси билан боғлиқ қўрқувни акс эттиради; бу, айниқса, ушбу расмда "шоҳ" ёки "шаҳзода" дан қочиб кетаётган бирон бир одамни кўриши мумкин бўлган болаларда аниқ кўринади. Ушбу расм гомосексуализм тенденцияларини ҳам осонликча очиб беради, улар тавсифнинг тафсилотларида ҳам намоён бўлади. Рақобатбардош воқеалар кам эмас; уларнинг муаллифлари расмни спортчилар мусобақаси ёки шунга ўхшаш нарсалар сифатида қабул қилишади. Эркаклар учун бу расм кўпинча уларнинг танасини қандай қабул қилишининг кўрсаткичидир: улар ўзларини кучли, мушакли ва ҳоказо деб ҳисоблайдиларми. 17GF Кўприкда, баланд бинолар ва кичик одам фигуралари ортида, панжара устига эгилган аёл фигура. Аёлларда ўз жонига қасд қилиш тенденцияларини аниқлаш учун фойдалидир. Эркакни учта қўл билан ушлаб 18BM олишади, рақибларининг ўз (фигура)лари кўринмайди. Хавотирни, ҳужумдан қўрқишни, гомосексуал тажовуздан қўрқишни, қўллаб-қувватлашга эҳтиёжни очиб беради. Аёл бошқа аёлнинг томоғига 18GF қўлларини қўйиб, гўё уни зинадан итариб юбораётгандай. Аёлларда агрессив тенденциялар, она ва қиз ўртасидаги зиддият. 19 Қор билан қопланган кулбанинг ноаниқ тасвири. Фойда ҳақида савол туғилади. Кечаси фонар ёнида 19 ёлғиз эркак қиёфаси. 14-жадвалдаги каби, Беллаc бу фигурани кўпинча аёл деб қабул қилинишини таъкидлайди, аммо бизнинг тажрибамиз буни тасдиқламайди. Баъзида қўрқув, ёлғизлик ҳисси ижобий баҳоланади Синалувчи ёритгич устунидаги фонда эркак ва аёлни кўришлари мумкин. Бизда жинсни аниқлаш вариантларини талқин қилиш бўйича аниқ маълумотлар йўқ. Аёллар эркаклар қўрқуви ва зулмат қўрқуви ҳақида ҳикоя қилишлари мумкин. Қарамақарши жинс вакиллари ўз қўрқувларини ҳавр хил ҳикоялар қуриш орқали намоён этишади. Агар сиз кечки сана ҳақида ҳикоя қилсангиз, бу расмни ҳам зарарсиз ҳолатга айлантириш мумкин. Тақдимотнинг кетма-кетлиги жуда муҳимдир. • Жадваллар фарқ қилади: • биринчидан, уларнинг ҳар бири таъсир кўрсатадиган ҳаётий муносабатларнинг маълум бир соҳаси бўйича (биринчи расмлар кўпроқ универсал, таниш, кундалик соҳалар; охирги расмлар аниқроқ, алоҳида аҳамиятга эга бўлган соҳалар); • иккинчидан, одамларнинг жойлашуви, ҳолати ва юзлари, чиаросcуро, тасвирларнинг ўзаро қарама-қаршилиги ва бошқалар билан белгиланадиган ҳиссий оҳангга кўра. учинчидан, реализм даражасига кўра. • Биринчи расмлар жуда аниқ, 8-10-расмларда тасвир қисмларини бир-бири билан корреляция қилиш ва уларни бир бутунга боғлаш муаммоси мавжуд, 11-расмда кўрсатмаларга риоя қилишда қийинчилик туғдирадиган белги йўқ, 12-расм ҳаёлий, 13-15-расмларда чуқур яширин тўқнашувлар мавжуд , 16-расм - бу тоза оқ майдон, 17-20-расмлар ҳам жуда ғалати. • Г.Муррейнинг фикрича, дастлабки 10 та расм одатдаги мавзуларга, иккинчиси эса ҳаёлийроқ мавзуларга тегишлидир, чунки дастлабки 10 та расмдаги ҳикоялар кундалик хатти-ҳаракатларда, иккинчи 10 та расмлар учун эса репрессия қилинган ёки сублимация қилинган истакларни акс эттириши керак. Тақдимотнинг кетмакЖадваллар, биринчи навбатда, уларнинг ҳар бири таъсир кўрсатадиган Ҳаётий муносабатларнинг ўзига хос соҳасига кўра фарқ қилади (биринчи расмлар кўпроқ универсал, таниш, кундалик соҳалар; охирги расмлар аниқр оқ, алоҳида аҳамиятга эга соҳалар); иккинчидан, одамларнинг жойлашуви, ҳо лати ва юзлари, чиаросcуро, тасвирларнинг ўзаро қарамақаршиликлари ва бошқалар билан белгиланадиган ҳиссий оҳанг билан. учинчидан, реализм даражаси бўйича. • етлиги жуда муҳимдир. Биринчи расмлар жуда аниқ, 8-10-расмларда расм қисмларини бирбири билан боғлаш ва уларни бир бутунга боғлаш муаммоси мавжуд, 11расмда ҳеч қандай белги йўқ, бу кўрсатмаларга,расмларга риоя қилишда қийинчиликларни келтириб чиқаради. 12-расм ҳаёлий, 13-15расмларда чуқур яширин тўқнашувлар, 16-расм тоза оқ майдон, 17-20-расмлар ҳам ғайриоддий. Г.Муррейнинг фикрича, дастлабки 10 та расм одатдаги синалувчиларга, иккинчиси эса ҳаёлийроқ ма взуларга тегишлидир, чунки дастлабки 10 та расмдаги ҳикоялар кундалик хаттиҳаракатларда, иккинчи 10 та расмлар учун эса репрессия қилинган ёки сублимация қилинган эҳтиёж ларни акс эттириши керак. • Бунинг экспериментал тасдиғи олинмади, аммо. Шунга қарамай, х удди шу белги биринчи ёки охирги ҳикояларда пайдо бўлганда тур ли хил маъноларга эга бўлиши мумкин. Бу, шунингдек, баъзи расм ларнинг муайян тўқнашувларни юзага келтириши ва таъсир қили ши, бошқалари эса уларни "ўчириши" суратларни тақдим этиш ке тмакетлигига қатъий риоя қилиш зарурлигини асослайди. Тугалланма ган тўпламдан фойдаланиш ҳам исталмаган. Бу вақт этишмаслиги нинг натижаси бўлиши мумкин, аммо шу билан бирга бир томонла ма натижаларни олиш хавфи катта, бунда субъэкт шахсиятининг б аъзи жиҳатлари номутаносиб равшан кўринади, бошқалари эса ум уман кўринмайди. Бошқа томондан, расмлар тўпламини қисқарти риш фойдасига ваколатли фикрлар ҳам мавжуд. • А. Хартман ТАТ жадвалларини диагностика учун фойдалилигига қараб рейтинглаштирга н 90 нафар мутахассислар ўртасида махсус сўров ўтказди. Башоратларнинг изчиллиги жуд а юқори эди. Ушбу тахминларга асосланиб, у 8 та жадвални ўз ичига олган асосий тўплам ни аниқлади: 1, 2, 3VM, 4, 6VM, 7VM, 13MF, 8VM. Л. Беллак, ўзининг шахсий тажрибасига асосланиб, шахсий имтиҳон учун ўзимизни 1012 жадвал билан чеклаш кифоя деб ҳисоблайди. Ушбу жилд, унинг фикрига кўра, энг мақбул ва барча имтиҳонларни битта машғулотда ўтказишга имкон беради. Ҳар қандай эркакни текшириш учун зарур жа дваллар: 1, 2, 3VM, 4, 6VM, 7VM, 11, 12M, 13MF; аёллар учун асосий тўпламга 1, 2, 3BM, 4, 6GF, 7GF, 9GF, 11, 13MF киради. Л. Беллак уларга шахсий муаммоларига қараб, яна бир нечта жадвалларни қўшишни тавсия қилади, уларнинг намоён бўлишини диагностика бўйича мутахассис кути ши мумкин. Баланд тоғлар • 1. Сиз тоққа чиқишни режалаштирмоқчисиз. Сиз эртакдагидай камёб тошни топиш истагидасиз. Тоғнинг чўққисида турганингизда сизда қандай таассуротлар пайдо бўлади? • 2. Бу тошни узоқ ва қийинчиликлар билан қидирдингиз, лекин ҳеч нарса топа олмадингиз. Сиз қидиргунингизгача қуёш ботишга улгурди. Нима қилардингиз? • 3. Ахийри қидираётган тошни топдингиз. Бу қандай тош? Унинг катталиги, оғирлиги ва қимматбаҳолигини тасвирлаб беринг. • 4. Энди тоғдан тушиш вақти келди. Уйга қайтиш вақтида тоғга қандай видолашув сўзларини айтган бўлардингиз ва жавоб қандай бўлади? жавоб • Олдингиздаги тоғ, сизнинг отангиз ёки унинг ҳаётингиздаги тутган ўрнини тасвирлайди. Психология тилида - бу «оқилона қария»нинг архитеп кўринишидир. Сиз қидираётган тош сизнинг келажакдаги мустақиллигингизни, қобилият ва кучингизни рамзидир. • 1. Сизнинг тоғ ҳақида таассуротларингиз отангизни тасвирлайди. Тоққа чиқиш зерикарли ва қийин бўлган эдими? Балки у осон енгилгандир? Балки тасаввурингизда ясси, баланд чўққи пайдо бўлиб, уни забд этишга чорлагандир. • 2. Сиз қидираётган тош сизда очилмаган талант ва кучни англатади. Сизнинг бу саволга жавобингиз сиз ҳали қўлламаган қобилият ички резервларингизни билдиради. • Нима бўлганда ҳам бу тошни топишга қарор қилганлар қонуний ҳолда. ҳаётда ҳудди шу қайсарлик ва интилувчанликни амалга оширади, улар ҳеч қачон енгилмайди. • Вақтинчалик қидирувни тўхтатиб, лекин кечроқ давом эттиришни хоҳлаганлар ўз ҳаракатларини узоқ вақтга мўлжаллайдиган ва иш вақтларини ўзлари белгилайдилар. Бу турдаги инсонлар қобилиятлари жуда кеч намоён бўлади. Ўзининг қидирув ишларини тўхтатиб, енгилган одамлар, қобилиятни ҳеч қачон ишлата олмайдилар. • 3. Тошни қандай тасвирлаб, баҳолашингиз сизнинг ўзингизга берган баҳоингиздир. Тош қанчалик катта ва қимматбаҳо бўлса, сиз ўзингизни шунчалик қадрлайсиз. • 4. Тоғ билан видолашув сўзларингиз сизнинг ўз отангизга айтмоқчи бўлган, лекин айта олмаган сўзларингиздир. Тоғнинг жавоби эса отангизнинг сизга бўлган муносабатидир. Агар савол-жавоб мулозаматли, ширин, ёқимли тоза бўлса, ўзаро муносабатларингиз яхши. РАСМ • Сиз дўкон ичида конфетлар танлаб айланиб юрганингизда, ташқаридан дўконга киришга шайланиб турган бир гуруҳ болаларга кўзингиз тушади. Дўконга нечта бола кирди? • Сиз харид қилган бир пакет конфет билан уйингизга кетасиз. Уйга келиб пакетни очганингизда, дўкон хўжайини сизга мукофот сифатида бир нечта ортиқча конқетни солиб юборганини кўрасиз. Қанча қўшимча конфет олибсиз? • Сиз олган конфетларингизни кимгадир беришни ўйлаяпсиз? Кимга берган бўлар эдингиз? жавоб • 1.Ширинликларни турли-туман наборидан биринчи навбатда сиз нимани танладингиз? Сизнинг танловингиз ҳақиқатдан ҳам сиз бошқалардан кўпроқ нималарни кутаётганингизни намоён қилади, кўрсатиб беради. Сиз агар “мен ичида ўйинчоқсюрпризи бор конфетни оламан” деб ўйлаган бўлсангиз, унда сиз совға берадиган одамларга яхшироқ эътибор берадиган одамлар типига мансубсиз дейиш тўғрироқ бўлади, ва аксинча, қуруқ қўл билан келадиган одамларга яхши муносабатда бўлмаслигингиз мумкин дейиш мумкин. • Эҳтиёт бўлинг, ўта даражада материалист бўлманг. Ҳаёт бу фақатгина расмли қоғозлар ва картиналардан иборат эмас. • Агар сиз танлаган ширинликларни хотирангизда қолган таъмига қараб ёки ёқимли таассуротлар асосида ширинлик танлаган бўлсангиз, унда сиз болаликда онангиз томонидан кўрсатилган меҳр-муҳаббатга ташналикни ҳис қиляпсиз. Эркаклар, агар сиз ҳам шу тақлидда жавоб берган бўлсангиз, унда сизни ҳудди онасини боласидай қабул қилишади. • Агар сизнинг танловингиз ташқи факторларга асосланган бўлса (агар сиз ташқи факторларга асосланиб танлаган бўлсангиз), яъни “менга ўралган қоғози ёқди” ёки “жуда чиройли кўринаётган эди” деб, унда сиз нарсаларни фақат ташқи кўринишига қараб хулоса чиқарадиган одамлар типига кирасиз. Фақат эсда сақласангиз бас, сиз конфет қоғозини эмас, ўзини ейсиз. • 2. Сиз харид қилаётган вақтда дўконга кирган болалар сони, суянишингиз мумкин бўлган одамлар сонини кўпсатади. Бунинг ҳаммамизга ҳам қўллаб- қуватлаш зарур, ишхонада ҳам иш бўйича касбдошларнинг жисмоний ёрдами ёки биз ҳурмат қиладиган одамлар томонидан рағбатлантириш. Ёлғизликда ҳаётни ўтказмаслик керак. • Лекин, яна шу нарса ҳам хақиқатки, ортиқча даражада бировларга таяниб, суяниб шахсий эркинликка эришиш жуда қийин. • Кўпчилик одамлар дўконга биттадан бештагача бола киради деб тасаввур қиладилар. Дўконга бештадан кўп бола кирди деганлар ҳам катта ёшдаги одам эркинлигига эришишига ҳали анча бор. Шунингдек, дўконга ҳеч ким кирмади деб айтган одам ҳам худди шундай дунёга бўлган қарашларини қайта кўриб чиқиши керак. • 3.Текин берилган конфетлар сони сизни қанчалик даражада ўз онангизга боғлиқлигингизни билдиради. Дўкон эгасининг сизга нисбатан кўрсатган муҳим эътибори - бу шундай эътиборки, сизнинг ўз онангиздан олишни ҳоҳлаган меҳрэътиборингиздир. Кўпчилик катталар битта-иккита конфет олдим дейдилар. Агар сиз пакетда ўнтача йки йигирматача конфет бор экан десангиз, унда сизга қанотларингизни кенгроқ ёйиб, уядан учиб чиқишингиз тўғрисида ўйлашингиз керак. • 4.Конфетларни кимга берган бўлардингиз? Сиз танлаган одам - бу сиз қачонлардир сиз шу одамга ғамхўрлик қилишни хоҳлагансиз, ёки бу одамни сизга боғлиқ бўлишини хоҳлагансиз. Агар сиз конфетларни ота-онангизга берамиз деган бўлсангиз, сизнинг орзуингиз, тилакларингиз сиз ўйлаганингиздан ҳам тезроқ амалга ошади, рўёбга чиқади. ЧЎЛДАГИ САЁҲАТ • Бизнинг биринчи саёҳатимиз бепоёнлик, чексиз чўл билан боғлиқ. Бир дақиқалик тайёргарликдан сўнг чўлга кирасиз: • 1. Сиз кимсасиз, чексиз, бепоён чўлда туя устида кетяпсиз. Сиз ҳолдан тойиш ҳолидасиз. Ана шу ҳолатда шу вақтгача сизни елкасида кўтариб келган туяга нима дейсиз? • 2. Сиз ташналикдан ўлар ҳолатга етганингизда гўзал воҳа пайдо бўлди. Лекин бу жойларга сиздан олдин кимдир келиб бўлган экан. Бу бошқа саёҳатчи ким? Унинг исми (ўзингиз билган одамнинг исмини қўйинг)? • 3. Чўлда вақт жуда секин ўтади. Узоқда номаълум шаҳар чироқлари кўринганда, сиз учун гўё бир умр ўтгандек туюлади. Ниҳоят сиз мўлжалланган ерингизга етдингиз. Саёҳатингиз ниҳоясига етганда сиз нимани ҳис қилдингиз? • 4. Чўлдаги ҳамроҳингиз туя билан ҳайрлашиш вақтингиз келди, лекин сиз туядан тушган заҳотингиз бошқа киши миниб олади. Бу янги саёҳатчи ким (Ўз ҳаётингиздан бирор кимсани исмини айтинг)? жавоб • 1. Сизнинг туяга нисбатан айтган сўзларингиз, севгингизни йўқолганини, айрилгандан сўнг ҳис қилган сўзларингиздир. Агар сиз мадад берувчи сўзларни айтган бўлсангиз: • «Биз бу ердан бир амаллаб чикиб кетамиз!» • «Ҳавотирланма, бу қачондир албатта тугайди». • Тушкунликка тушганлигингиздан далолат берувчи «Биз адашиб қолдик ... бу нажотсизлик ... Шу ерда ҳалок бўламиз» кўллаган бўлсангиз. • 2. Водий психологик тилда муаммони ҳал қилишни калитидир. Бу ерда учраган кишингиз сизга қачондир ёрдам берган, кейин қийин аҳволга • тушганингизда қўллаб-қувватлаган ёки келажакда сизга мадад бўла оладиган кишидир. • 3. Сайёҳатингиз охиридаги шаҳар сизнинг айрилиқдан сўнг тикланган руҳий ҳолатингиздир. Шаҳарга етганингизда ҳис қилган туйғуларингиз сизнинг руҳий ҳолингизни аниқ кўрсатади. • 4. Янги сайёҳатчи - сизнинг рақибингиз, сиз унга нисбатан paшк, рақобатчилик ёки алам ҳис қиласиз. Балки бу сиз айтган одам севги муҳаббатдаги сизнинг рақибингиздир, балки у қачондир сизнинг қалбингизни синдиргандир. ЭЪТИБОРИНГИЗ УЧУН РАҲМАТ!