S.A.Qodirova __________________________________________________________________ Zamonaviy interyerda yoritish va axborot tizimlari Lighting and information systems in modern interior O'quv qo'llanma:Study guide Toshkent-2023 1 O‘ZBEKISTON OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI TOSHKENT ARXITEKTURA-QURILISH UNIVERSITETI Qodirova Surayyo Adilovna Zamonaviy interyerda yoritish va axborot tizimlari Lighting and information systems in modern interior O'quv qo'llanma:Study guide Toshkent-2023 2 BBK K UDK.721.012 Muallif: -prof: S.A.Qodirova , TAQU “Arxitekturaviy loyihalash” kafedrasi professori. Taqrizchilar: - T.A.Xidoyatov,TAQI “Arxitekturaviy loyihalash” kafedrasi prof., arx.dok. -A.M.Umarov Aziz, MChJ “Aziz Projekt” loyiha Bosh arxitektori, arx. nom. ” Zamonaviy interyerda yoritish va axborot tizimlari” o’quv qo’llanma -Toshkent: TAQU. 2023y. 152- bet. Mazkur o’quv qo’llanma loyihalashda talabalarga kerakligini ob’yektiv tarzda ko’rib, hisobga olib, yaratildi. Arxitekturaviy loyihalashda “Inter’yer va jihozlash” boshlang'ich me’moriy asos bo’lib, loyihalashda foydalanib, zamonaviy va me’yoriy asoslarga asoslanib tushuntiriladi. Barchamizga ma’lumki,har qanday ichki tuzilishini zamonaviy va me’yoriy asoslarsiz tasavvur qilib bo’lmaydi. Ya’ni arxitekturaviy loyihalashda “Inter’yer va jihozlash” bosqichma-bosqich amaliy ravishda to’liq o’tilishi natijasida yangi ichki tuzilishlar yuzaga kelaveradi. O’quv qo’llanmada binolarining ichki tipologiyasi, binolarni loyihalashning umumiy qoidalari, hajmiy-rejaviy yechimlari,yordamchi bino va xonalarining loyihalash tizimlari haqida bayon etilgan. Interyer va jihozlashda binolarni hozirgi davr talabiga mos ravishda mahalliy aholining urf-odatlarini, iqlim sharoitini inobatga olgan holda, o’ziga xos tarzda shakllantirish va barcha qulayliklarga ega bo’lgan, hamda jahon andozalariga mos binolar arxitekturasini ishlab chiqish kerakligi asoslab berilgan.Ushbu qo’llanma bo’lajak arxitektorlarni me’moriy ijodga yo’naltirib, binolarni ichki muhitini to’g’ri tanlash uchun muhim ekanligini anglab yetishga yordam beradi. 3 Qo’llanmadan arxitektura yo’nalishidagi talabalar va inter’yer va jihozlash bilan ishlaydigan xodimlar ham foydalanishi mumkin. Ta’limning maqsadi–talabalarni interyerni arxitekturaviy loyihalashga to‘g‘ri ijodiy yondashishga o‘rgatishdir. Interyerni loyihalash uning umumiy masalalari bilan uzviy bog‘langan holda turar-joy, jamoat va sanoat ob’yektlarining hajmiyrejaviy yechimlarini topish orqali amalga oshiriladi. Ushbu qo’llanmadagi material talabalarning bilim doirasini malakali saviyalar, uslublar va intuitsiya bilan yanada boyitish uchun xizmat qiladi. Ushbu bilimlar zamonaviy turar-joy, jamoat va sanoat binolarining ichki muhitini tashkil etish bilan bog‘liq bo‘lgan murakkab masalalarni yechish imkonini beradi. Xulosa o’rnida aytishim kerakki, arxitektura yo’nalishida adabiyotlarni ko’paytirishimiz kerak. 4 Mundarija Kirish……………………………………………………………………………… I-BOB. INTERYERNING SHAKLLANISH TARIXIY BOSQICHLARI 1.1. Interyerda uslublarning shakllanishi……………………………………………. 1.2. Klassik uslubidagi inter’yerning o’ziga xos tomonlari…………………………. 1.3. Zamonaviy interyer uslublarining shakllanishi………………………………… II-BOB. AQLLI QURILISH TIZIMI 2.1. Aqlli bino haqidagi tushunchalar……………………………………………... 2.2. Aqlli bino tizimining elementlari………………………………………………. 2.3. Tizimning blok diagrammasi…………………………………………………… 2.4. Aqlli bino tizimlarini joriy etish muammolari………………………………….. III-BOB. YORITISH 3.1. Yoritish moslamalari tarixi……………………………………………………... 3.2. Asosiy atamalar va tushunchalar……………………………………………….. 3.3. Yoritish moslamalarining tasnifi……………………………………………….. 3.4. Yoritish xavfsizligi xususiyatlari……………………………………………….. 3.5. Yorug'lik manbalarini belgilash………………………………………………... 3.6. Chiroqlarning turlari va ularning bir-biridan farqlari…………………………... 3.7 Yengil ichki dizayn……………………………………………………………… IV-BOB. JAMOAT JOYLARI UCHUN YORITISH TIZIMI 4.1. Jamoat binolarida yoritishga qo'yiladigan talablar……………………………... 4.2. Zamonaviy ofis yoritgichlari…………………………………………………… 4.3. Sanoat yoritish………………………………………………………………….. 4.4. Kafe va restoranlar uchun yoritish……………………………………………... 4.5. Galereyalar va muzeylar uchun yoritish………………………………………... V-BOB. AXBOROT TIZIMLARI VA VIZUAL ALOQA VOSITALARI 5.1. Vizual aloqaning kompozitsion-fazoviy vositalari……………………………... 5.2. Grafik vositalar…………………………………………………………………. 5 5.3. Vizual aloqaning texnik vositalari……………………………………………… VI-BOB. TUTUN CHIQARISH TIZIMLARI, YONG'IN VA TUTUNDAN HIMOYA QILISH TO'SIQLARI 6.1. Tutun chiqarish tizimlari……………………………………………………….. 6.2. Yong'in va tutun to'siqlari………………………………………………………. Glossariy...................................................................................................................... Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yhati.............................................................................. Foydalanilgan internet saytlari……………………………………………………… 6 Содержание Введение……………………………………………………………………………. I-ГЛАВА. ИСТОРИЧЕСКИЕ ЭТАПЫ ФОРМИРОВАНИЯ ИНТЕРЬЕРА 1.1. Формирование стилей в интерьере..................................................... ............. 1.2. Отличительные черты интерьера в классическом стиле…………………… 1.3. Формирование современных интерьерных стилей…………………………. II-ГЛАВА. ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНАЯ СИСТЕМА СТРОИТЕЛЬСТВА 2.1. Концепция умного здания.................................................. .............................. 2.2. Элементы системы умного здания…………………………………………… 2.3. Блок-схема системы………………………………………………………… 2.4. Проблемы внедрения систем умного здания……………………………… III-ГЛАВА. ОСВЕЩЕНИЕ 3.1. История осветительных приборов…………………………………………… 3.2. Основные термины и понятия……………………………………………… 3.3. Классификация осветительных приборов…………………………………… 3.4. Особенности светобезопасности…………………………………………… 3.5. Назначение источников света……………………………………………… 3.6. Виды ламп и их отличия друг от друга……………………………………… 3.7 Светлый дизайн салона……………………………………………………… IV-ГЛАВА. СИСТЕМА ОСВЕЩЕНИЯ ОБЩЕСТВЕННЫХ МЕСТ 4.1. Требования к освещению в общественных зданиях……………………… 4.2. Современное офисное освещение……………………………………………. 4.3. Промышленное освещение…………………………………………………… 4.4. Освещение для кафе и ресторанов…………………………………………… 4.5. Освещение для галерей и музеев…………………………………………… 7 V-ГЛАВА. ИНФОРМАЦИОННЫЕ СИСТЕМЫ И СРЕДСТВА ВИЗУАЛЬНОЙ КОММУНИКАЦИИ 5.1. Композиционно-пространственные средства визуальной коммуникации... 5.2. Графические инструменты…………………………………………………… 5.3. Технические средства визуальной коммуникации…………………………. VI-ГЛАВА. СИСТЕМЫ ДЫМОУДАЛЕНИЯ, ПРОТИВОПОЖАРНЫЕ И ДЫМОЗАЩИТНЫЕ БАРЬЕРЫ 6.1. Системы дымоудаления………………………………………………………. 6.2. Противопожарные и дымовые преграды……………………………………. Глоссарий ................................................................ .. .............................................. Список использованной литературы....................................................................... Используемые веб-сайты………………………………………………………….. 8 Contents Introduction…………………………………………………………………………. CHAPTER-I. HISTORICAL STAGES OF THE FORMATION OF THE INTERIOR 1.1. The formation of styles in the interior.................................................................. 1.2. Distinctive aspects of the interior in the classic style…………………………... 1.3. The formation of modern interior styles………………………………………... CHAPTER-II. INTELLIGENT BUILDING SYSTEM 2.1. Concepts of smart building................................................................................... 2.2. Elements of a smart building system…………………………………………… 2.3. Block diagram of the system…………………………………………………… 2.4. Problems of introducing smart building systems………………………………. CHAPTER-III. LIGHTING 3.1. History of lighting devices……………………………………………………... 3.2. Key Terms and Concepts……………………………………………………….. 3.3. Classification of lighting devices………………………………………………. 3.4. Lighting safety features………………………………………………................ 3.5. Designation of light sources……………………………………………………. 3.6. Types of lamps and their differences from each other…………………………. 3.7 Light interior design…………………………………………………………….. CHAPTER-IV. LIGHTING SYSTEM FOR PUBLIC PLACES 4.1. Requirements for lighting in public buildings………………………………….. 4.2. Modern office lighting………………………………………………………….. 4.3. Industrial lighting………………………………………………………………. 4.4. Lighting for cafes and restaurants……………………………………………… 4.5. Lighting for galleries and museums……………………………………………. CHAPTER-V. INFORMATION SYSTEMS AND VISUAL COMMUNICATION TOOLS 5.1. Compositional-spatial means of visual communication………………………... 9 5.2. Graphical tools………………………………………………………………...... 5.3. Technical means of visual communication…………………………………… CHAPTER-VI. SMOKE EXHAUST SYSTEMS, FIRE AND SMOKE PROTECTION BARRIERS 6.1. Smoke exhaust systems………………………………………………………… 6.2. Fire and smoke barriers………………………………………………………... Glossary .................................................. ............... .. .................................. ............. List of references .............................................................................. .... .................... Websites used……………………………………………………………………….. 10 KIRISH Xalq boyligi sanaladigan qadimiy yodgorliklarni qayta tiklash, ularni asrabavaylash, o‘rganish davlat siyosatining muhim vazifalari sirasiga kiritildi. Chet mamlakatlari bilan o‘rnatilgan tashqi aloqalar, katta bosimdagi informatsion oqim boshqa sohalarda bo'lgani kabi arxitektorlar va quruvchilar oldiga ham yangi arxitekturaviy izlanishlar, talablarni qo’ydi. Siyosiy va ma’naviy rivojlanish, jamiyatni demokratlashtirish islohotlari, ijtimoiy-iqtisodiy va ilmiy-texnik taraqqiyot mamlakatimizdagi arxitektura sohasida olib borilayotgan bunyodkorlik ishlarini jadal rivojlantirdi. Bu esa o‘z kasbiga mehr qo‘ygan, chuqur bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lgan, kasbiy faoliyatini ilmiy asosda rivojlantira oladigan va nazariy bilimlarini bevosita amaliyotga tadbiq eta oladigan yosh arxitektorlarni tayyorlashni talab etadi. Ushbu dastur arxitektura yo‘nalishi bo‘yicha ta’lim olayotgan bakalavrlar uchun mo‘ljallangan hamda bino va inshootlar interyerlarini loyihalash va tashkil etishni nazariy jihatdan tushuntirib berishga va interyerlarni loyihalashga kompleks yondashuvni shakllantirishga qaratilgan. Arxitektor-bakalavrlarni yetuk mutaxassis qilib tarbiyalashda “Interyer va jihozlash” fanining ahamiyati katta. Zero, tashqi arxitekturaviy muhit bilan ichki arxitekturaviy muhitni uyg‘unlashtirish uchun, avvalom bor, ana shu ichki muhit – interyerni loyihalashni va zamonaviy jihozlashni bilish kerak. Talabalarni milliy me’morchilikning an’anaviy usullariga hurmat ruhida tarbiyalash ta’lim sohasining ajralmas qismidir. Asosiy e’tibor ijtimoiy funksiyasi turlicha bo‘lgan xonalarni loyihalashga, turar joy va jamoat binolarining ichki fazolarida har tomonlama qulaylikni yaratishga qaratilmog‘i kerak. Fanni o‘qitishdan maqsad - talabalarda loyiha-tadqiqot tashkilotlarida bino va inshootlar interyerlarini loyihalashning zamonaviy va ilmiy asoslangan texnologik tartib usullari, interyerlarni funksional–rejaviy, arxitekturaviy–badiiy, konstruktiv va iqtisodiy jihatdan kompleks loyihalash uslubiyatlari, shu bilan 11 birga amaliyotga tadbiq qilish, nazorat olib borish uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni shakllantirishdir. Fanning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat: - talabalarga interyer va jihozlarni loyihalashning asosiy tushunchalarini milliy va xorijiy tajribalar misolida yetkazish; - O‘zbekistonning tabiiy-iqlim sharoitlari, milliy odatlar va an’analarni turar joy va jamoat binolari loyihasi va qurilishida interyer va jihozini qo‘llash (ishlatish)ni tushuntirish; - interyer va jihozlarni jamiyatning ijtimoiy xususiyatlarini e’tiborga olgan holda loyihalashni o‘rgatish; - xonalarning o‘zaro texnologik aloqalarini e’tiborga olgan xolda loyihalashni o‘rgatish; - interyer va jihozlar loyihasida fazoviy-kompozitsion masalalarni yechish va konstruktiv yechimlarni to‘g‘ri qo‘llashni o‘rgatish; - insonlarning psixofiziologik xususiyatlarini hisobga olgan holda interyer va jihozlarning yorug‘lik va rang yechimlarini topa olishni o‘rgatish; - interyer va jihozlarda qurilish materiallarini xonalarga mos ravishda tanlay bilishni o‘rgatish; - me’yoriy hujjatlar (QMQ, ShNK) dan to‘g‘ri foydalanishni o‘rgatish. 12 I-BOB. INTERYERNING SHAKLLANISH TARIXIY BOSQICHLARI 1.1. Interyerda uslublarning shakllanishi Arxitektura interyeri kompozitsiyasining asosini utilitar pragmatik, estetik funksiyalar va inson hayoti va faoliyati uchun uygʻun muhit yaratishga qaratilgan badiiy va xayoliy gʻoyalar va yechimlarning yaxlit oʻzaro taʼsiri tashkil etadi. Uchta asosiy komponent mavjud: qurilish konstruktiv asosi — zamin, devorlar, ship; mavzu mazmuni (uskunalar, mebellar); sub’yekt-fazoviy va hissiy-psixologik muhitni tashkil etuvchi funktsional jarayonlar. Interyer (fransuzcha: intérieur < lotincha: interior -ichki dunyo, lotincha: intrа - ichkarida,antonim - eksteryer) - meʻmoriy kompozitsiya nazariyasida - ob'yektning ichki koʻrinishi, tashqi koʻrinish tushunchasiga qarama-qarshi - bino, inshootning tashqi koʻrinishi. Shunga koʻra: reja - yuqoridan koʻrinish, ship - pastdan yuqoriga koʻrinish, fasad - old, orqa, yon koʻrinish (old, orqa va yon jabhalar), burchak burchakdan koʻrinish. Tor maʻnoda, interyer - ob'yekt-fazoviy muhitning muhit elementlari bilan binoning ichki makonining tarkibi[1]. Boshqa soʻzlar bilan aytganda: binoning ichki makonining meʼmoriy-badiiy dizayni, insonga estetik idrok etish va qulay yashash sharoitlarini taʼminlash; meʼmoriy yechimi uning funktsional maqsadi bilan belgilanadigan bino yoki alohida xonaning ichki maydoni. Ichki dizayn meʼmor tomonidan binoning tashqi koʻrinishi bilan birgalikda amalga oshiriladi va butun meʼmorchilik singari, tarixiy va madaniy tushunchalar, atrofimizdagi dunyo haqidagi gʻoyalar va qarashlarning rivojlanish mantigʻiga amal qiladi. Asosiy badiiy yoʻnalishlar, meʼmoriy uslublar, yoʻnalishlar va maktablar (mintaqaviy, milliy, akademik, shaxsiy), qurilish texnologiyalari va materiallarini ishlab chiqish[2]. Rassomlik va grafika tarixida „interyer“ ning alohida janri va uning janr turlari mavjud — turar-joy, saroy, cherkov interyerining ichki koʻrinishi tasvirlari va 13 interyerdagi janr sahnalari. Bu janr qadimdan, oʻrta asrlar va Italiya uygʻonish davri sanʼatida mavjud boʻlgan, lekin XVII asr Gollandiya sanʼatida oʻziga xos maʼno va shakl kasb etgan. XVIII-asrning birinchi yarmida Gʻarbiy Yevropa va Rossiya sanʼatida, Rokoko davrida, XVIII—XIX-asrlarning 2-yarmidagi klassitsizm va neoklassitsizm sanʼatida interyer rasmlari va interyerdagi dekorativ devor rasmlari oʻstirilgan. Romantizm davrida interyerda portretning janr shakllari va interyerda guruh portreti shakllandi. Ichki bezatish bilan bogʻliq barcha sanʼat va hunarmandchilik turlari XIX-asr boshidagi imperiya davrida va ayniqsa 1815-1848 — yillardagi Bidermeyer davrida jadal rivojlandi[3][4]. Interyerlarning arxitekturaviy rejaviy yechimlari asoslarini ishlab chiqishga qaratilgan kursning yo‘nalishi zamonaviy turar joylar,jamoat va sanoat binolarini arxitekturaviy loyihalash sohalarining ijtimoiy dasturini ishlab chiqish va O‘rta Osiyo uchun xos bo‘lgan konkret sharoitlarda regional zamonaviy turar joy binolarini yaratish bo‘yicha bo‘lajak me’morlarning kelgusi faoliyati nimalardan iborat ekanligini tushuntirib berishni o‘z ichiga oladi. Texnikaviy taraqqiyot hamda turmushda va madaniyat sohasida ro‘y berayotgan tezkor o‘zgarishlar insonlar jamiyat hayotida yangidan yangi ehtiyojlarning paydo bo‘lishiga sababchi bo‘lmoqda. Bularning hammasi moddiy muhit sifatida arxitekturaga qo‘yiladigan talablarning sonini ham oshiryapti. Moddiy muhit yaratishda bino va inshootlarning ichki fazoviy kengligini tashkil etish juda muhim ahamiyat kasb etadi. Interyer tashkil etilgan kenglik sifatida insonning jismoniy va ruhiy rivojlanishida, bolalarni tarbiyalash uchun eng yaxshi qulayliklar yaratishda,odamlarning ijtimoiy hayotini tashkil etishda o‘z aksini topadi. Interyer inshootning strukturasi, funksional va hajmiy fazoviy kompozitsiyasidan kelib chiqqan holda quriladi. Turar joylarning interyeri ulardagi kvartiralarning rejaviy strukturasi va o‘lchamlariga bog‘liq bo‘ladi. Arxitektura va inson faoliyati o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik odamlarning bino ichidagi shaxsiy va ijtimoiy hayotidagi ehtiyojlarini inobatga oluvchi ijtimoiy turmush jarayonida 14 namoyon bo‘ladi. Bu o‘zaro bog‘liqlik shaharsozlik sharoitlarni,moddiy texnik imkoniyatlarni, iqtisodni, ideologiyani va estetikani o‘z ichiga oladi. Shunday qilib, interyerni loyihalashning maqsadi insonning xotirjam yashashi uchun qulay sharoitlarga ega bo‘lgan va aniq funksiyalarni bajaradigan ichki fazoviy kenglikni loyihalashdir. Xonalarning interyerini o‘rganishda inson hayoti va faoliyati o‘tadigan muhitning tashkil etilishi va uning rivojlanishini xarakterli jihatlarini tushunib olish arxitektorlar uchun g‘oyat foydalidir. Ilk davrlarda insonlar o‘z hayotini tabiiy kengliklarda kechira boshlaganlar. Insonlar hayoti davomida tabiiy iqlim va tabiat ularga o‘z ta’sir kuchini o‘tkazishni sezganlar. Ular yirtqich xayvonlardan va tabiiy iqlim sharoitlarining noxush holatlaridan himoya qilish uchun o‘zi uchun tashqi muhitdan izolyatsiyalangan kenglikni yaratishdan iborat bo‘lgan. Inson jamiyatining boshlang‘ich davrlarida asosan tabiiy to‘lalar va tog‘ cho‘qqilaridagi g‘orlardan boshpana sifatida foydalangan.Chunki ularga ko‘proq sondagi odamlardan tashkil topgan jamoa joylashishi mumkin bo‘lgan. Bunday joylar ma’lum bir darajada xavfsiz va qulay bo‘lgan. Keyinchalik oilaviy struktura shakllanishining boshlanishi bilan oddiy yashash yacheykalari paydo bo‘la boshladi. Inson shinamlik va qulayliklarga ega bo‘lgan madaniy muhit yarata boshladi. Ichki fazoviy kengligidagi devorlarni yirtqich xayvonlar va ov jarayonini tashkil etuvchi rasmlar bilan boyitish orqali estetik komfort berishga intilishdi. Xonalarning ichki bezagi haqida so‘zlashdan oldin me’morchilik haqida fikrlashsak ham to‘g‘ri, ham maqsadga muvofiq bo‘ladi. Inson endi paydo bo‘lganida tog‘ etaklaridagi g‘orlarda yashab, kun kechirgan. G‘orlarda yashash tarzi oldiniga tabiiy holda bo‘lgan. Keyinchalik insonlar uni o‘z xohishi bilan sun’iylashtirganlar. 15 Interyer haqidagi ilk tushunchalar ana o‘sha davrdan boshlangan. G‘orlarda yashagan odamlar toshlarga har xil hayvonlar rasmlarini chizishgan. 1.1.1-rasm (Toshga o‘yib solingan) 1.1.2-rasm (Toshga o‘yib solingan) 16 1.1.3-rasm (Toshga o‘yib solingan) 1.1.4-rasm (Toshga o‘yib solingan) 17 Jamiyat strukturasi o‘zgargan sari inson yashab turgan muhiti ham shakllana bordi. Qadimgi Misr arxitekturasi eramizdan 3000 yil avval boshlangan. Universal arxitektura har doim dunyodagi eng qiziqarli iboralardan biri hisoblangan, chunki u monumental infratuzilmalarni qurishda turli jihatlarni aralashtirish uchun javobgardir. Bugungi postda biz Misr arxitekturasining xususiyatlari haqida bir oz ko'proq bilib olamiz. Misr me'morchiligi o'zining monumental binolarida konstruktiv tizim yaratish, turli materiallardan, shu jumladan bloklarga o'yilgan toshlardan va mustahkam ustunlardan foydalanish bilan tavsiflanadi, deyish mumkin. Misr me'morchiligining buyuk ta'sirini tushunish uchun ba'zi mafkuraviy sharoitlarni, ayniqsa siyosiy kuchni hisobga olish muhimdir. Hech kimga sir emaski, o'sha paytdagi siyosiy hokimiyat ajoyib markazlashgan va ierarxik edi, bu o'sha davrning buyuk me'moriy inshootlarida namoyon bo'ldi. Misr me’morchiligi kompozitsiyasiga ta’sir ko‘rsatgan g‘oyaviy variantlardan yana biri fir’avnning “boshqa hayot”dagi o‘lmasligi haqidagi diniy tushuncha edi. Ammo Misr me'morchiligida nima muhimligini tushunish uchun mafkuraviy omillardan tashqari, boshqa shartli omillarni ham hisobga olish kerak. Misr arxitekturasiga ba'zi texnik cheklovlar ta'sir ko'rsatdi: matematik va texnik bilimlar, ba'zan o'sha vaqt uchun tashvish uyg'otadi; yuqori tajribaga ega rassom va hunarmandlarning mavjudligi; o'yilgan juda oddiy toshlarning ko'pligi. Misr me'morchiligida o'sha paytda butun dunyoda katta taassurot qoldirgan juda ko'p turli xil inshootlarni topish mumkin. Tarix shuni ko'rsatadiki, Misrning monumental me'morchiligi doirasida qurilgan birinchi binolardan biri piramida majmualari deb ataladi. 18 Misr arxitekturasi haqida gapirganda, ulug'vorligi ko'milishi kerak bo'lgan xarakterning ijtimoiy sinfiga bog'liq bo'lgan, masalan, ibodatxonalar va qabrlar kabi juda dolzarb bo'lgan boshqa turdagi inshootlarga murojaat qilish kerak. Fir'avnlarning ko'plab qabrlari piramidalar shaklida qurilgan va eng muhimlari Seneferu, Xeops va Xafrega tegishlidir. O'z tarixi davomida misrliklar aql bovar qilmaydigan darajada mukammal binolarni qurish uchun mas'ul bo'lganlar. Ushbu madaniyatda xudolar sharafiga qurilgan binolar eng mashhurlaridan biri edi. Bu sohada Karnak yoki Abu Simbel kabi ba'zi asarlarni eslatib o'tish mumkin, ular asosan katta ramziy ta'siri bilan ajralib turadi. Misrliklar tomonidan qurilgan ushbu ibodatxonalarda ajralib turadigan yana bir jihat - bu binolarning kattaligi va ularning makonlarining ajoyib uyg'unligi va funksionalligi. O'z navbatida, qirol me'morlari o'zlarining tajribalari va fizika va geometriyani o'rganishlari bilan ta'sirchan binolar qurdilar va ko'p qirrali rassomlar, hunarmandlar va ishchilarning ishini tashkil qildilar. Ushbu turdagi binolarni qurish o'sha davr me'morlari uchun unchalik oson ish emas edi, aksincha, bu xususiyatlarga ega bo'lgan ishni qurish uchun katta aql va bilim kerak edi. Ular o'ymakorlik, Asvon karerlaridan tashish va og'ir monolit granit obelisklari yoki ulkan haykallarni joylashtirish uchun mas'uliyatni o'z zimmalariga olishlari kerak edi. Bu ishlarning barchasi misrlik me'morlar zimmasiga katta mas'uliyat, shuningdek, yuksak bilimni nazarda tutgan. Ular, shuningdek, fir'avnlar qulayroq bo'lishi uchun muhim saroylar qurishga mas'ul edilar, lekin erdagi hayot unchalik qimmatga ega emas edi yoki hech bo'lmaganda keyingi hayot kabi emas edi, shuning uchun ular toshdan yasalgan emas va bir xil muddatga ega bo'lmagan. qabrlar va ibodatxonalar sifatida. 19 Misr arxitekturasining eng xarakterli inshootlaridan biri aynan uylar edi.Yana yuqorida aytib o'tganimizdek, bu uylar asosan taxtadan qurilgan, chunki tosh kichikroq binolarni qurish uchun hamma narsadan ko'ra ko'proq ajratilgan material edi.Muhim va ta'sirli. Qadimgi Misrdagi uy-joylarga kelsak, ular turli xonalardan iborat. Bu xonalarning atrofida ustunlar va yoritgichli katta zal qurilgan. Misr uylarida, shuningdek, teraslar, er osti podvallari va uyning orqasida katta bog' mavjud edi. Boshqa yo'l bilan qurilgan uylar bor edi, ya'ni ular boshqa dekorativ elementlarni qo'shdilar, masalan, ichki verandalar. Yorug'lik quyoshdan himoyalanish zarurati tufayli barcha xonalar uning atrofida o'rnatilgan va tashqi tomondan derazalari bo'lmagan bu ichki verandalardan tushdi.Misr uylarining qurilish uslubi XNUMXasrdagi qishloq dehqonlarining uylariga juda o'xshash edi: g'isht devorlari va birlashtirilgan palma tanasining tekis teraslari. Shuni esda tutish kerakki, mashhur arxitektura Misrning quruq va issiq iqlimiga yaxshi moslashishi bilan ajralib turardi. XIX asrning oxirlarida Yevropa qit’asi mamlakatlarida yangi arxitekturaga o‘tishda keskin burilish sodir bo‘ldi. Vaqt o‘tishi bilan ratsionalistik an’analar yangi konstruktiv sistemalar, samarali qurilish materiallari va qurilishda ishlab chiqarishning va uni tashkil etishining yangi metodlarining ixtiro qilinishiga olib keldi. Arxitekturaviy asarlarning shakl hosil qiluvchi asosi estetik talqinlarni olib tashlashga emas, balki funksiya, material va shaklning organik bog‘lanishi haqidagi g‘oyalarni oldinga so‘rish bilan yuzaga chiqdi. Bunda insonning to‘laqonli hayotiy faoliyat yuritishi uchun funksiya tushunchasi optimal psixologik iqlim sharoitiga yanada kengroq kiritila boshlandi. Arxitektura rivojlanishning bu davri, ayniqsa, yangi yo‘nalish-modern stilining kiritilishi bilan alohida xarakterlanadi. Bu stil yangi arxitekturaviy yo‘nalish sifatida birinchi bo‘lib, avvalgi an’analar bilan bo‘lgan aloqalarni o‘zdi va “zamonaviy” arxitekturaning vujudga kelishiga zamin tayyorladi. Bu yo‘nalishda inshootlarning yangi tiplari (ko‘rgazmalar, savdo-sotiq binolari va boshqalar)ni yaratishda funksional-texnologik tashkil etish jarayonlari 20 hal etuvchi ta’sir ko‘rsatdi. Universal do‘konlar, banklar, vokzallarning zallari keng va yorug‘ qilina boshlandi, vokzallardagi perronlar va yo‘lovchilarning o‘tish jolari, vagonlarga chiqish oldidan to‘radigan joylari oyna bilan qoplanadigan metaldan ishlangan svodlar bilan to‘sildi. Elementlarning o‘zaro bo‘ysinishini talqin etadigan chiziqli-perarxik prinsipi o‘rniga fazoviy arxitekturaviy tashkil etishning asosi sifatida kompozitsiyada elementlarning teng bo‘lish mumkinligi haqidigi xonalarni mantiqiy-funksional guruhlanishi to‘g‘risidagi ta’surotlar kirib keldi. Yangi materiallar: - metall, oyna, keramika va interyerni pardozlash bo‘yicha boshqa materiallardan foydalanish doirasi prinsipial kengaydi. Modern stilida dekor (pardozlash, bezash)ning ikki turi mavjud. Birinchisi“funksiyaviy”-konstruktiv va utilitar elementlar bilan: oraliqlarini ramalashtirish, deraza va eshiklar zinapoyalarni to‘sish, potoloklarning fermalari va konstruksiyalarining tayanchlari bilan ifodalanadi. Ularning shakllari badiiy-plastik va rangli yechimlarning variatsiyasi uchun asos sifatida qo‘llanildi. Dekor (pardozlash, bezashning) ikkinchi turi-bu tasviriy, grafik va rang-tasvirdan iborat bo‘lib, ular yordamida devor, potolok, detallarning tashqi sirt yuzalari bezatiladi. 1.1.5-rasm (Devorga o‘yib solingan rasmlar) 21 1.1.6-rasm 1.1.7-rasm 22 1.1.8-rasm 1.2. Klassik uslubidagi interyerning uziga xos tomonlari. Klassitsizm (lot. klassius — namunaviy) — antik davrda o‘z rivojining yuqori chuqqisiga erishgan qad. Yunon va Rim san’ati merosida shaqllanib, unga taqlid qilish natijasida yuzaga kelgan adabiyot va san’atdagi uslub, yunalish. K. tarafdorlari XVII-XIX asrlarda Fransiyada, keyinroq Yevropaning boshqa mamlakatlarida Uygʻonish davri an’analarini davom ettirgan holda (inson aql zakovatiga ishonish, antik davr yaratgan ideal mutanosiblikni va nisbatlarni tan olish va e’zozlash), uz zamonasining ijtimoiy hamda estetik talablariga javob tariqasida vujudga kelgan. Antik davr mifologiyasi (rivoyatlari), tavrot 23 voqealariga murojaat qilib, ulardan olingan syujetlar orqali uz davrlarining etnik — axloqiy va siyosiy muammolarini kutarishta harakat qildilar. Klassitsizmda ham umumlashma asar yaratish asosiy masala hisoblanadi, asarlar birmuncha vazmin, ritm va nafis musiqaviylikka intilish asosida yaratildi. Odatda, klassitsizm rivoji tarixi 2-bosqichga ajratiladi. XVII -asr Fransiyada shakllangan klassitsizm uzida absolyutizm gʻoyalarini ifodalagan bulsa, XVIII -asrga kelib klassitsizm yangi dunyoviy ideallar, ma’rifatparvarlik gʻoyalari va oddiy xalq orzu-istaqlari va intilishlariga asoslangan ideallarga tayangan holda rivojlandi. Klassitsizmga xos belgilar dastlab Italiya nafis san’atida (XVI-asrning 2-yarmi) paydo bulgan (A. Palladio, J. Vinola, S. Serlio, J. Bellori nazariy va amaliy faoliyatida, shuningdek, Bolonya akademik maktabi rasmiy hujjatlari va h.k.), XVII-asr ga kelib Fransiyada barokko tamoyillariga qarshi kurashda klassitsizm ildamlab, yaxlit uslubiy tizimga, XVIII-asrga kelib umumevropa uslubiga aylandi. Me’morchilikda klassitsizm uslubida qurilgan me’moriy kompozitsiyalarda me’morchilik orderlari tizimi muhim rol uynadi. Klassitsizm me’morlari kupincha order va ularning nisbatlari hamda shaqllarini antik davrdagiga xos kurinishda ifodalashga harakat qildilar. Klassitsizm me’morchiligida shaqllar jiddiy va sipo, fazoviy kenglik yechimining aniqligi hamda me’morlikda ishlatilgan unsur (kolonna, pilyastr, friz, karniz va boshqalar)larning aniq, ritmga buysunganligi, rang va shaql ritmining aniqligi bilan harakterlanadi. Klassitsizm uslubida qurilgan bino interyerlari (xona, dalon, zal va boshqalar) ham uz badiiy yechimi bilan ajralib turadi. Xonalarda qullanilgan rang , shaql va chiziqlar "aql bilan tartibga keltirilganligi" oʻziga xosdir. Sipo, jiddiy ishlangan bezaklar qam undagi jiddiylik va vazminlikka xalaqit bermaydi. Klassitsizm me’morlari antik davr merosidan, uning me’morlik unsur va ohanglaridan keng foydalanish bilan birga ularning umumiy arxitektonika qonunlari mohiyatini bilishga ham harakat qiladilar. Klassitsizm me’morligining asosiy uslubi bulgan order tizimi antik davr me’morchiligi order tizimiga yaqin va shu bilan birga yangi davr ruhi bilan 24 sugʻorilganligi koʻzga tashlanib turadi. Bu xususiyat nisbat va shaqllarning uzgarmagani holda birmuncha nafislashgani, bosiqligi hamda texnologiyasi (tosh, beton, temir va boshqalar), ustun va tusin yaratishda ishlatilishi hamda K. binolarining interyerlari ham uziga xosdir. Ularda ishlatilgan shakl, ranglar mayin, fazoviy kenglik boʻlinishlari aniq. Mahobatli moyboʻyoq rassomligi ham Klassitsizm interyerlarida keng ishlatilgan. Unda rassomlar istiqbolning illyuzion imkoniyatlaridan unumli foydalanganlar. Bu rasmlar bino umumiy gʻoyaviyestetik mazmuniga hamohang bulib, klassitsizm me’morligiga xos ulugʻvorlik va salobatlilik tomonlarini yanada burttirishga xizmat qildi. Shaharsozlik Uygʻonish davri va barokkoga xos xususiyatlarga tayangan holda rivojlanib shakllandi. "Ideal shahar" yuriqnomasi ishlandi (Versal), XVIIIasrning 2-yarmida planlashtirishning yangi uslubi shakllandi. Shahar qurilishida binolarni tabiat bilan uygunlashtirishni ta’minlash, keng ochiq maydonlar tashkil etish, ularni kucha va daryo (anhor) yoqalari buylab qushib ishlash boshlandi. Shaqllarning maqsadga muvofiqligi, ixcham bezaklarning nozikligi, tabiat bilan uygunligi XVIII-XIX asr boshlarida "palladiochilar" ijodida uz aksini topdi (shahar va shahardan tashqaridagi saroy-uylar va villalar). XVIII-asrning 30—50-yillarida Rus klassitsizmi Garbiy Yevropa klassitsizmining asosiy xususiyatlarini saqlab qoldi, unda ma’rifatparvarlik gʻoyalari, norozilik mavzulari, kamchiliklarni hajv qilish keng o‘rin egalladi. 25 1.2.1-rasm 1.2.2-rasm 26 1.2.3-rasm 1.2.4-rasm 27 1.2.5-rasm Barokko (ital. barocco — ajib, gʻalati) — XVI-asr oxiri — XVIII-asr oʻrtalarida Yevropa va Amerika sanʼatidagi asosiy uslublardan biri. Yevropada millat va milliy davlatlar jadal shakllanayotgan davrda Uygʻonish davri badiiy madaniyati va subyektiv his-tuygʻularni ifodalovchi manyerizm oʻrniga vujudga keldi. Aristokratiya va cherkov bilan bogʻliq boʻlgan barokko sanʼati ularning shonshuhratini oshirishga hamda targʻib etishga qaratilgan edi. Barokko sanʼatiga antifeodal chiqishlar, milliy ozodlik harakatlari oʻz taʼsirini koʻrsatib, unga demokratik isyonkorlik ruhini kiritdi. Dabdabaga moyil boʻlgan barokko dunyoning yaxlitligi, cheksizligi, murakkab va rang-barangligi, doimiy oʻzgaruvchanligi haqidagi yangi tasavvurlarni, insonni oʻrab turgan muhit va boshqalarga boʻlgan qiziqishlarni aks ettiradi; unga keskinlik, obrazlarning harakatchanligi, his-tuygʻular kurashining shafqatsizligi, tantana va ulugʻvorlikka harakat, mavjud borliq bilan xayoliy orzuni uygʻunlashtirish, sanʼatlar uygʻunligiga intilishlar xos. 28 Barokko uslubida qurilgan meʼmoriy majmualar fazoviy yechimi, mayda meʼmoriy bezaklarga moʻlligi va yagona gʻoyaga boʻysunishi bilan ajralib turadi. Meʼmorlar shahar koʻcha va maydonlariga, u yerdagi mavjud qurilishlarga ulugʻvorlik berish uchun turli optik va boshqa qonunlarga murojaat qiladilar, teskari perspektiva qonunlaridan foydalanadilar. Tasviriy sanʼatda diniy, mifologik va majoziy mavzulardagi bezak mujassamotlar, tantanavor dabdabali portretlar keng oʻrin egallaydi. Barokko Italiyada shakllanib rivojlandi. Meʼmor va haykaltarosh L. Bernini, meʼmor F. Borromini, G. Gvarini, rang-tasvirchi demokratik realizm yoʻlboshchisi Karavajo, akademizm yoʻlboshchisi aka-uka Karrochilar, devoriy rang-tasvir ustalari J. B. Tyepolo va boshqa shu sanʼat rivojiga katta hissa qoʻshdi. Flandriyada P. P. Rubens, A. van Deyk, Ya. Yordane, F. Snayders ijodida rivojlansa, B. Ispaniya, toʻlaqonli va Portugaliya, hayot haqiqatiga Germaniya va yaqin boshqa holda Yevropa mamlakatlarida mahalliy hayot va anʼanalar taʼsirida oʻziga xos yoʻnalishni shakllanishini taʼminladi. Fransiyada klassitsizm bilan uygʻunlikda oʻziga xos jimjimadorlik kasb etdi. Rossiyada -asr 1-yarmida Petr I islohotlari va dvoryan monarxiyasining mustahkamlanib borishi bilan rivojlandi. Peterburg, Moskva shaharlari, shahardan tashqarida yaratilgan shoh va zodagonlarning uy va saroylarida shu davr ruhi oʻz ifodasini topdi: Petr I saroyi (Petergof), Sarskoye Selo (Pushkino shahri), Peterburgdagi qator saroy, monastir va soborlar (Qishki saroy, Smolniy monastiri va boshqalar) shular jumlasidan. Meʼmorlardan V. Rastrelli, D. Uxtomskiy, S. Chevakinskiy va boshqalarning hissasi katta. Tasviriy sanʼatda dunyoviy mavzular, davlat arboblarining tantanavor, koʻtarinki ruhdagi dabdabali portretlarida oʻz ifodasini topdi. K. Rastrelli haykaltaroshlik asarlari, I. Nikitin, A. B. Antropov rang-tasvirlari shular jumlasidan. Barokko Italiyada rivojlanib Yevropaga keng yoyildi. Keyinroq esa yevropaliklar bosib olgan qitʼa va mintaqalarga ham bu sanʼat taʼsiri kirib bordi. Amerika, Osiyo, Avstraliyada barokko usulida yaratilgan asarlarning 29 mavjudligi shundan. Oʻrta Osiyoda rus istilosidan keyin qurilgan meʼmorlik majmualarida, jumladan saroy, sobor va monastirlar binolarida shu sanʼatiing taʼsiri va belgilari mavjud. Barokko musiqada asosan musiqali teatr turlarida (ayniqsa opera janrida), shuningdek cholgʻu kamer (concert, grosso, sonata) va organ asarlarida namoyon boʻldi. Barokkoning eng yorqin namoyandalari G. Gendel, J. Gabriyeli, O. Freskobaldi, K. Monteverde, D. Bukstexude, I. Bax va boshqa barokko uslubi bilan bir paytda klassitsizm uslubi ham rivoj topdi. Interyerda barokko Barokko uslubi, garchi u o‘zida klassik uslubning simmetriya kabi muhim jihatini o‘zida saqlab qolgan bo‘lsa-da, dabdabali hashamatga egaligi bilan ajralib turadi.[1] Devor suratlari (monumental rangtasvir turlaridan biri) ilk nasroniylik davrlaridan boshlab Yevropa intererlarini bezatishda ishlatila boshlangan. Barokko davrida u eng ko‘p tarqalgan edi. Intererlarda ko‘pdan-ko‘p ranglar, va yirik, bag‘oyatda boy bezatilgan detallardan foydalanilgan: freskalar bilan bezatilgan shiftlar, marmar devorlar va dekorning qismlari, tilla suvini yurgazish kabilar. Ranglar kontrasti o‘ziga xos edi – misol uchun, shaxmat tartibida bezalgan marmar plitkali pol. Ushbu uslubning o‘ziga xos jihati – tilla suvi yuritilgan bezaklardan mo‘l foydalanish hisoblangan.[2] Mebel san’at ashyosi hisoblangan va undan deyarli faqat interer bezagi sifatida foydalanilgan. Stullar, divanlar va kreslolar usti qimmatbaho rangdagi mato bilan qoplangan. Baldaxinli katta karavotlar va pastga oqib tushuvchi shakldagi choyshablar, ulkan shkaflar keng tarqalgan bo‘lgan. Ko‘zgular o‘simliksimon naqshga ega skulpturalar va ganch bilan bezatilgan. Mebel uchun material sifatida ko‘pincha janub yong‘og‘i hamda seylon qora daraxti yog‘ochidan foydalanilgan. Barokko uslubi unchalik katta bo‘lmagan xonalar uchun mos kelmaydi, chunki katta o‘lchamli mebel va bezaklar katta joy egallaydi.[3] Barokko uslubidagi muhitni aks ettirish uchun hozirgi kunda uslublashtirish yordamida barokkoga xos quyidagi detallardan foydalanish mumkin: 30 O‘simliksimon naqshga ega bo‘lgan statuetkalar va vazalar; Devorlarda gobelenlar; Tillv suvi yurgazilgan ganchkor gardishli ko‘zgular; Naqshinkor suyanchiqli stullar va xk. Foydalaniladigan detallar badiiy-estetik jihatdan o‘zaro uyg‘unlikka ega bo‘lishi lozim. 1.2.6-rasm 1.2.7-rasm 31 1.2.8-rasm 1.2.9-rasm Rokoko (frans. rococo), rokayl — XVIII-asr 1-yarmida Yevropa nafis sanʼatida yuzaga kelgan uslub (bezaklari chigʻanoqqa oʻxshatib gajaksimon ishlanadi). Dastlab Fransiyada paydo boʻlgan, keyinchalik Germaniya, Avstriya va boshqa 32 mamlakatlarga tarqalgan. 30—40-yillarda R. eng gullagan davrini boshidan kechirgan. Absolyutizm inqirozi davrida kiborlarga xos boʻlgan xususiyatlar, yaʼni real hayotdan qochib, soxta teatrlashtirilgan hayot tarziga intilish va boshqalarni oʻzida aks ettirgan. Meʼmorlikda bezakka taʼsir etib, jimjimadorlikka eʼtibor kuchaydi: nozik hoshiyalarga olingan oʻyma va boʻrtma naqshlar, oʻrama, kartush, rokayl va boshqa keng qoʻllanildi; binolarda simmetriya oʻrnini asimmetriya, tartibsizlik egallay boshladi. Binolar tashqi koʻrinishi jiddiy va sipo ishlangani holda xonalarni bezashga eʼtibor ortdi, bino, uning xonalari uchun olingan nisbatlar ham yengil va nafislikka ega boʻla boshladi, xonaning ichki qismi yengil "pastel" rangida ishlangan naqshlar, afsonalardan olingan kichik suratlar bilan bezatildi, xonalarning burchaklari yoʻq qilinib oval shakliga ega boʻla boshladi. Ichki bezaklarda koʻzgularning bezak imkoniyatlari ham hisobga olindi, mebellar ham xona va uning bezagiga moslab tanlandi (meʼmorlar J. M. Oppener, J. O. Meysonye, J. Bofran va boshqalar). Rangtasvir, grafika va haykaltaroshlik R. asarlari oʻta nafis, nozik sahnalar bir oz oʻynoqi va jimjimadorligi bilan ajralib turadi. Bezak va dastgoh sanʼatida namoyon boʻlgan devor, plafon, eshik tepasiga ishlangan tasvirlar, gobelenlar koʻngil ochishga moʻljallangan mavzular bilan toʻldirildi; odam krmati bezak boʻlagiga aylana bordi; kompozitsiya qurilishi yengillik, mayinlik hislatini ifodalashga boʻysundirildi. Rasmlar mavzusi ham birmuncha cheklangan boʻlib, ishq-muhabbat, kiborlarning koʻngil ochishi va dam olishi, pastoral mavzuda (tabiat qoʻynida erkin, farogʻatda yashayotgan choʻpon yigit va qizlar hayotiga bagʻishlangan) asarlar yaratildi, portretlar chizildi (rassomlar F. Bushe, A. Vatto, N. Lankre, J. Fragonar va boshqalar). 33 Haykaltaroshlikda relyeflar, binolar interyerini bezaydigan haykallar (haykalcha, byust, terrakotadan yasalgan naqshlangan yoki sirlanmagan chinnilar) keng oʻrin egalladi. Nozik ranglar jilosiga boy R. rangtasviri ham bezak xususiyatiga ega edi. Amaliy sanʼat ustalari xom ashyoning ifoda imkoniyatlarini nozik ochib bera oldi. XVIII-asr oʻrtalaridan R. uslubi kompozitsiyalarining haddan ortiq murakkabligi, jimjimadorligi tanqidga uchray boshladi. R. oʻrnini klassitsizm egallay boshladi.[1] 1.2.10-rasm 34 1.2.11-rasm 1.2.12-rasm 35 1.3. Zamonaviy interyer uslublarining shakllanishi. Modern (frans. moderne — eng yangi, zamonaviy) — XIX asr oxiri XX asr boshlarida Yevropa va Amerika sanʼatida mavjud boʻlgan badiiy uslub. Modern turli mamlakatlarda turlicha ataladi: Angliya, Fransiya, Belgiya, AQSH da "ar-nuvo" (Art Nouveau), Germaniyada "yugendstil" (Jugendstil), Avstriyada "setsission" (Sezession), Italiyada "liberti" (Liberty), Ispaniyada "modernizm" (modernismo) va boshqa modern eklektizmdan qutulishga va "yangi uslub" (yagona sintetik sanʼat) yaratishga harakat qilishlar natijasida yuzaga kelgan; industrial jamiyat jadal rivojlanayotgan, ijtimoiy qarama-qarshiliklar oʻtkirlashib borayotgan sharoitda shakllangan. Modern tarafdorlari klassik sanʼat shakllaridan xolis boʻlishga intildilar. Jumladan, meʼmorlikda qatʼiy rejali order tizimi unsurlaridan voz kechildi. Aynan shu meʼmorlikda modern o'zining oʻziga xos tomonlari oʻzining yaqqol ifodasini topdi; meʼmorlar yangi davr yutuklari, yangi qurilish va bezak materiallari (temir-beton, metall, oyna va boshqalar) dan foydalanish, xom ashyolar texnologiyasi, texnika qurilish konstruksiyalari vositalaridan ijodiy foydalanib, binolarni erkin rejalashtirish, simmetriya qonuniyatlaridan chekinish hisobiga yangi oʻziga xos uslub va kompozitsiyalar yaratishga erishdilar, ular yaratgan bino kompozitsiyasi va unsurlari yagona naqsh ritmi va asar gʻoyasining obrazliramziy mazmuniga boʻysunadi. XIX asrning oxiriga kelib sanoatning jadal rivojlanishi modernning keng koʻlamda rivojlanishi va yoyilishiga ham sabab boʻldi. Dastlab Angliyada, keyinchalik boshqa Yevropa mamlakatlariga keng tarqala boshladi. Modern tarafdorlari barcha sanʼat turlarining yagona majmui (yaʼni sanʼatlar sintezi)nj yaratish orqali goʻzallik muhitini yaratishga harakat qilishdi. Modernistik uslubida qurilgan binolarning konstruktiv tuzilishi va bezak yechimini ajratish qiyin, binoning ichki fazoviy yechimi binoning tashqi koʻrinishini belgilagan. Binoning tashqi koʻrinishi esa shakllar boyligi va egiluvchan chiziqlar moʻlligi bilan ajralib turgan (belgiyalik Anri Van de Vedde, ispaniyalik A. Gaudi, rossiyalik F.O. Shextel va boshqalarning asarlari). Dastgoh va amaliy bezak sanʼati oʻzaro bir-biriga qoʻshilib uygʻunlashishi 36 ham modernga xos: rassomlik asari namoyon tarzida, haykaltaroshlik esa relyef — boʻrtma tasvir shaklida oʻz mustaqilligini yoʻqotib xona (bino) majmuiga qoʻshilib ketadi. Grafikada Modernning rivoji kitobat sanʼati va jurnallar, plakatlar nashr etilishi va keng tarqalishi bilan bogʻliq. Bu davrda grafika (litografiya, ksilografiya, kitob sanʼati) yuksak taraqqiy etdi (grafikada ingliz O. Berdsli, norveg E. Munk va boshqa, rossiyalik A. Benua, K. Somov va boshqa; plakatchi fransuz A.de TuluzLotrek, E. Grasse va boshqalar). Amaliy bezak sanʼatida modenizm keng rivoj topdi, amaliy sanʼat ustalari buyumlarni ifodali shakllarda yaratishga harakat qilib, bezak va shakllarda egri chiziqlarga eʼtiborni qaratdilar hamda yassi tekis shakllardan foydalandilar (ispan A. Gaudining sopol va metall buyumlari, belgiyalik X. Van de Velde va shotlandiyalik Makentosh mebellari, Rossiyada — Abramsevo va Talashkino ustaxonalarida tayyorlangan buyumlar va boshqalar). Oʻzbekistonda modern uslubiga xos xususiyatlar XIX asr oxiri —XX asr boshlarida meʼmorlik va rassomlik sanʼatida kuzatiladi. Toshkent, Qoʻqon, Buxoroda qurilgan ayrim binolarda shu xususiyatlar (modern belgilari)ni koʻrish mumkin: Toshkentdagi knyaz N. K. Romanov saroyi (hozirgi Tashqi ishlar vazirligi qabulxonasi va boshqalar); grafikada bu uslublarni 1895-yil nashr etilgan "Oʻrta Osiyo" almanaxida, rangtasvirda esa A. Volkov, Us t a Moʻmin (A. Nikolayev), V. Ufimsev asarlarida koʻrish mumkin. 37 1.3.1-rasm 1.3.2-rasm 38 1.3.3-rasm 1.3.4-rasm 39 Uch asosiy stilistik tendentsiya mavjud. Tarixiy uslublar bu turli davrlarda vujudga kelgan va u yoki bu davrni, etnik xususiyatlarni tavsiflaydigan uslublardir xarakterli xususiyatlar ichki san'atning yangi tendentsiyalari va tendentsiyalarini aks ettiradigan individual madaniyat va zamonaviy. XXI asr - tendentsiyalarni birlashtirish vaqti turli sohalar ijodkorlik. Interer dizayni dizaynidagi uslubiy yo'nalishlar bir-birini to'ldirib, bir-birlariga boyitadi, bir-birlaridan o'ziga xos xususiyatlarni oladi, juda rangli, ammo shubhasiz qiziqarli rasmga aylanadi. Ichki dizayndagi zamonaviy uslubning asosiy xususiyatlari bu zamonaviy odamning fikrlashning oqilona turiga xos bo'lgan funktsionallik va konstruktivlikdir. Ichki dizayndagi zamonaviy uslublar quyidagilarni o'z ichiga oladi. Uslubning to'liq nomi "yuqori texnologiyalar" deb tarjima qilinadi. Yuqori texnologiyali uslub tez, to'g'ri chiziqlar, shisha va metall qismlarning ko'pligi bilan ajralib turadi. Metall konstruktsiyalarning zamonaviy ishlab chiqarilishi tufayli u sanoat binolariga xos bo'lgan tuzilmalardan foydalanadi (metall ramkalar va quvurlar, quvurlar, liftlar ataylab ko'rsatiladi). 1.3.5-rasm 40 Estetikaga Hi-tech uslubiga yaqinlashing. Ushbu uslub zamonaviy texnologiyalarning yutuqlaridan ko'proq foydalanadi. Ushbu uslub davlat muassasalarini (barlar, restoranlar, klublar va ofis markazlari) loyihalashda mashhurdir. "Techno" uslubidagi ichki makon faol va zamonaviy odamlar uchun mos keladi uy bekasi yuqori texnologiyalarni afzal ko'radi. 1.3.6-rasm 1.3.7-rasm 41 1.3.8-rasm 1.3.9-rasm 42 Ta'mirlashni rejalashtiryapsizmi? Keyin tanishing - bugungi kunda ichki dizayndagi 7 ta yetakchi uslublar. Quyidagi tavsiflar va fotosuratlar 2017-2022 yilning eng yaxshi tendentsiyalariga mos keladigan har bir xona uchun eng zamonaviy pardozlash, mebel va dekorni tanlashga yordam beradi. Loft va Provansning mashhurligining siri nimada ekanligini, qanday qilib yaratishingiz mumkinligini bilib olasiz zamonaviy dizayn eski narsalar bilan ichki makon va boshqalar. Intererdagi ba'zi dizayn uslublari tezda paydo bo'ladi va modadan chiqib ketadi, boshqalari (bir xil Provans) ko'p yillar davomida bizning sevgimiz va hayratimizdan zavqlangan. Vaqti-vaqti bilan biz ularni eslaymiz va ularni uylarimizga va kvartiralarimizga olib kelamiz, lekin ularni allaqachon yangi vaqtga ko'ra talqin qilamiz. 2017-2022 yil ichki dizaynga yangi narsalar unutilgan eski ko'rinishda kirgan yil bo'ldi: Sifatli mebel oddiy va funktsional dizayn 60-yillardagi ommaviy qurilish davri ruhida; O'tgan asrda sanoatning gullab-yashnagan davrini eslatuvchi quvurlar, lampalar va sanoat uslubidagi qo'pol mahsulotlar; Ko'p sonli san'at buyumlari, yorqin va g'ayrioddiy narsalarga ega bo'lgan "Bogemiya" turi; Etnik naqshli plitkalar, pardalar va gilamlar; Retro uslubidagi plakatlar, soatlar, maishiy texnika va boshqa narsalar ko'rinishidagi nostaljik dekor. Loft (daninglizcha: loft — „chordoq“) — uy-joy, ustaxonalar, ofis maydoni yoki kovorking markazlariga aylantirilgan sobiq chodirlar va texnik qavatlarni oʻz ichiga olgan sanoat binosining (zavod, fabrika, ombor) yuqori qismi[1][2]. „Loft“ sifatida „stillashtirilgan“ kvartiralar baʼzan neo-loft deb ataladi. 21-asrning boshlarida loft baland shiftlar, xom gʻisht devorlari, alohida sanʼat ob’yekti boʻlishi mumkin boʻlgan mebel bilan birlashtirilgan ochiq kommunikatsiyalar, zamonaviy devor rasmlari va zamonaviy raqamli texnologiyalar 43 bilan ajralib turadigan oʻziga xos interyer uslubiga aylandi. Loft uslubi katta boʻshliqlar va yaxshi yoritishni talab qiladi. Binolarni rayonlashtirish zarurati shisha boʻlaklar yordamida amalga oshiriladi. Sanoat tonlarining rangli echimlari: oq, kulrang, qora va jigarrang. Biroq, alohida elementlar yorqin kontrastli soyaga ega boʻlishi mumkin, masalan, eshik panellari. Ular odatda tabiiy yogʻochdan yasalgan va qarishning dekorativ effektini yaratish uchun patina yordamida yorqin emallar bilan qoplangan[3]. Shiftlarni tugatishda koʻpincha ogʻir nurlar ishlatiladi, ularga koʻplab lampalar biriktiriladi. Zamin uchun laminat, yogʻoch, chinni tosh buyumlar va beton ishlatiladi[4]. Loft uslubida bir nechta maydonlar mavjud[5] : Bogemiya jozibali Sanoat 1.3.10-rasm 44 1.3.11-rasm 1.3.12-rasm 45 1.3.13-rasm 1.3.14-rasm 46 II-BOB. AQLLI QURILISH TIZIMI 2.1. Aqlli bino haqidagi tushunchalar “Aqlli” uylar faqat g‘arb mamlakatlarida emas – toshkentlik developerlar ham aholiga shunday funksional taklif qiladi. Lekin bu tushuncha aynan nimani anglatadi va u yangi xonadon egalarining hayotini qanday qulaylashtiradi? “Aqlli” uy – bu xonadonda o‘rnatilgan, bir-biri bilan simsiz aloqa vositasida bog‘langan va yangi uyingizda kundalik hayotingizni yanada qulaylashtiruvchi elektron moslama va uzatgichlar tizimi. Zamonaviy texnologiyalar yordamida xonadonni buzg‘unchilardan va yong‘in yoki suv bosishi kabi favqulodda holatlardan himoya qilish, resurslarni tejab qolish hamda xonada yorug‘lik, harorat va namlik darajasini ovoz yordamchilari va avtomatika yordamida sozlagan holda, kundalik hayotni mahsuldor qilish mumkin. Butun tizim ilova orqali yoki qo‘lda nazorat qilinadi, shuning uchun undan foydalanish nafaqat kattalarga, balki keksa va bolalarga ham qulay. “Aqlli” uyda oilaning mutlaq xavfsizligi Xonadonda oilaning barcha a’zolarini asrashga mo‘ljallangan bir nechta uzatgich va moslamalar o‘rnatiladi. Masalan, yong‘inga qarshi uzatgichlar xonada harorat ko‘tarilganida ishga tushadi, santexnika ostiga o‘rnatilgan moslamalar esa suv oqishlarini ro‘yxatga oladi. Kirish eshigiga qo‘yiladigan uzatgichlar buzib kirishdan himoya qiladi, uy hovlisidagi shlagbaum va domofon bilan integratsiyalash esa barcha tashriflardan xabardor bo‘lishga yordam beradi. Bunday tizim uyda bo‘lgan ota-onalar va farzandlar xavfsizligidan xavotirlanmaslik, shuningdek o‘z mulkingizni xavfsiz qilish imkonini beradi. Muhandislik tizimlarini oson boshqarish va resurslarni tejash 47 Chiroqning o‘chirilishi, quvurdan suv oqishi – muhandislik tizimlarining ishidagi har qanday nosozliklar ilovadan keladigan xabar orqali uy egasiga zudlik bilan ma’lum qilinadi. Bundan tashqari, “aqlli uy” tizimi, agar uyda hech kim bo‘lmasa, elektr ta’minotini o‘chirishga yordam beradi, bu bilan resurslar tejaladi va o‘chirilmagan gaz yoki dazmol haqida qayg‘urmasangiz ham bo‘ladi. Avtomatlashtirilgan muhitda qulay hayot Bir tugmacha bilan uydagi chiroqlarni o‘chirish, haroratni pasaytirish yoki pardani yopish – bularning barchasi xonadonda “aqlli uy” tizimini o‘rnatgandan so‘ng imkonli bo‘ladi. Isitish tizimi, elektr darpardalar, yorug‘lik, domofonni boshqarish ilova yoki yanada qulayroq – turli ishlab chiqaruvchilardan ovoz yordamchilari orqali amalga oshiriladi. “Alisa” yoki Google, shuningdek, internetda istalgan ma’lumotni topish, taksi buyurtma qilish yoki “multiroom” audiotizimi o‘rnatilganida musiqani balandroq qilishga yordam beradi, bular kundalik hayotni yoqimli va mahsuldor vaqtga aylantiradi. “Aqlli uy” – bu oila va mulkni xavfdan saqlash, barcha kommunikatsiya tizimlarini nazorat qilish va yangi xonadonda o‘tkaziladigan har bir kundan zavqlanish imkonini beruvchi, har bir uy uchun qulay va ochiq tizim! 48 2.1.1-rasm 2.1.2-rasm 49 2.2. Aqlli bino tizimining elementlari Uyni avtomatlashtirish elementlariga sensorlar (harorat, kunduzgi yorug'lik yoki harakatni aniqlash kabi), kontrollerlar va motorli klapanlar, kalitlar, motorlar va boshqalar kabi aktuatorlar kiradi. Bular isitish, ventilyatsiya va konditsionerlik, HVAC harorat va namlikni boshqarishi mumkin, masalan, Internet-nazorat termostati uy egasiga binoning isitish va konditsioner tizimlarini masofadan boshqarish imkonini beradi, tizim avtomatik ravishda derazalarni ochishi va yopishi, yoqishi mumkin. Radiatorlar va qozonxonalar, yerdan isitish. 2.2.1-rasm 50 2.2.2-rasm VRV - o'zgaruvchan regregirant hajmi - o'zgaruvchan Freon iste'moli uchun qisqartma. Nomidan ko'rinib turibdiki, bunday tizimda ichki birliklarga yo'naltirilgan freon miqdori ularning optimal ishlashini ta'minlaydigan tarzda tartibga solinadi. VRV tizimida bir nechta ichki birliklar bitta tashqi blokga va har xil turdagi (devor, kasseta, kanal, pol) ulanishi mumkin va ularning har biri alohida rejimda ishlashi mumkin. Bunday holda, ko'pgina tashqi bloklar o'rniga faqat bittasini joylashtirishingiz kerak. Ochiq va ichki birliklar orasidagi balandlik farqi umumiy quvuri uzunligi 1000 m bo'lganida 50 m va undan ortiqni tashkil qilishi mumkin.Bu tizimlar ko'p qavatli binolar, yirik ofislar, do'konlar, sanoat binolari va inshootlar uchun juda yaxshi yechimdir. VRF konditsioner tizimlari turli xonalarda individual iqlim nazoratini ta'minlaydi. Ular iqtisodiy samaradorlik, tizimni boshqarish qulayligi, oddiy dizayni, o'rnatish qulayligi va oddiy texnik va ekspluatatsiya bilan ajralib turadi. Ko'p zonali konditsioner tizim yuqori darajada energiya tejaydi. U bir vaqtning o'zida ko'p sonli xonalarga xizmat ko'rsatishga mo'ljallangan. Bu savdo va ko'ngilochar markazlar, mehmonxonalar, sanoat ob'yektlari va boshqa binolar bo'lishi mumkin. Ko'p zonali tizimlarning xususiyatlari 51 Kanal, kasseta, devor yoki ship bo'lishi mumkin bo'lgan 40 ta ichki blokni tashqi blokga ulash imkoniyati. Ichki birliklar binoning strukturaviy xususiyatlariga qarab birlashtirilishi mumkin. Maxsus dasturiy ta'minotni ishlab chiqish orqali erishiladigan xatosiz dizayn. Buning yordamida freon liniyalarining kerakli diametrlarini, zaryadlangan sovutgich miqdorini va elektr kabellarining kesimini aniq aniqlash mumkin. Shuning uchun, vrv konditsionerlarini loyihalashda siz uskunaning ishonchliligiga ishonchingiz komil bo'lishi mumkin. Kam shovqin darajasi. Konditsioner tizimining yopiq bo'linmalarining tinch ishlashi bino ichidagi odamlar uchun qulay sharoitlarni yaratishga imkon beradi. Vrv fan lentalari bo'linmalaridan farqli o'laroq, konditsioner tizimlari past havo sarfi bilan ajralib turadi, xuddi shu ko'rsatkichga ega, bu shovqin darajasini pasayishiga imkon beradi. "Mavsumdan tashqari" binolarni samarali isitish. Buning uchun iqlimiy uskunalarni boshqa turdagi tizimlardan farqli o'laroq qo'shimcha elementlar bilan jihozlash shart emas. Vrf konditsioner tizimining funktsional elementlari bino tashqarisida joylashgan tashqi birlik; O'rnatilgan elektron kengaytiruvchi valfli ichki birliklar; Ichki va tashqi birliklarni ulash uchun mo'ljallangan mis freon quvurlari; To'siqlar; VRF ichki konditsionerlari tashqi blokning ishlashini o'zgartirib, o'zlarining ish faoliyatini o'zgartirishi mumkin. Harorat sensori bilan jihozlangan har bir ichki birlik raqamli ma'lumotlar kanali orqali kerakli ishlash pog'onasining qiymatini tashqi birlikka uzatadi. VRF konditsioner tizimida mikrokontroller va algoritmlardan foydalaniladi, buning natijasida harorat parametrlari minimal energiya sarfi bilan aniq saqlanadi. Ko'p zonali konditsionerlar markaziy konditsioner tizimini yaratish uchun zamonaviy, qulay va energiyani tejaydigan yechim bo'lib, boshqa turdagi tizimlarga nisbatan juda ko'p afzalliklarga ega. 2.3. Tizimning blok diagrammasi Siz namunani ko'rishingiz kerakmi? O'rgimchak diagramma shabloni keyingi vazifangiz uchunmi? Keyin, bu sizning omadli kuningiz, chunki bu postda bo'lish sizni istalgan vaqtda ishlatishingiz mumkin bo'lgan besh xil 52 namunali diagrammalarni ko'rishga olib keladi. Bundan tashqari, ushbu postda o'rgimchak diagrammalarini yaratish bo'yicha maslahatlar va qo'llanmalar ham mavjud. Bu diagrammani mustaqil ravishda yaratishda bilim va sxemalaringizni maksimal darajada oshirishdir. Ma'lumki, o'rgimchak diagrammasi ko'pincha aql xaritasi sifatida xato qiladi. Shunga qaramay, aslida ular o'zlarining tarkibiy qismlari bo'yicha farq qiladi. Ammo bu ikkisi o'rtasidagi eng muhim farqni berish uchun o'rgimchak diagrammasi tugun tarkibidagi iboralar yoki jumlalarni tez-tez ishlatadi. Aksincha, aql xaritasi bitta so'zdan foydalanadi. Boshqa tomondan, keling, quyida siz uchun mavjud bo'lgan o'rgimchak diagramma misollarini ko'rib chiqaylik. O'rgimchak diagrammasi shablonlarining har xil turlariga o'tishdan oldin, siz eng yaxshi onlayn diagramma yaratuvchisi haqida tasavvurga ega bo'lishingiz kerak. MindOnMap. Bu aqlni xaritalash bo'yicha bepul dastur bo'lib, u sizga oson va kuchli usulda hatto oqim diagrammalari va diagrammalarini yaratishga imkon beradi. Bundan tashqari, bu ko'p platformali veb-vosita bo'lib, siz qurilmangizdagi istalgan brauzer orqali kirishingiz mumkin. Shu bilan birga, ushbu MindOnMap-da siz tasavvur qilgan o'rgimchak diagrammasini yaratishda sizga yordam beradigan keng qamrovli trafaretlar guruhi mavjud. U mavzular, shablonlar, shakllar, uslublar va boshqalar kabi bir nechta variantlar to'plamini taqdim etadi, siz o'zingizning durdona asarlaringizni yaratishingiz mumkin. O'rgimchak diagrammasi misoliga kelsak, MindOnMap o'rgimchak sxemasi bilan tematik shablonni taqdim etadi, siz aslida ishingizni minimallashtirish uchun tanlashingiz mumkin. Shuning uchun, agar siz har qanday diagrammani, jumladan, o'rgimchak diagrammasini yaratishda sizning ehtiyojingizga to'liq javob beradigan vositani tanlasangiz, bu MindOnMap eng yaxshi va tanlovingizga arziydi. 2.4. Aqlli bino tizimlarini joriy etish muammolari Binolarni qurishning yangi yo'nalishlaridan biri qulaylikni oshirishdir. "Aqltual binolar" sizga qulaylik darajasini oshirishga imkon beradi, shu bilan birga 53 oldingi xarajatlarni kamaytiradi. Operatsion xarajatlar. Biroq, rivojlangan mamlakatlarda ham bunday binolarni qurish hali ham elitaning ishg'oli hisoblanadi. Buning izohi quyidagicha bo'lishi mumkin: keyingi manfaatlarni hisobga olmagan holda an'anaviy energiya manbalarining arzonligi avlodlar va tabiiy muhitga g'amxo'rlik undan foydalanishda isrofgarchilikka yordam beradi. Iste'molchilar ekologik qulaylik sifati uchun to'lovni sezilarli darajada oshirishga tayyor emaslar yashash joylari, shu jumladan ushbu kontseptsiyada zamonaviy texnik nazorat vositalari majmuasi, nazorat va aloqa (hayotni ta'minlash tizimlari va binolarni boshqarish); Yopiq mikroiqlim haqidagi fan shakllanmagan. "Aqlli binolar" qurilishining amaliy foydalari butun mamlakat bo'ylab jamiyatni sivilizatsiyaning yangi bosqichiga ko'tarib, biz burilyapmiz elita uchun qiziqarli. "Aqlli binolar" teskari va tartibsiz ko'rinishda davom etmoqda. Darhaqiqat, bir nechta sabablar bor. Qurilishni integratsiyalashgan avtomatlashtirish mafkurasi hali ham arxitektorlar tomonidan to'liq tushunilmagan. Mijozlarning o'zlariga. Ishlab chiqaruvchilar tomonidan taqdim etilgan turli xil qo'shimcha qulayliklar uskunalar va dasturiy ta'minot har doim ham mijozning g'oyalariga mos kelmaydi. Binoning intellektualizatsiyasi va asosan G'arb iste'molchisiga qaratilgan xos xususiyatlar. O’zbekistan hali tizimlilik sohasida milliy standartlarni ishlab chiqmagan va qabul qilmagan uskunalar integratsiyasi. O’zbekistan bozorida qo'llab-quvvatlovchi uskunalarning ko'pligi mavjud turli standartlarda yashash va ko'pincha bir-biriga mos kelmaydi. O’zbekistan qurilish intellektualizatsiya bozorining asosiy kamomadi - bu talabning pastligi yangi texnologiyalar. O’zbekistanda ko'chmas mulk bozorining sof spekulyativ xarakterini hisobga olgan holda, tizim "Intellektual qurilish" 54 ko'pincha qo'shimcha va juda aniq maqolaga aylanadi ko'plab potentsial mijozlar rad etishni afzal ko'rgan harakatlar. Binolarni intellektuallashtirish bozorining rivojlanishiga imkon bermaydigan yana bir muammo bu borada ko'p sonli kompaniyalarga qaramasdan, juda kam malakali montajchilar bozor sektori. Barcha turdagi uyushmalar va o'quv markazlari doimiy ravishda ochiladi oxirgi paytlarda bu muammoni hal qilmang. "Intellektual" biznesni tashkil etish katta boshlang'ich sarmoyani talab qiladi. Dacha faqat bir necha yil o'tgach, tashkil etilgan kompaniya yetarlicha "sotib olgandan" keyin keladi ko'p sonli ulanishlar, tugallangan loyihalarning iziga ega va olishga qodir haqiqatan ham katta va shunga mos ravishda katta byudjetli loyihalar uchun. Zamonaviy o'rnatish kompaniyasi kuchli moliyaviy yordamga ega bo'lishi kerak, bu esa ta'minlashi kerak binoni intellektuallashtirish bo'yicha ishlarni amalga oshirishni ta'minlash. Texnologiya doimo yangilanadi yangi uskunalar paydo bo'ladi, ular mijozlarga taklif qilishdan oldin sinovdan o'tkazilishi kerak laboratoriyangizda va reklama materiallarida e'lon qilingan funksionallikni sinab ko'ring va boshqa va oldingi yechimlar bilan muvofiqligi uchun. Bundan tashqari, davlatga ega bo'lish kerak murakkab loyihani ishlab chiqish va amalga oshirishga qodir bo'lgan xodimlar. III-BOB.YORITISH 3.1. Yoritish moslamalari tarixi Yorug'lik inson mavjudligining asosiy toifasidir. Tizimlarning rivojlanish tarixi sun'iy yoritish taxminan 12 ming yilga ega. Asl yashash joylari sun'iy yorug'likning yagona manbayi - o'choq bilan yoritilgan. Hunarmandchilikning rivojlanishiga erishildi mash'al shaklida chetlab o'tiladigan yon mahalliy yoritish, toshlar yorig'iga o'ralgan va keyinroq yog 'lampalari. Yunoniston va Rimning qadimiy kamarlari uchburchakdan iborat pol lampalarini yoritgan va yonuvchi moddasi bo'lgan kosalar. Birinchi mahsulotlarning 55 ko'rinishi xuddi shu davrga tegishli. Yoritish uskunalari ishlab chiqaruvchilari - loy moylarini ommaviy ishlab chiqarish boshlandi lampalar. Zamin lampalariga qo'shimcha ravishda marjon lampalar (chiroqlar va lampalar) - yog'li yoki hayvon yog'i bilan osilgan kosalar, ular nurlarga biriktirilgan va konsollar. Shamning ixtiro qilinishi bilan, u yanada tejamkor va ishlab chiqarish osonroq bo'ldi lampalarning butun galaktikasi: qandillar, qandillar, qandillar. Massiv metalldan yasalgan saroy qandillari yuzlab shamlar uchun shaxsiy ramka, shaffof va rangli ko'p sonli marjonlarni shisha ulkan bal zallarini yoritib turardi. Derazalar orasidagi devorlar chiroyli avizolar bilan bezatilgan. Yo‘laklarni chiroyli ishlangan qandillar yoritib turardi. Bundan keyin kelgan kerosin davri "ko'rshapalak" chiroq ko'rinishidagi chiroqni berdi. Kerosin lampalarining dizayni juda nozik edi (faqat mashhurlarini eslash kerak Tiffany stol lampalari). Va yuqorida aytib o'tilgan "bat" qayta-qayta ishlatiladi sanoatda lampalarning yangi navlarini yaratish uchun dizaynerlardan foydalangan uslub. Kamtarin ishchilar - gaz lampalari - ko'chada haqiqiy inqilob qildi yoritish. Ularning ichki xilma-xilligi - gaz shoxlari - kerosin bilan tinch-totuv yashagan lampalar. Ularning ikkalasi ham juda chekishgan va ular aytganidek, ekologik jihatdan qulay emas edi. Ehtimol, shuning uchun elektrni ixtiro qilishga arziydi hozir, "turg'un" vaqtlar. Bundan tashqari, yorug'lik muhandisligi bo'yicha amaliy ishlanmalar va tajribalar talab etiladi.Ular yorug'likni, xususan, ko'rishni tushunishga harakat qilishdi. Bu sohadagi birinchi olimlar mumkin uni nashr etgan Agrigentalik Empedoklni (miloddan avvalgi 492-432) ko'rib chiqaylik sodda tugash nazariyasi. Empedokl estafetasi Aristotel tomonidan har biri o'z vaqtida qabul qilingan. Evklid, Klavdiy Ptolemey va zamonaviy davrda Rojer Bekon, Salvino Armati va Iogann Kepler. Isaak Nyuton, M.V. Lomonosov, Tomas Yang va XVII-XIX asrlarning boshqa mashhur olimlari. 56 Hozirgi kunda dunyoda radiatsiya manbalarining umumiy soni 2 mingga yaqin ularni yaxshilash bo'yicha davom etayotgan urinishlar har doim xavfsizlikni oshirish bilan bog'liq va iqtisodiyot. Yoritish moslamalarining evolyutsiyasi doimo yo'nalishda davom etdi ularning yorug'lik chiqishini oshirish. XIX asr boshlarida. Birinchi gaz lampalari paydo bo'ldi va o'ttiz yildan keyin nemis fi-Zeke Grove filamentni isitish uchun elektr tokidan foydalana boshladi. Elektr davri cho'g'lanma lampalarga asoslangan yoritish uskunalari sanoatining rivojlanishi bilan bog'liq. 21-asrning yorug'lik muhandisligi yangidan foydalanishga umid bog'laydi Texnologiyalar - LED va optik tolali. LEDlarning afzalliklari ularning kichik o'lchamlarida uzoq xizmat muddati va kichik talab qilinadigan besleme zo'riqishida kuchli yorug'lik intensivligi. Ushbu yorug'lik manbalarini ommaviy ravishda joriy etish haqida gapirishga hali erta, lekin, shubhasiz, bu yorug'lik texnikasini rivojlantirishning eng istiqbolli usullaridan biri. Aytgancha, bu erda ruscha nomlar olimlar, xususan, Nobel mukofoti sovrindori Jores Alferov ham birinchi qatorda. Yoritish texnologiyasi va kompyuter dasturlari sohasidagi yutuqlar tufayli,reklama va ko'ngilochar sohalarda yorug'likdan foydalanishning yangi imkoniyatlari.Texnologiyadagi inqilobiy o'zgarishlarni kuzatishda qiynaladigan zamonaviy me'mor konstruktiv va pardozlash materiallari gy, endi u yoritishni ham kuzatishi shart yangi mahsulotlar, chunki yorug'lik badiiy ijod uchun samarali vositaga aylandi ichki tasvir. Yoritish mahsulotlarini ishlab chiqishda muhim bosqichlar: Miloddan avvalgi 2500 yil – moyli loy lampalarni seriyali ishlab chiqarish Miloddan avvalgi 500 yil - Gretsiya va qadimgi Rimdagi birinchi shamlar 1780 yil - elektr ateşlemeli vodorod lampalarini yaratish 1802 yil - V.V tajribalari. Petrov porloq oqim bilan 1811 yil - birinchi gaz lampalarining paydo bo'lishi 1816 yil - birinchi stearin shamlari foydalanishga kirdi 1830 yil - kerosin shamlarining paydo bo'lishi 1840 yil - Grovening elektr toki bilan filamentni isitish bo'yicha tajribalari 57 1844 yil - Amerikaliklar uglerod filamentli chiroqni yaratishga harakat qilishdi 1845 yil - ingliz olimi King tomonidan "Akkor metalldan foydalanish" patenti olingan yoritish uchun shaxsiy va uglerod o'tkazgichlari " 1854 yil - Geynrix Gobel Amerikada birinchi uglerod filamentli chiroqni yaratdi va uni yoritish uchun ishlatdi. sizning do'kon oynangiz 1860 yil - Angliyada birinchi simob chiqarish quvurlari paydo bo'ldi 1873 yil - Sankt-Peterburgdagi Odessa ko'chasining Lodygin lampalarining yoritilishi 1874 yil - P.N. Yablochkov dunyodagi birinchi elektrovozni o'rnatdi temir yo'l yoritgichlari uchun projektorlar 1880 yil Tomas Edison uglerod filamentli chiroqqa patent oldi 1901 yil Kuper Xyuitt past bosimli simob chiroqni ixtiro qildi 1905 volfram filamentli lampalar ishlatila boshlandi 1906 yil - yuqori bosimli simob yoy chiroqining ixtirosi 1910 yil - halogen siklining kashfiyoti 1931 yil - Pirani past bosimli natriy chiroqni yaratdi 1946 yil - Shults ksenon chiroqni ixtiro qildi 1946 yil - Rossiyada fosforli yuqori bosimli simob chiroqning rivojlanishi va paydo bo'lishi 1958 yil - Birinchi halogen cho'g'lanma lampalar yaratildi 1961 yil - Birinchi yuqori bosimli natriy lampalar yaratildi 1983 yil - ixcham lyuminestsent lampalarning tug'ilishi Yoritish — obʼyektlarning koʻrinish sezgirligini yaxshilash yoki ularni yorugʻlik sezgir materiallarga tushirishni taʼminlash maqsadida maʼlum miqsorda yoritilganlik yaratish. Yo.ning tabiiy, sunʼiy va aralash xillari bor. Tabiiy Yo. inson uchun eng qulayi boʻlib, Quyosh, osmon yoritqichlari, atmosfera elektr razryadlari va b. bilan yaratiladi. Uylar va alohida xonalarda kerakli darajada yoritilganlikni taʼminlash uchun ularning devorlari, orayopmalari yorugʻlik oʻtkazadigan 58 materiallardan tayyorlanadi, derazalar tepasiga tuynuklar qilinadi. Yaxshisi uylarni qurishda yorugʻlik tushishni toʻgʻri tanlash kerak. Sunʼiy Yo., odatda, yoritish jihozlari, yoritish qurilmalari yordamida hosil qilinadi. Uning umumiy, mahalliy (ish joyini yoritish) va aralash, ish (xdr kuni ishlatish uchun) hamda avariya holatdagi (ish Yo. oʻchganda ishlatiladigan) xillari bor. Sunʼiy Yo. aholi yashaydigan joylar, transport harakatlanadigan magistrallar, koʻchalar, maydonlar va b.ni Yo.ga tatbiq etiladi. Xonalarni tabiiy Yo. va sunʼiy Yo. qurilish normalari va qoidalariga asoslanib bajariladi.[1] Yoritish jihozlari - bino, kucha, xiyobonlar va b.ni yoritish uchun foydalaniladigan qurilmalar (yoritish asboblari va yoritish qurilmalari, yoritish armaturalari). Yoritish asboblari — yoritish, nurlatish, yorugʻlik signalizatsiyasi yoki proyeksiyalash uchun moʻljallangan asboblar; yorituvchi, nurlatuvchi, signal beruvchi va proyeksiyalovchi xillari bor. Ular optik nurlatish, yorugʻlik nuri oqimini fazoda berilgan yoʻnalish boʻyicha qayta taqsimlash qurilmalari, konstruksion detallardan iborat. Konstruksion detallar yoritish asboblarining barcha qismlarini birlashtiradi va nurlanish manbaini hamda yorugʻlikni qayta taqsimlaydigan qurilmalarni shikastlanishdan va atrof muhit taʼsirlaridan himoya qiladi. Yorugʻlik oqimini toʻplash darajasiga qarab, yorugʻlik oqimini optik oʻq boʻylab toʻla toʻplaydigan (projektorlar), yorugʻlik oqimini optik oʻqning baʼzi uchastkasida kichik hajmda toʻla toʻplaydigan (proyektorlar), yorugʻlik oqimini katta fazoviy burchakda qayta taqsimlaydigan (yoritish jihozlari) xillarga bo‘linadi. Yorugʻlik oqimini qayta taqsimlashda turli shakldagi qaytargichlardan foydalaniladi. Yorugʻlik asboblari yigʻindisidan iborat yoritqich yoritish qurilmalari deyiladi. Bular yordamida maydon, xona yoki ayrim obʼyektlar yoritiladi. Yoritish armaturalari — yorugʻlik oqimini fazoda maʼlum tomonga yoʻnaltiradigan, taqsimlaydigan va koʻzni qamashishdan saqlaydigan qurilmalar. Oʻrnatilishiga qarab, osma, shipga, devorga, polga oʻrnatiladigan, stolga qoʻyiladigan; vazifasiga qarab, oddiy va bezak xillarga boʻlinadi. Oddiy yoritish armaturalariga sanoat binolarini yoritish uchun ishlatiladigan qaytargichi emalli, zalarning baland sexlari va xonalari, shuningdek, katta koʻchalarni yoritadigan qaytargich oynali, nam oʻtkazmaydigan va portlashdan 59 saqlaydigan, stolga qoʻyiladigan va b. Yo. j. kiradi. Bezak yoritish armaturalariga abajur, lampalar, muzey, teatr va b. joylarga oʻrnatiladigan lyustra — kandillar, stolga oʻrnatiladigan lampalar, yotoqxonalar, yoʻlakchalar va poyezd vagonlarida ishlatiladigan lampa koʻcha yoritqichi (Toshkent sh.). Lampalarni mahkamlashda, yorugʻlikning spektr tarkibini oʻzgartirishda, lampochkalarni changdan, namlikdan shikastlanishdan saqlashda yoki oʻtga oʻch muhitlardan ajratishda turli moslamalar qoʻllaniladi.[1] 3.2. Asosiy atamalar va tushunchalar Nur - bu tabiiy hodisa. Kun yorug'ligi tufayli biz xohlagan narsani qila olamiz chunki ko'proq bizga qanchalik kerakligi haqida o'ylash lozim. Odamlar, hayvonlar va o'simliklar mavjud bo'lolmaydi yorug'liksiz, bu atrof-muhitni sifatli idrok etish uchun zarur bo'lgan. Biz ma'lumotlarning 80 foizini ko'rish organlari orqali olamiz. Har kuni yig'indining boshlanishida,sun'iy yoritish hozirda sanoatda rivojlanganligini hisobga olsak rivojlangan mamlakatlar elektr energiyasining 20%gacha iste'mol qiladi (Rossiya taxminan 16%),elektr energiyasidan oqilona foydalanish muammosining yechimi yaqindan ekanligi ayyon bo‘ladi ta'minlash, yuqori sifatli maishiy lampalar ishlab chiqarish va ulardan foydalanish bilan bog'liq o'z turar joylarida turli funktsional jarayonlarni amalga oshiradiganlar. -daryolar, biz sun'iy yorug'lik manbalarini - elektr lampalarni yoqamiz. Quyida yorug'lik nazariyasining atama va tushunchalari keltirilgan. Nur - bu ko'rish orqali to'g'ridan-to'g'ri qabul qilinadigan nurlanish (ko'rinadigan nurlanish). Ko'rinadigan nurlanish - to'lqin uzunligi 380 ... 780 nm bo'lgan elektromagnit nurlanish (nm - onmetr - metrning milliarddan bir qismi). Yoritish - yorug'likdan ma'lum bir muhitda, ob'yektlar yonida yoki ularning atrofida foydalanish. Zheniya, ularni ko'rinadigan qilish uchun. Chiroq yorug'lik manbayi hisoblanadi. Yorug'lik chiqarish uchun mo'ljallangan 60 qurilma. Chiroq - yorug'likni qayta taqsimlovchi, filtrlaydigan, o'zgartiradigan, chiqaradigan qurilma bir yoki bir nechta lampalar uchun mos va o'rnatish uchun barcha kerakli qismlarni o'z ichiga olgan; uni va lampalarni mahkamlash, lekin lampalarning o'zi emas, shuningdek, elektr zanjirlari va ulash uchun elementlar uni elektr tarmog'iga ulash. Yorug'lik sahnasi - bu bo'shliqqa ruxsat beruvchi mustaqil ravishda boshqariladigan yoritgichlar guruhi ichki qismdagi yorug'lik manbalarini yoqishdir. Yorug'lik oqimi - ma'lum bir manba tomonidan chiqarilgan yorug'likning umumiy miqdori O'lchov birligi - lümen (lm). Yorug'lik samaradorligi - chiqarilgan yorug'lik oqimining iste'mol qilinadigan quvvatga nisbati. O'lchov birligi - vatt /lumen (lm / Vt). Nur chiqishi qanchalik iqtisodiy ekanligini ko'rsatadi. Olingan elektr quvvati yorug'likka aylanadi. Yorug'lik intensivligi - yorug'lik manbasidan (chiroq) yoki yo'naltirilgan yorug'lik oqimining nisbati elementar fazoviy burchak ichidagi yoritgich (1 steradian), qoplama berilgan yo'nalish, bu burchakka. O'lchov birligi - kandela (cd). Umumiy yoritish tizimi - yoritish uchun mo'ljallangan xona yoritish tizimi nafaqat ishchi yuzalar, balki xonani bir butun sifatida, ular bilan bog'liq ravishda lampalar umumiy yoritish darajasi odatda yetarlicha katta masofada shift ostida joylashtiriladi. Kombinatsiyalangan yoritish tizimi - binolarni yoritish tizimi, shu jumladan to'g'ridan-to'g'ri ish joyida joylashgan va mo'ljallangan lampalarni o'z ichiga oladi. Faqat ishlaydigan sirtni yoritish (mahalliy yoritish), shuningdek, umumiy yoritish moslamalari yorug'lik ko'rish va yaratish sohasida yorqinlikni taqsimlashni tenglashtirish uchun mo'ljallangan va yoritilgan binolarning yo'laklari bo'ylab yoritish zarur hisoblanadi. 61 3.3. Yoritish moslamalarining tasnifi Yoritish moslamalarini quyidagi parametrlar bo'yicha tasniflash mumkin: 1) yoritish funktsiyasi bo'yicha: a) yoritish; b) yorug'lik signali; 2) ishlash shartlariga ko'ra: a) binolar uchun; b) ochiq joylar (ko'cha, landshaft bog'dorchilik va boshqalar); c) ekstremal muhit; 3) tayinlash bo'yicha: a) mahalliy b) birlashtirilgan; v) dekorativ; d) yo'naltirish; e) ekspozitsiya; 4) chiroq turi bo'yicha: a) akkor chiroq bilan; b) zaryadsizlantirish lampasi; v) aralash yorug'lik lampalari; d) radioizotop va elektrolyuminessent yorug'lik manbalari; e) elektr boshq ko'mir chiroq; e) LED; 5) fotometrik jismning shakliga ko'ra: a) simmetrik; b) yumaloq-simmetrik; c) assimetrik; 6) yorug'lik taqsimoti turlari bo'yicha: a) to'g'ri. Yorug'lik qat'iy bir yo'nalishda yo'naltiriladi, juda tor yorug'lik nuri mo'ljallangan aniq yo'nalishli yoritish uchun; 62 b) asosan tekis. Yorug'lik oqimining asosiy qismi pastga yo'naltirilgan, kichikroq qismi muloyimlik bilan yuqoriga qarab tarqaladi, dekorativ yoritishni yaratadi; c) forma. Nur barcha yo'nalishlarda bir tekis taqsimlanadi, shuning uchun u bir tekis hosil qiladi. Fon yoritgichi, lekin kayfiyatni yaratish uchun hech qanday urg'u yo'q. Chiroq odatda undan tayyorlanadi shaffof material (masalan, muzli shisha to'p); d) asosan tarqoq. Yuqori quvvatli lampalarning yorug'ligi aks ettiruvchiga yo'naltiriladi devorlar (shiftlar), bilvosita yorug'likning kichikroq qismi chiroq shaklini ta'kidlaydi va tarqaladi urg'u qo'yadi; e) tarqoq. Yorug'lik faqat devor va shipning aks etuvchi yuzalariga yo'naltiriladi; 7) o'rnatish usuli bo'yicha: a) to'xtatilgan; b) shift; c) o'rnatilgan; d) biriktirilgan; e) devor; e) ish stoli; g) qavat; h) konsol; 8) agar ish paytida harakat qilish mumkin bo'lsa: a) bir joydan ikkinchi joyga ko'chirish mumkin bo'lmagan statsionar lampalar yoki qo'lga olish shunday amalga oshiriladiki, ularning harakati faqat asbob yordamida amalga oshiriladi yoki borish qiyin bo'lgan joyda foydalanish uchun mo'ljallangan; b) foydalanilganda bir joydan ikkinchi joyga osongina ko'chirilishi mumkin bo'lgan ko'chma yoritgichlar elektr tarmog'idan uzmasdan joyida; c) harakatlanuvchi lampalar, ularning asosiy qismi kosmosdagi o'rnini o'zgartirishi mumkin ilgaklar, pantograflar va egiluvchan stendlar, teleskopik va shunga o'xshashlar yordamida bo'sh joy qurilmalar; 9) iloji bo'lsa, yorug'lik xususiyatlarini o'zgartiring: a) sozlanishi; b) tartibga solinmagan; 63 10) sovutish usuli bo'yicha: a) tabiiy sovutish bilan; b) majburiy sovutish; 11) tipik yorug'lik intensivligi egri chizig'iga ko'ra: a) konsentrlangan; b) chuqur; c) kosinus; d) yarim keng; e) keng; e) forma; g) sinus; 12) chang va namlikdan himoyalanish darajasiga ko'ra: a) ochiq; b) qoplangan; c) qisman yoki to'liq chang o'tkazmaydigan yoki chang o'tkazmaydigan; d) suv o'tkazmaydigan, tomchiga, yomg'irga, chayqalishga, oqimga chidamli; e) suv o'tkazmaydigan; e) muhrlangan; g) maxsus portlashdan himoyalangan. 3.4. Yoritish xavfsizligi xususiyatlari Mamlakatimizda e’tibor berish lozim bo’lgan mavzulardan biri bu xonalarni yoritish, ayniqsa, ish joylarida qilinadigan ishlarning talablari va xodimlarning sezgirligini hisobga olgan holda ishlab chiqilishi kerak. Chunki yoritish bevosita xodimlarning salomatligi va xavfsizligiga ta'sir qiluvchi omillardan biridir. Yetarli bo'lmagan va noo'rin yoritish sharoitida ko'z charchoqlanishi birinchi navbatda yoki xira yorug'lik ta'sirida jismoniy charchoq paydo bo'lishi mumkin va bu hodisalar ishlab chiqarishdagi baxtsiz hodisalarni keltirib chiqaradi. Ish joylari faoliyat ko'rsatadigan soha va mehnat sharoitlariga qarab, ish joylari to'g'ri yoritilishi kerak va yoritishga bo'lgan talablar bajarilayotgan ishlarning turiga 64 qarab o'zgarishi mumkin. Umuman olganda, yoritish tabiiy vositalar bilan yoki sun'iy vositalar bilan ta'minlanadi. Bugungi kunda, yashil binolarni ko'paytirish va energiyani tejash muhim ahamiyatga ega, tabiiy yoritish ham muhim ahamiyatga ega. Bugungi kunda ofis me'morchiligidagi afzal yondashuv ta’biy yorug'likni teng va to’g’ri taqsimlashdir. Yoritishga kelsak, bu elektr energiyasi va chiroqni yig'ish asosida yoritish bilan birgalikda kunduzgi yorug'likni eng samarali tarzda ishlatishni nazarda tutadi. Shu sababli, kunduzi va kechasi ishlaydigan ish joylarida yorug'lik shularni hisobga olgan holda ishlab chiqilishi kerak. Sun'iy yorug'likka qaraganda ancha yorqinroq quvvatga ega bo'lgan kun yorug'ligi xodimlarga ijobiy ta'sir ko'rsatadi va quyoshli kunda soyada yoritish intensivligi 10 ming lyuksga teng. Biroq, sun'iy yorug'lik bilan ishlaydigan muhitda ta'minlangan yorug'lik intensivligi o'rtacha 500 lyuks atrofida. Kerakli o'lchovlar o'tkazilgandan so'ng paydo bo'ladigan yorug'lik intensivligi standartlarga muvofiq eng yuqori va eng past chegaralar o'rtasida bo'lishi kerak. Ushbu o'lchovlar ish joyidagi ish muhitida ta'minlangan yorug'lik intensivligining mosligini aniqlash uchun amalga oshiriladi. Yoritish darajasi juda muhim, xodim aniq va kerakli darajada ko'rmaydigan narsada to'g'ri ishlay olmaydi. Ma'lumki, yorug'lik ish unumdorligiga ijobiy ta'sir qiladi, shuningdek xodimlarning e'tibor darajasiga ta'sir qiladi. Yorug'lik nafaqat ishlab chiqarish ish joylariga, balki barcha ish joylariga, muassasa va tashkilotlarga ta'sir qiladi. Kasalxonalar, mehmonxonalar, supermarketlar va boshqalar. Bu iste'molchilar va mijozlar psixologiyasi, shuningdek, xodimlar nuqtayi nazaridan juda muhim o'rin tutadi. Sinov va o'lchov nuqtayi nazaridan o'lchov vositalarida ba'zi javobgarliklar mavjud. O'lchanadigan bino yorug'lik intensivligini o'lchash punktlaridan oldin aniqlanishi kerak va bu o'lchov nuqtalari bo'sh joylarda, ishlab chiqarish binolarida ishlab chiqarish asboblari ustidagi va idoralardagi ish stollarida yerdan 80 santimetr balandlikda aniqlanadi. Kunduzgi soat davomida o'lchovlar o'tkazilsa, to'g'ridan-to'g'ri quyosh nurlari o'lchov nuqtalariga ta'sir o'tkazmasligi kerak. 65 Sinov va o'lchov tugallangandan so'ng, hisobot tuziladi. Ushbu hisobotga muvofiq, agar yoritish o'lchovlari yordamida olingan qiymatlar kerakli qiymatdan pastroq bo'lsa, kompaniya ogohlantirilib, ehtiyot choralarini qo'llash so'raladi. Bu choratadbirlar qo'shimcha yoritish tizimlarini o'rnatish, nur manbalarini olib tashlash yoki ish muhitining yengil rangini o'z ichiga olishi mumkin. Qo'shimcha ma'lumot olish uchun bizning mutaxassislar guruhimizga aloqa manzillarimiz va telefon raqamlarimizdan kirib, barcha savollaringizga javob olishingiz mumkin. Quruq xonada texnik talablarga ko'ra, yoritgichning mavjudligi yetarli minimal himoya darajasi IP20, bu darajadagi yorug’lik o’sib kelayotgan bolalarning barmoqlari yoki ayniqsa qiziquvchanligini kafolatlaydi. Ta'riflangan IP standartiga qo'shimcha ravishda, yorug'lik manbalari uchun eng mos keladi. IK ta'siriga chidamlilik xususiyatlari (ba'zan anti-vandalizm deb ataladi). Himoya darajalari zarbalardan yoritgichlar Evropa standartida belgilangan. Ideal yorug'lik bo'lishiga qaramay nomutonosiblik mavjud emas (har qanday vandal nazariy jihatdan har qanday chiroqni yengishi mumkin, agar buni o'ziga hayotiy maqsad qilib qo'ygan), IK10 himoyasining eng yuqori darajasi hanuzgacha nomlanadi va oldingi ikkita IK08 va IK09 darajaga chidamli. IK dan keyingi raqamlar ma'lum bir zarba kuchini ko'rsatadi, J (3-jadval). Masalan, hisob-kitoblarga ko'ra, mutaxassislarning fikriga ko'ra, IK07 kodli qotib qolgan chiroq yarim kilogramm zarba olishga qodir yarim metr balandlikdan tushgan g'isht, bu 2 J energiyaga to'g'ri keladi. Bunday sinovdan so'ng chiroq nafaqat uning bajarilishini davom ettirishi mumkin vazifalari, shuningdek, elektr xavfsizligi talablariga javob beradi va darajani saqlab qoladi uning chidamlik xavfsizligi. Aytgancha, ishning tishlari va deformatsiyalari xizmat qilmaydi IK kodini pasaytirish sababi. Standart yoritgichning ta'siridan himoya qilish darajasi (an'anaviy soyali yoki soya bo'lmasdan), odatda IK03 dan oshmaydi. Qattiqlashtirilgan soyali yoritgichlar assortimentda IK04...IK06 chiroqni elektr to’qi urishidan himoya qilishning 4 sinfi mavjud. 66 0 faqat umumiy izolyatsiya (tavsiya etilmaydi) I umumiy izolyatsiya va himoya qoplama terminali II ikki marta yoki mustahkamlangan izolyatsiya, himoya tuproq bilan ta'minlanmagan. III juda past kuchlanishli ta'minot 3.5. Yorug'lik manbalarini belgilash Sun'iy yorug'lik tabiiy yorug'lik yetishmaydigan xonalarda, shuningdek, yorug'lik bo'lmagan kunlarda xonani yoritish uchun taqdim etiladi. Kombinatsiyalangan yoritish umumiy va mahalliy qismlardan iborat. Buni yuqori aniqlik bilan ishlaganda, shuningdek, jarayonda yorug'lik oqimining ma'lum bir yo'nalishini yaratish kerak bo'lsa, uni tartibga solish tavsiya etiladi. Mahalliy yoritish faqat ishchi yuzalarni yoritish uchun mo'ljallangan va hatto qo'shni joylarda ham zarur yoritishni yaratmaydi. Statsionar va ko'chma bo'lishi mumkin emas. Sanoat binolarida faqat mahalliy yoritgichlardan foydalanish taqiqlanadi, chunki yoritilgan va yoritilmagan joylar o'rtasidagi keskin kontrast ko'zni charchatadi, ish tezligini pasaytiradi va ko'pincha baxtsiz hodisalarga sabab bo'ladi.Sun’iy yoritish umumiy yoki kombinatsiyalashgan bo‘lishi mumkin. Kombinatsiyalashgan yoritishda umumiy va mahalliy yoritish birgalikda qo‘llaniladi. Umumiy yoritishda xona ichi umumiy chiroqlar yordamida yoritilsa, mahalliy yoritishda esa chiroqlar bevosita ish joyiga yoki ish jihozi oldiga o‘rnatiladi. Masalan, ish stoli ustida o‘rnatilgan ko‘chma chiroqlar, stanoklar yoki boshqa ish qurilmalarida o‘rnatiladigan chiroqlar mahalliy yoritishga misol bo‘ladi. Umumiy yoritish ish jihozi va ish joyining joylashishiga bog‘liq holda tekis yoki lokal ko‘rinishda bo‘ladi. Bundan tashqari, sun’iy yoritish ishchi yoki avariyaga oid bo‘lishi mumkin. Ishchi yoritishdan me’yoriy ish rejimini ta’minlash maqsadida tabiiy yoritish bo‘lmagan yoki yetarli dаrаjada emas joylarda foydalaniladi. Avariyaga oid yoritishdan asosiy yoritish qo‘qqisdan o‘chib qolgan vaqtlarda yong‘in, portlash, ishchilarni zaharlanishi, jarohatlanish xavfi, texnologik jarayonni uzoq to‘xtab qolishi yoki buzilishi, aloqani uzilishi, suv, gaz ta’minoti to‘xtab qolishi ehtimoli bor bo‘lgan joylarda hamda navbatchilik postlarida, turli xil 67 tizimlarning, boshqarish punktlarida foydalaniladi. 3.5.1-rasm Yoritgich lampalari yorug’lik tarqatish xususiyatiga ko`ra uch sinfga bo’linadi: to`g’ridan-to`g’ri nur tarqatuvchi; nur yoyuvchi; nur qaytaruvchi lampalar. a) To`g’ridan-to`g’ri nur tarqatuvchi lampalar sinfiga, quyi yarim aylanasi bo`ylab o`z nurining taxminan 90% ni tarqatadigan lampalar kiradi. b) Nur yoyuvchi lampalar o`z nurlarini yuqori va quyi aylanalar o`rtasida taqsimlashga asoslangan bo`lib, umumiy nurni yuqori va quyi sfera bo‘ylab tarqatadi hamda har qanday soyalarga barham berib, yorug’likni bir tekisda tarqatish imkoniyatini beradi. Bunday lampalar ship va devorlari yorug’lik qaytarish xususiyatiga ega bo’lgan binolarga o`rnatiladi. 68 Hozirgi paytda sun'iy yorug’lik asosan uch xil lampalar – cho’glanma, lyuminesyent va svetadiod lampalar orqali amalga oshiriladi. Cho’g’lanma lampalar Lyuminesyent lampalar Svitadiod lampasi Ishlab chiqarish sharoitida yoritilganlik ishchilar salomatligiga zarar yetkazmasligi uchun u ko`zni zo`riqtirmaydigan, ish vaqtida binoning hamma qismlarida bir tekis taqsimlangan bo’lishi talab qilinadi. Yorug’lik ko`zni qamashtirmaydigan bo`lishi, boshqacha qilib aytganda, yorug’lik nurlari ko`zga to`g’ridan-to`g’ri tushmasligi kerak. Yorug’likning spektral tarkibi shunday tanlanishi kerakki, natijada kishi atrofdagi buyumlarning ranglarini to`g’ri qabul qilsin. Ish joylarida keskin ajralib turuvchi soyalar bo`lishi va ish joylari bilan atrofdagi muhitning yoritilganligi juda katta farq qilmasligi kerak, aks holda kishi ko`zini bir sharoitdan ikkinchi sharoitga tez-tez o`zgartirib turishi natijasida ko`zining akkomodatsiya xususiyati buzilib, ko`rish organlarining toliqish holati ro`y beradi. Shuning uchun ham korxonalarni me`yoriy yoritish sifatli mahsulot ishlab chiqarishni ta`minlash bilan birga ishlab chiqarish sharoitini yaxshilaydi, ishchilarni charchashdan saqlaydi va mehnat unumdorligini oshiradi. Me`yoriy talablar darajasida yoritilgan hududlarda ishlayotgan ishchilarning kayfiyati yaxshi bo`ladi, shuningdek xavfsiz mehnat sharoiti yaratiladi va buning natijasida baxtsiz hodisalar keskin kamayadi. Inson ko`zi orqali binafsha rangdan to qizil ranggacha bo`lgan yorug’lik nurlarini sezadi. Ishlab chiqarish korxonalarini yoritishning mukammalligi sifat va son ko`rsatkichlari bilan tavsiflanadi. Son ko`rsatkichlariga nur oqimi (lm), yorug’lik kuchi kandela (kd), yoritilganlik (lyuks), nur qaytarish koeffitsientlari kiradi. Yuzaga tushayotgan nur oqimi shu yuzadan qaytsa, bu nur qaytarish koeffitsienti bilan belgilanadi(0,02-0,95 gacha). 69 3.5.2-rasm Sun`iy yorug’likni me`yorlashdan maqsad biror bir yuzani yoritish uchun gigiyena nuqtayi nazaridan eng kamida ruhsat etilgan minimal yorug’lik miqdori bilan ta`minlashdir. Bunda nazorat ishini tasnifi, muhit bilan buyum o`rtasidagi yarqiroqlik farqi va yoritilganlik tizimi aniq hisobga olinadi. Nazorat ishining tasnifi kuzatilayotgan buyumning o`lchami bilan belgilanadi. Ya`ni, me`yorda 8 ta razryad qabul qilingan bo`lib, birinchisi o`ta yuqori aniqlikda bajariladigan ishlar turkumi . 70 3.6. Chiroqlarning turlari va ularning bir-biridan farqlari Zamonaviy inson hayoti elektrni ishlatmasdan o'ylab bo'lmaydi . Bugungi kunga kelib, nur manbalarining aksariyati elektr hisoblanadi. Ishlab chiqarilayotgan elektr energiyasining qariyb 15 foizini yoritish moslamalari iste'mol qiladi. Energiya iste'molini kamaytirish, yorug'lik chiqindilarini ko'paytirish va yorug'lik manbalarini uzaytirish uchun eng yorug'lik manbalarini qo'llash kerak bo'ladi, asta-sekin energiya iste'mol qiluvchi eski va noqulay analoglardan voz kechish kerak. Umuman tan olingan tasnifni ko'rib chiqing. Elektr jihozlarini yoritish bo'yicha ishlash tamoyillariga asosan, so'nggi yillarda tobora ommalashib borayotgan yorug'lik chiroqlari paydo bo'ladi: akkor chiroqlar, shu jumladan halogen akkor chiroqlar va deşarj lampalar va LEDlar. 3.6.1-rasm Kerakli, chiroqlar shakli, hajmi, iste'mol qilinadigan energiya miqdori va issiqlik uzatishi, xizmat ko'rsatish muddati, narxi. Shunday qilib, keling, elektr yoritish chiroqlarini batafsil ko'rib chiqamiz va har bir turdagi afzallik va kamchiliklarni aniqlaymiz. 71 3.6.2-rasm Yoritgich turlari Qaysi chiroq eng arzon va ulardan foydalanish oson? Ko'p sonli uy-ro'zg'or asboblari ishida faxriy yorqin nurli chiroq. Kam narx va qulaylik, ularni o'n yildan ko'proq vaqt davomida mashhur qiladi. Ular harorat o'zgarishidan qo'rqmaydi, ular darhol olovda va simobning xavfli dumlari yo'q. Ular 25 gacha 150 vatt quvvatli lampalar ishlab chiqaradilar. To'g'ri, bunday yoritgichlar uchun ish vaqtining miqdori kam, faqatgina 1000 va energiya sarflash energiya tejovchi analoglardan ancha yuqori. Vaqt o'tishi bilan, operatsiya vaqtida chiqarilgan bug'lar tufayli chiroqning shishasi loyqa bo'lib qoladi va uning yorqinligini yo'qotadi. Shuning uchun ular foydasiz va vaqtida ular rad etilmoqda. Shunday qilib, ko'plab Evropa mamlakatlarida ularning ishlab chiqarish va sotish to'xtatib qo'yilgan va qonun bilan taqiqlangan. 72 Reflektorli lampalar Qayta ishlangan akkor chiroqlar ham ularni qo'llashdi. Ko'p jihatdan odatiy akkor chiroqqa o'xshaydi, faqat farq kumushli sirtdir. Bu muayyan nuqtada yo'nalishli yoritishni yaratish uchun ishlatiladi, masalan, displeyda yoki billboardda. R50, R63 va R80 ni belgilang, bu erda raqam diametrni bildiradi. Ular E14 yoki E27 standart o'lchovli tishli taglik bilan jihozlangan, ulardan foydalanish oson. 3.6.3-rasm 3.6.4-rasm 73 Floresan lampalar Ma'lumki, ishlab chiqarilayotgan elektr energiyaning deyarli 15 foizi yoritish uskunalarini ishlatish uchun zarur. Qabul qilaman, chunki u juda ko'p. Ushbu ko'rsatkichni kamaytirish uchun qo'shimcha iqtisodiy nur manbalariga o'tish kerak. Amaldagi qonunchilikka muvofiq, 2014 yildan boshlab, yoritish chiroqlari kuchi 25 Vt dan oshmasligi kerak. Odatdagidek, lampalar o'rniga energiya tejovchi luminesans keldi, bu elektr energiyasini besh marta kam iste'mol qiladi, yorug'lik darajasi bir xil bo'ladi. Ular nima? Bu oq rangli lampochkaning ichki qismida fosfor bilan qoplangan va oz miqdorda simobli bug‘ bilan inert gazni o'z ichiga oladi. Elektronlarning simob bug'lari bilan to'qnashuvi ultrabinafsha nurlanishini beradi va bu o'z navbatida, fosfor tufayli nurga aylantiriladi, biz buni ko'rmoqqa odatlanmoqdamiz. 3.6.5-rasm 74 3.6.6-rasm Bunday yoritgichlarning ishlash muddati taxminan bir yil yoki 10 000 soat davom etadi. Biroq, bu turdagi yoritgichlar bir nechta kamchiliklarga ega: ularning tarkibida simob bor. Shuning uchun ular juda ehtiyotkorlik bilan foydalanish va maxsus tashlash shartlarini talab qiladi. Ular tushib qolmasligi yoki oddiygina ahlatga tashlanishi mumkin emas - axir ma'lumki, hatto kichik miqdordagi simob bug'lari juda xavflidir. Bundan tashqari, havoga tushib, ular eritib yubormaydilar, balki atrofdagi narsalarni zaharlashadi. Shunday qilib, bitta singan chiroqdan 75 zerikarli bug'larning miqdori taxminan 50 mg 3 ni tashkil etadi, bu esa 0,01 mg / m 3 bug'lanish kontsentratsiyasining maqbul darajasiga teng. Bunday yoritgichlarning yana bir kamchiligi: ularning ayrimlarining rangi ko'zlar uchun yoqimsiz, ularning qamrovi juda agressiv. Chiqarish: chiroq tanlagandan so'ng uning rang temperativini hisobga olish kerak. Kelvin (K) da o'lchanadi. Shunday qilib, yumshoq, iliqroq soyalar 2700K - 3000K belgilanadigan lampalar bilan beriladi, bu tabiiy sharoitda eng yaqin bo'lganligi sababli, bino ichida ishlayotgan inson ko'zlari uchun eng maqbul indikator hisoblanadi. Kun yoritgichlarini qo'llash Ko'p sonli chiroqlar orasida asosiy vazifasi soatlab davom etadigan doimiy ishchilar. Kasalxonalar, supermarketlar, omborlar, idoralar, ayrim turdagi binolarda ishlatiladi. Ularning yorug'ligi tabiatga eng yaqin, shuning uchun ism: quyosh yoritgichlari deb hisoblanmoqda. Yoritgichlar qirralarning kontakt elektrodlari bilan uzaygan shisha tube shaklida ishlab chiqariladi. Uyda dasturni topdilar. Shiftdagi asosiy yorug'lik manbayi sifatida ishlatiladi yoki devorlarga o'rnatiladi. Masalan, oshxonada, ish joyining yuqorisida, yo'nalishli yoritish zarur bo'lganida, yoki nixlarda dekorativ yoritish, javon va rasmlar ostida, yorug'lik akvariumlar yoki sovuq mavsumda yopiq o'simliklarni isitish uchun. Ular oddiy tarmoqdan ishlaydi va bunday yoritgichlar eski namunaning akkor chiroqqa nisbatan energiyani tejash deb hisoblanadi, ular amalda issiq emas, 10 barobar kam energiyani iste'mol qiladilar va ularning ishlash muddati taxminan 10 000 soat davomli ishlaydi. Biroq, bir nüans bor: bunday yorug'lik odatda 15-25 daraja haroratda ishlatiladi. Past haroratlarda ular ishlamaydi. Oq va sariqqa qo'shimcha ravishda, bu yoritgichlar boshqa ranglar chiqarishi mumkin: ko'k, qizil, yashil, ko'k, ultrabinafsha. Rangni tanlash maqsadga va dastur maydoniga bog'liq. 76 Halogen lampalar Bugungi kunga kelib, bir nechta chiroq ishlatilmayapti, ularning sarfi sifatida yarim energiya sarflanadi. Bunday yoritgichlar energiyani tejash deb tasniflanadi. Ular halojenli yoritgichlar, kundalik hayotda keng qo'llaniladi. Yilni o'lchamlari tufayli ularni dekorativ o'rnatilgan yoritgich uchun nostandart chiroqqa ega bo'lgan yoritgichlar kabi yoritish moslamalaridan foydalanish qulay. 3.6.7-rasm 77 3.6.8-rasm Bunday chiroqni to'ldirish uchun brom yoki yod bug'i bilan maxsus gazlar aralashmasi ishlatiladi. Qurilma elektr tarmog'iga ulangan bo'lsa, filament (tungsten spirali) isitiladi va qizarib turadi. An'anaviy lampochkadan farqli o'laroq, bu yerda tungsten lampochkaning devorlariga qizdirilganda emas, balki gaz bilan birgalikda 4000 soatgacha porloq va uzoqroq nurlar beradi. Bunday yoritgichlar ultrabinafsha nurlar radiatsiya, bu ko'zlar uchun juda zararli. Shuning uchun, sifatli lampalar maxsus himoya qoplamalariga ega. Ular kuchlanish pasayishiga juda sezgir va tezda muvaffaqiyatsiz bo'lishi mumkin. Energiyani tejaydigan lampalar Bugungi kun uchun universal va energiyani tejaydigan yorug'lik manbayi, ishlab chiqarilgan oqimning kuchini kamaytirmasa ham, ish uchun bir necha marta kamroq 78 energiya ishlatadiganlar hisoblanadi. Misol uchun, uy-joy va ofis uchun mo'ljallangan energiya tejaydigan lampalar. Ular universal va har xil turdagi yoritish asboblarida ishlatilishi mumkin. 3.6.9-rasm 3.6.10-rasm 79 Bu turdagi yorug'lik lampalarining xususiyatlari: energiya iste'moli akkor chiroqlardan bir necha marotaba pastroqdir, ular 10 barobar ko'proq ishlaydi, qizib ketmaydilar, titroq qilmaydilar, xiralashmaydi, yetarlicha kuchli va xavfli tarkibiy qismlar yo'q. Kamchiliklar orasida quyidagilar aniqlanishi mumkin: sekin iliqlash (2 minutgacha), kamida 15 daraja haroratda ishlaydi. Ochiq yoritgichlarda ochiq havoda foydalanish mumkin emas. LEDlarning asosiy afzalliklari Energiya tejash jihatidan eng daromadli biri esa LED yoki LED-lampalardir. "LEDlight emittingdiode" - "nurli diyot" ingliz tilidan tarjima qilingan. Bunday yoritgichlarning yorug'lik quvvati 60-100 Lm / Vtni tashkil qiladi va o'rtacha ishlash muddati 30 000-50 000 soatni tashkil etadi. Shu bilan birga, ushbu turdagi zamonaviy yoritgichlar qizdirilmaydi va to'liq ishlaydi. Xullas, agar biror yorug'lik chiroqlari yoqilsa, u mexanizmning ishlashiga ta'sir qilmaydi, u ishni davom ettiradi . 3.6.11-rasm 80 3.6.12-rasm Rang harorati juda yumshoq - yumshoq sariqdan sovuq oqgacha. Rangni tanlash xonaning ishlatilishiga va mezbonning afzalliklariga bog'liq. Misol uchun, ofis uchun 6400K belgisi bilan yorqin rangli oq tanlamang, bolalar xonasi uchun tabiiy yorug'lik emas, balki bu kabi tajovuzkor emas, 4200K, va yotoqxonalar uchun - 2700K biroz sarg'ish rangga yaqinroq bo'ladi va yana bir ortiqcha: ular floresan lampalarning asosiy kamchiliklari yo'q: shovqin va titraguvchi, va bunday yorug'likdagi ko'zlar juda qulay. Odatiy 220 Vt tarmog'idan ishlaydi va standart E27 va E14 bilan jihozlangan. Kundalik hayotda LEDlarni ishlatish Qizig'i shundaki, hatto o'n yil oldin, uy uchun LED chiroqqa o'xshash narsa yo'q edi. Qanday qilib ularni tanlash va o'rnatish, ehtimol, bu avto-mexanik - ularning barchasini asosan avtomobil panelida va yorug'lik ko'rsatkichlarida ishlatilganligini aytish mumkin. Bugungi kunda ular uyda ishlashni juda yaxshi bilishadi, biz hatto LED lampalar va eski uslub lampalar orasidan tanlab olish haqida o'ylamaymiz, shuning uchun tanlov aniq va foydasiz. Asosiy nuqta: LED lampalardagi oqim doimiy qiymatdir, shuning uchun isitish harajatlari minimal. Natijada ular qizib 81 ketmaydi va kun yoritgichlari singari ko'p yillar davomida xizmat qilishlari mumkin. Ularning yuqori harajatlariga qaramay, ular foydalidir. Kamroq energiyani iste'mol qilganda, bu chiroqlar elektr uchun oylik to'lov miqdorini kamaytirishga yordam beradi. Ayni paytda , bir uy uchun LED lampalarni tanlayotganda , bu kabi farqni hisobga olish kerak. Bir sir bor. Umumiy maqsadli yoritgich chiroqining iste'mol qilinadigan quvvatini bilish va uni 8 ga bo'lishini bilish kerak. Misol uchun, odatdagi yoritgichni 100 Vt ga o'zgartirsangiz, u holda 100: 8 = 12.5. Shuning uchun biz 12 vatt quvvatli LED chiroqqa muhtojmiz. Yana bir muhim ahamiyatga ega indikator - bu yoritgichlar har xil nur haroratiga ega. Bu indikatordan xonada LED yoritgichini qanday qilib qulay yoritishga bog'liq. Oq nurning mavjud soyalaridan eng maqbul soyani 2600-3200 K va 3700-4200 K oralig'ida joylashgan. Bunday nur yumshoq, tabiiy quyosh nuriga juda yaqin va ko'zlar yoqimli. 6000 K ko'rsatkichi juda sovuq oq rangga ega va 2600 K dan kam repressiv sariqdir. Bunday soya ko'zlarga zarar yetkazadi, odamlar tezda charchaydi, bosh og'riqlar paydo bo'ladi va ko'rish yomonlashadi. Shuning uchun, uy uchun faqat yuqori sifatli LED lampalarni harid qilish juda muhimdir. Qanday qilib tanlash, maslahatchi do'konga maslahat berish, shuningdek barcha kerakli sifatli sertifikatlarni taqdim etish. Nima bo'lishidan qat'iy nazar, LED chiroq ko'p jihatdan foydalidir. - Bir necha marta elektr energiyasini sarflaydi. - Yonuvchan materiallar bilan, misol uchun, kornişlarda, soxta shiftlarda ishlatish mumkin bo'lgan operatsiya paytida qizib ketmaydi. Bunday lampalarning katta qismi xona ichidagi havoni haddan tashqari qizdirmaydilar. - Bunday yoritgichlar yonib ketmaydi va vaqt o'tishi bilan ularning yorqinligini yo'qotadi, ya'ni taxminan 30% gacha. - Uzoq xizmat muddati, 15 yilgacha. 82 Shunday qilib, ularning asosiy xususiyatlari, afzalliklari va kamchiliklarini bilib, qanday yorug'lik lampochkalari haqida fikringiz bo'lsa, eng yaqin do'konga ishonch bilan kiring. Biroq, yana bir muhim nuqta mavjud, shunda hatto yonib turgan chirog'ni oddiy almashtirish ham mumkin emas. Va nihoyat, yorug'lik moslamasiga chiroqni olish uchun siz uning qanday qopqog'ini bilishingiz kerak. Qopqoq yordamida chiroq kartrijga ulangan va u chiroqni elektr toki bilan ta'minlagan. Potronni to'g'ri tanlash Potron uchun metall yoki keramika ishlatiladi. Elektr tokini qurilmaning ishchi qismlariga o'tkazadigan kontaktli aloqa joylari mavjud. Har bir yorug'lik moslamasi lampalarni o'rnatish uchun bir yoki bir nechta chiroq bilan jihozlanadi. Vintli qopqoq ham ishlatiladi chiroq ushlagichiga ulash usulini aniq tasavvur qiladi. Bu yorug'lik moslamasiga vidalanadi, buning uchun ipning yuzasida o'yilgan bo'ladi. Belgilash uchun E. harfini ishlatish uchun ushbu turdagi uy anjomlari uchun ko'p turdagi lampalar qo'llaniladi. Bunday turlar hajmi jihatidan farq qiladi. Shunday qilib, lotincha harfi E dan so'ng, futbolchining markirovkani ishlab chiqaruvchi har doim tishli ulanishning diametrini bildiradi. Kundalik hayotda ikki o'lchamli plitalar - E14 va E27 - eng ko'p ishlatiladi. Lekin, masalan, ko'cha yoritgichlari uchun yanada kuchli yoritgichlar mavjud. Ular E40dan foydalanadilar. Tishli ulanishlar kattaligi o'nlab yillar davomida o'zgarmagan qoladi. Hatto hozirgi paytda oddiy lampochkaning eski avizoldagi yoritgichni yanada tejamkor, yorug'lik uchun osonlik bilan o'zgartirish mumkin. Qopqoq va kartridjning kattaligi aynan bir xil. Ammo Amerika va Kanadada boshqa parametrlar qabul qilindi. Tarmoqdagi kuchlanish 110V bo'lishi sababli, Yevropa dizaynidagi yorug'lik lampalaridan foydalanishni oldini olish uchun diametri: E12, E17, E26 va E39. 83 Kundalik hayotda ishlatiladigan yana bir turdagi bolkasi - bu igna. Ultriumga ikki metall pin yordamida ulanadi. Ular chiroqqa elektr energiyasini uzatuvchi kontakt sifatida harakat qilishadi. Pins diametri va ular orasidagi masofa farq qiladi. Belgilash uchun lotin harfini ishlatib, so'ngra pinalar orasidagi bo'shliqning raqamli belgilari qo'llaniladi. Ular G4, G9 va G13 to'plamlari. Endi siz ishonchli tarzda ta'mirlashga o'tishingiz mumkin. Va qayta qurish yoki yangi devorlarni qurish faqat mutaxassislar tomonidan amalga oshirilishi mumkin, ammo elektr lampalarning tanlanishi va almashtirilishi bilan o'zingizni yengishingiz mumkin. Hozirda sotiladigan deyarli barcha chiroqlar yorugʻlik diodli (LED) chiroqlardir. Chiroqlarning xususiyatlarini tavsiflash va taqqoslash uchun quyidagi asosiy harakteristikalar qoʻllaniladi: yorugʻlik oqimi, ish rejimi, nurning rangi, fokuslash imkoniyati yoki nurning shakli, nur uzunligi, batareyaning ishlash muddati, namlikdan namlikdan himoyalanganlik darajasi, mexanik taʼsirlardan himoyalanganlik darajasi, gazli yoki changli muhitda ishlaganda portlash xavfi yoʻqligi[2]. Qoʻl chiroqlarining asosiy xususiyatlarini belgilovchi ANSI FL1-2009 standarti mavjud. . Chiroqning yorugʻlik oqimi va ish vaqti bir-biriga zid boʻlgan talablar boʻlib, yorugʻlik oqimi qanchalik katta boʻlsa, batareyalar shuncha tez zaryadsizlanadi. Qulaylikni yoʻqotmasdan batareyalar yoki akkumulyatorlarning ogʻirligini oshirib boʻlmaydi. Yorugʻlik dogʻining eng maqbul shakli — yorqin markazsiz, qirralarning yorqinligi silliq kamayishi bilan tekis yoritilgan doira. Yorqinlikning keskin chegaralari uzoq ish paytida koʻzlarni charchatadi. Fokuslash imkoniyati sizga chiroq nurini uzoqqa yoʻnaltirish imkonini beradi. Baʼzi chiroqlar rangli nurlanish rejimiga ega, odatda qizil nur koʻproq . Bu chiroqning ish vaqtini sezilarli darajada uzaytirishi mumkin. Miltillash rejimi xuddi shu maqsadga xizmat qiladi, bundan tashqari, u diqqatni jalb qilish imkonini beradi (SOS rejimi). 84 3.7. Yengil ichki dizayn Ichki yoritish dizayni turli xil yoritishning ko'p darajali tizimidir bir vaqtning o'zida funktsional, estetik va hissiy muammolarni hal qiladigan qurilmalar ma'lum bir xonaning maqsadiga muvofiq dachalar. Ichki makonda yoritish dizaynining maqsadi vizual tasvirni, yorug'lik sahnasini yaratishdir xonaning tasviri badiiy g'oyalarni aks ettirishini ta'minlash. Buning uchun tashkil qilish kerak yorug'likning kosmosda to'g'ri taqsimlanishi. Bu yerda asosiy ish lampalar tomonidan bajarilmaydi va yorug'lik oqimini qayta taqsimlash uchun mas'ul bo'lgan yoritish moslamalari, shuningdek, tanlov yoritishni qabul qilish. Nuqtali manba keskin, ta'kidlaydigan yorug'lik beradi, yuzalarning tuzilishini ta'kidlaydi, kontrastlarni yaratadi. Yorqinlikning tanasi qanchalik kichik bo'lsa, ikkinchi darajali optikadan foydalanish osonroq bo'ladi – dan kosmosdagi yorug'lik oqimining aniq qayta taqsimlanishiga erishish uchun reflektorlar va linzalar; masalan, yorug'likni tor nurga qaratish orqali. O'z navbatida, yorug'likning katta yuzasiga ega lampalar. Qiymatlar (masalan, lyuminestsent) mutlaqo teskari yorug'lik effektini yaratadi. "Yumshoq - svetofor - bu kontrastlarning yumshashi, loyqa soyalar, ko'pincha yoqimli va qulay rasm. Biroq, jannat hech qanday xususiyatsiz bo'lishi mumkin. Shunga ko'ra, bunday yorug'likka e'tibor qaratish qiyin, shuning uchun lyuminestsent lampalar odatda yorug'lik chiroqlari uchun ishlatilmaydi. Ichki dizaynda kosmosdagi yorug'lik oqimining uchta asosiy turi qo'llaniladi: 1. Spot yorug'lik. Yorug'lik oqimi mahalliylashtirilgan nuqtadan keladi ship, yoki o'rta yoki pastki darajadagi (stol chiroq, devor chiroq, zamin chiroq va boshqalar). Nuqtali yorug'lik chiroqning maqsadiga qarab yo'nalishli va yo'nalishsiz bo'lishi mumkin. Ustida-Misol uchun, stol lampalarini ishlab chiqishda dizaynerlarning asosiy sa'y-harakatlari tashkilotga qaratilgan sozlanishi spot chiroqni tushirish. 85 2. Floresan kabi katta yorug'lik yuzasiga ega lampalardan tarqalgan to'g'ridanto'g'ri yorug'lik yoki sharsimon lampalar. 3. Yoritilgan nur. Ko'pgina zamonaviy qurilmalarda reflektor tizimlari mavjud. Chiroqdan yorug'lik oqimi birinchi bo'lib ularga uriladi, keyin shiftga tashlanadi va shundan keyingina u tarqaladi, fazoda (atrof muhitda) suzadi. Ichki makonni yoritish yechimi, birinchi navbatda, muayyan faoliyat jarayonlariga bog'liq. Yaratilgan makonda insoniylik. Ofis maydoni va yashash xonasi har xil ichki dizayndagi vazifalar. Birinchi holda, yorug'lik sharoitlarini ta'minlash kerak ikkinchisida esa - xonaning badiiy qiyofasini hissiy jihatdan to'yintirish. Yoritish tizimini loyihalash dizayner ishining eng muhim jihatlaridan biridir. Interyerning turli xil hissiy tasvirlari palitrasini yaratish. Yoritish dizaynida, shuningdek, san'atda yorug'lik o'tish fizikasidan foydalanadigan ob'yektlar - teatr, kino, fotografiya - siz erishishingiz mumkin binolarning makonini o'zgartirishda ajoyib vizual effektlar. Vizual ravishda kattalashtirish, toraytirish mumkin bo'lgan ko'plab texnikalar mavjud yoki maqsadga qarab bo'sh joyni kengaytiring. Ovoz balandligini mos ravishda sozlang.Siz poldan, devordan va shipdan aks ettirilgan yorug'likning yorqinligini o'zgartirish orqali harakat qilishingiz mumkin. Kuchli yoki tarqoq yorug'lik bo'shliqni vizual ravishda kengaytiradi. Maksimal yoritishxonaning hajmini vizual ravishda kengaytirishga ham hissa qo'shadi.Turarjoy binolarini loyihalashda muhim vazifalardan biri shiftni olib tashlash (zamonaviy kvartiralarning standart balandliklari psixologikga mos kelmaydi inson qulayligi uchun). Shu bilan birga, og'ir va katta hajmli shiftni yoritishdan qochish kerak. Yoyilgan qandillar kabi yorug'lik moslamalari - yorug'lik dizayni juda ko'p bo'sh joyni ortiqcha yuklamaydigan maqbul alternativlar. Shiftni vizual ravishda balandroq qiling yuqoriga qaragan devor chiroqlari yordam beradi. Vizual "ko'tarish" yoki "on- shiftni "klonlash" uchun siz sovuq ochiq ranglar va nozik porloq to'qimalardan foydalanishingiz kerak. 86 Bundan tashqari, yorug'lik joyining shakliga qarab, shift vizual ravishda u yoki bu tomonga egiladi tomoni. Shiftni zamin lampalari yoki kornişlar tomonidan bir xil yoritilishi soxta ship xonaning balandligini vizual ravishda oshirishni kafolatlaydi. Haddan tashqari baland xonani yoritib turadigan manbalar yordamida tushirishingiz mumkin. Devorlar, shiftni soyada qoldiradigan va shiftning o'rta chizig'i bo'ylab joylashtirish zid hisoblanadi. Agar siz lampalar joylashtirsangiz, tor yo'lakni "tuzatish", kengroq va do'stona qilish mumkin. Uning devorlaridan biri bo'ylab. Xuddi shu effektga devorni bir vaqtning o'zida yoritish orqali erishish mumkin.Uzoq koridorni yorqin transvers yorug'lik bilan "kesish" mumkin. Istiqbolni chuqurlashtirish koridorga shiftdagi bir xil turdagi lampalarning tekis qatori yordam beradi. Agar xona juda uzun bo'lsa, unda aksentli yoritish uning o'lchamlarini uyg'unlashtirishga yordam beradi. Devorni olib tashlash. Bunday holda, boshqa devorlar teng ravishda yoritilishi kerak. Vizual yengillik va uyni kengaytirish maqsadida monoton yoritish xizmat qilishi mumkin. Bu yerda sirtning aks ettiruvchi xususiyatlariga va uning rang harakteristikasiga mos kelishi muhimdir. Devorni qoplaydigan 3d yorug'lik. Xonaning chegaralarini loyihalashdan tashqari, yorug'lik massalarining ma'lum bir yo'nalishi mavjud xona ichida. Bundan tashqari, ko'zning harakat yo'nalishini yengil aksanlar bilan belgilashingiz mumkin. Shuning uchun siz butun xonani bir xil yoritishni rejalashtirmasligingiz kerak. Bunday holda, xona konturlarini yo'qotadi, zerikarli ko'rinadi va tezda charchaydi, chunki u keskinlikdan mahrum va kontrast. Ko'zgular yorug'lik oqimini kuchaytirish uchun uzoq vaqt davomida interyerda ishlatilgan. Kombinatsiyada yon yoritgichli, aks ettirishga "yorug'lik pardasi" tashlaydi, oyna ikki barobar ortadi joy yaratadi.Devorlarni bezash uchun ishlatiladigan zamonaviy aks ettiruvchi obo’y vazifalarida ham qo'llaniladi. 87 va teksturo yorug'lik dizayni 3.7.1-rasm 3.7.2-rasm 88 3.7.3-rasm 3.7.3-rasm 89 Turar joy ichki yoritishning umumiy tamoyillari Zamonaviy uy-joylarning qulayligi yuqori sifatli yoritishdan ajralmas, buning natijasida biz mebel yoki narsalarning yorqinligi, rangi va shaklini tez va to'g'ri ajratamiz; Vizual qulaylikka erishish uchun ma'lum darajada ko'p yorug'likka bardosh berish kerak texnik parametrlar: optimal yoritish, kam porlash, garmonik xonaning asosiy yuzalarida yorug'likning yorqinligini taqsimlash, to'g'ri rang uzatish, soya hosil qilish va boshqa ko'p narsalarni to'g'ri tanlash, qo'llash va ularni har xil bilan birlashtirish uslub, rang va o'lchovdagi ichki elementlar, mutaxassislar nafaqat qulaylikni yaratadilar yorug'lik muhiti, balki unga (interyerga) o'ziga xos ekspressivlikni ham beradi. Tor yorug'lik intensivligi egri chizig'iga ega yoritgichlar yuqori shiftli xonalarda eng yaxshi qo'llaniladi. Ushbu yoritgichlar yuqori kontrastga, yo'naltirishga, o'tkir soyalarga va asosan gorizontal yuzalarni yoritadi.Yoritishni yumshatish uchun xonani, shu jumladan zaminni yengil tugatish kerak. Bunday turdagi Shinalarga o'rnatilgan aks ettiruvchi galogen lampalarli qurilmalar (ya'ni juda qulay), ko'pincha rasm, haykaltaroshlik va boshqa narsalarni yorqin yoritish uchun ishlatiladi. Umumiy yoritishni yaratish uchun o'rtacha yorug'lik intensivligi egri chizig'iga ega yoritgichlar qo'llaniladi yumshoq yorug'lik o'tishlari, yetarli yorug'lik to'yinganligi, o'rtacha kontrast bilan normal ship balandligi bo'lgan xonalarda yorqinlik va yorqinlikni muvozanatli taqsimlash. Keng yorug'lik intensivligi egri chiziqli yoritgichlar xonani umumiy yoritish uchun ko'proq mos keladi.Past shiftlar va vertikal va moyilliklarni yaxshi yoritishni yaratadi yuzalar, yorug'likning teng taqsimlanishini ta'minlaydi. Ammo bunday lampalar kichikdir himoya burchagi, yorug'lik kirmasligi uchun yaxshi mo'ljallangan holda o'rnatish talab qilinadi. To'g'ridan-to'g'ri yorug'lik moslamalari past shiftli xonalar uchun mo'ljallangan. Qanaqasiga qoida tariqasida, bu oddiy shipga o'rnatilgan yoki shipga o'rnatilgan asboblardir. Ular iqtisodiy jihatdan farqlanadi o'qish va ishlash uchun mahalliy yoritishni yaratishda yoki rasmlarni ta'kidlashda taqlid qilish; 90 Tarqalgan yorug'lik moslamalari eng yuqori samaradorlikka ega, umumiy yoritish uchun mos va yorug'lik yorqinligini bir xil taqsimlash bilan ajralib turadi, dandevorlar, ship va zaminning yuzalaridan urilgan, yumshoq soyali xususiyatlar va yorug'likning yuqori to'yinganligi, bu vizual qulaylikni yaratish uchun muhimdir. Lekin agar ichki ranglarda (ayniqsa, ship va devorlar) quyuq ohanglar ustunlik qiladi, keyin ular uchun armatura kuchliroq lampalar qo'yish kerak bo'ladi. Yoritilgan yorug'lik moslamalari eng qulay va bir xil yoritishni yaratadi, porlash va diskni cheklash standartlariga to'liq mos keladi qal'a, yaxshi yorug'lik to'yinganligi, yuqori yoki yon kunduzi bilan kombinatsiya. Uchun yoritish samaradorligini oshirish uchun shiftni maksimal koyeffitsient bilan tugatish kerak aks ettirish elementi. Yoritishning asosiy tamoyillaridan biri uni uchta darajaga taqsimlashdir: pastki - 0 ... 40 sm; o'rtacha (ishchi) - yuz darajasida; tepada joylashgan 180 sm dan yuqori yoritishning muvaffaqiyati butunlay manbalarning to'g'ri joylashishiga bog'liq xonaning turidan qat'i nazar, barcha uchta darajadagi yorug'lik. 91 IV-BOB.JAMOAT JOYLARI UCHUN YORITISH TIZIMI 4.1. Jamoat binolarida yoritishga qo'yiladigan talablar "Tabiiy va sun'iy yoritish" ga ko'ra tabiiy yorug'lik quyidagilarga bo'linadi. lateral tepa birlashtirilgan (yuqori va yon) Turar-joy va jamoat binolarida tabiiy yoritishga qo'yiladigan talablarni tartibga soluvchi asosiy hujjat SanPiN 2.2.1/2.1.1.1278-03 "Turar-joy va jamoat binolarida tabiiy, sun'iy va kombinatsiyalangan yoritish uchun gigienik talablar". SanPiN 2.1.2.1002-00 "Turar-joy binolari va binolari uchun sanitariyaepidemiologiya talablari" ga muvofiq turar-joy binolari, yashash xonalari va oshxonalarda to'g'ridan-to'g'ri tabiiy yorug'lik bo'lishi kerak. Ushbu talablarga ko'ra, yashash xonalari va oshxonalardagi KEO xonaning o'rtasida kamida 0,5% bo'lishi kerak. SNiP 31-01-2003 "Ko'p xonadonli turar-joy binolari" ga binoan, yorug'lik teshiklari maydonining turar-joy binolari va oshxonalar maydoniga nisbati 1: 5,5 dan oshmasligi kerak va kamida 1: 5,5 dan oshmasligi kerak. Eğimli o'rab turgan inshootlar tekisligida yorug'lik teshiklari bo'lgan yuqori qavatlar uchun 1: 8 derazalarning yorug'lik xususiyatlarini va qarama-qarshi binolarning soyalarini hisobga olgan holda kamida 1:10. Yoritish vazifasi murakkab, chunki ichki qismdagi yorug'lik ta'minlanadi. Vizual ish faoliyatini yaxshilaydi, shuningdek, psixologik, biologik va estetik xususiyatlari bajaradi.Garchi yorug'lik ko'p qirrali bo'lsa-da, deyarli hech kim qila olmaydigan yoritish moslamalarini loyihalashda kamdan-kam hollarda hisobga olinadi.Ichki makonda yorug'likning turli funktsiyalarini hisobga olmagan holda integratsiyalashgan muhandislik yondashuvi va uning insonga ta'siri etarli emas. 92 So'nggi yillarda maxsus yoritish adabiyotida tobora ko'proq e'tibor berilmoqda muhit elementlaridan biri sifatida nurga beriladi. Arxitektor va dizaynerning qo'liga tushadigan boy material zamonaviy yoritish texnologiyasi hali ular tomonidan amalda yetarlicha foydalanilmayapti. Nur qaysi qurilish materiallari, masalan, tosh, g'isht va qurilish konstruktsiyalarining boshqa tarkibiy qismlari;binolar, chunki ular faqat yorug'lik tufayli idrok etiladi. Shuning uchun yorug'lik ulardan biridir. Xonadagi yorug'lik osmondan to'g'ridan-to'g'ri tarqalgan yorug'lik va xonaning ichki yuzalaridan, qarama-qarshi binolardan va binoga ulashgan zamin yuzasidan aks ettirilgan diffuz yorug'lik orqali erishiladi. Shunga ko'ra, M binolarining nuqtasida KEO yig'indisi sifatida aniqlanadi: Biroq, amaliyot shuni ko'rsatadiki, me'morlar yoki dizaynerlar har doim ham qanday qilishni bilishmaydi yorug'likdan foydalanish noto'g'ri, bu nafaqat me'moriy yechimni qashshoqlashtirmaydi,ammo loyihani buzilishiga olib,chunki yorug’likning noto'g'ri taqsimlanishi tufayli ichki makon yoki yorug'lik manbalarining to'g'ri tanlovi rejalashtirilganidan juda farq qiladi. Ba'zan odamlar jamoat joylarining "zerikarli" va ba'zan ortiqcha yoritilgan biznes binolar interyerlaridan charchashadi . Biroq, yorug'lik nafaqat bunday xonalarda ishlatilishi mumkin yoritish uchun, balki makonni tashkil qilish uchun ham ishlatish lozimdir. 93 Yorug'likning psixologik ta'siri, birinchi navbatda, xarakterlovchi rang bilan bog'liq rang va rangning to'yinganligi. Psixologik tadqiqotlar natijalari vizual analizatorning ishi optimal aniqlashda hal qiluvchi rol o'ynashi mumkin. Yorug'lik sharoitlari. Masalan, optimal axborotning miqdoriy ifodasini kuzatuvchi va atrof-muhit o'rtasidagi boshlang'ich nuqtasi bo'lishi mumkin. Sohada rang va yorqinlikni zarur taqsimlash talabini ilmiy asoslash va ko'rish, shuningdek yorug'lik dinamikasi darajasini hisoblagan holda. Tabiiy yorug'lik manbai quyoshning yorqin energiyasidir. Yil davomida tabiiy o'rtacha tashqi yoritish oylar va soatlar bo'yicha keskin o'zgarib turadi, mamlakatimizning o'rta zonasida iyun oyida maksimal va dekabrda minimal darajaga etadi. Bundan tashqari, kun davomida yorug'lik birinchi navbatda ortadi - 12 soatgacha, keyin esa 12 dan 14 soatgacha bo'lgan davrda kamayadi va asta-sekin pasayadi - 20 soatgacha. 4.1.1-rasm 94 4.1.2-rasm Agar jamoat joylarida zamonaviy yoritish uchun asosiy talablarni shakllantirsak bu: 1) harakat funksionalligi va yaxshilangan yorug'lik qulayligi; 2) vizual ish uchun eng yaxshi sharoitlarni ta'minlash; 3) ish joyini yoritishni individual nazorat qilish; 4) yoritishni hisobga olgan holda atrofdagi makonning zarur yoritilishini tanlash imkoniyati ish joyi va kunduzgi yorug'likning mavjudligi; 5) energiya samaradorligi; 6) ishning butun davri uchun energiya tejashni baholash; 7) atrof-muhitga yetkazilgan zararni minimallashtirish. O'tgan yillarda, aytmoqchi, bugungi kunda ham, O’bekistonda amaldagi me'yorlarga ko'ra, rejalashtirishda yoritish uchun yoritish standartlariga rioya qilish kifoya edi. Kelajakda bu zarur vizual ish uchun shart-sharoitlarga rioya qilishni 95 hisobga olishimiz kerak.Mana, ba'zilariga ko'ra, "yengil atmosferani" belgilaydigan asosiy parametrlar uzoq vaqtdan beri mavjud bo'lgan Evropa standarti va yoritishni rejalashtirishda hisobga olinishi kerak: 1) yorug'likni taqsimlash; 2) yorqinlik; 3) yaltiroqlik; 4) rang berish va rang harorati; 5) miltillash; 6) kunduzi. Kerakli miqdordagi yoritish moslamalari aniqlanadigan asosiy mezon xonadagi qurilmalar, yorug'likning normallashtirilgan darajasi. 4.1.3-rasm 96 4.1.4-rasm 4.2. Zamonaviy ofis yoritgichlari Teran ofis yoritish - ishchi jarayonini tashkil samaradorligini kaliti. belgilash lozim xonada tabiiy yorug'lik va sun'iy manbalari bilan bir qatorda. Ular birgalikda unumdorligini yaxshilashga ta'sir qiladi, bir yuqori sifatli yoritish yaratish. Xodimlarning noto'g'ri ofis yoritish dizayn bajarish da statistika ma'lumotlariga ko'ra sezilarli darajada kamayadi. Shuning uchun, kompaniya o'zi ovoz loyihasi asosida bo'lishi kerak, deb ofis yoritish manfaatdor. Lekin uning asosiy tarkibiy qismi tabiiy yorug'lik bo'lishi kerak - Bu, bizning ko'zlarimizni eng foydalidir. kunduzi u maksimal foydalanish kerak, shuning uchun. Ideal, ofis maydoni ham chuqur bo'lishi kerak, va uning oraliq ajrata Shisha qismlarini ishlatish uchun kerakli. O’zbekiston iqlim sharoitlari o’gangan holda ofis maydoni yoritish tabiiy va sun'iy ikkala nur yordamida quriladi. Lekin sun'iy yorug'lik manbalari oqilona foydalanish lozim. bir ovozda ham psixologlar va dizaynerlar to'g'ri engil yaxshidir bilan, xodimlar stress va noqulayliklar duchor emas, deydi. 97 Bugungi kunda suniy yoritish tizimlari mamlakatimizda ikki standartlari asosida amalga oshirilyabdi yani Yevropa va Rossiya. Zamonaviy ofis interyerining standartlar tartibiga, sifatiga nisbatan qo'llaniladi. Professional tarzda joylashtirilgan yorug'lik manbalari bo'shliqni tuzilishi mumkin. Binolarning yoritilishini yaxshilash orqali samaradorlikni oshirish mumkin. Xodimlarning ish samaradorligi 3 ... 11% ga(гап тугалланмаган) (Xalqaro yoritish komissiyasi ma'lumotlariga ko'ra). So'nggi yillarda ta'rif va normallashtirish bo'yicha ko'plab nashrlar paydo bo'ldi. Yorug'lik sifatining yo'qolgan mezonlari. Ushbu tadqiqotlar natijalari birinchi navbatda mo'ljallangan o'z navbatida, jamoat binolarining ish joylarini yoritish sifatini yaxshilash. Yorug'likning inson ga ta'siri har xil, shuning uchun sun'iy dizaynda yoritish, ko'zda tutilganidan ko'ra kengroq masalalarni hisobga olish kerak, mavjud. Ko'pincha insonlar ko’p vaqtlarini ishda sarflaydi, shuning uchun butun dunyoda ofis yoritgichlarini tanlashda alohida e'tibor talab qiladi. Turar-joy yoki ko'ngilochar maskanlardan farqli o'laroq, ofislar nafaqat odamlarning ommaviy turishi, balki ularning ko'p vaqtlari bilan ham bog’liq bo’lgan maskandir. Hisob-kitoblarga ko'ra, ofis xodimi bir kun davomida hujjatlardan 10 000 marta uzoqqa qaraydi klaviaturada yoki kompyuter ekranidan ham. Yoritish muhandislarining muhim vazifasi tegishli shart-sharoitlarni yaratishdir ,charchoqni kamaytiradi va ishlashni maksimal darajada oshiradi. Kerakli yorug'lik darajasini tanlash uchun turli mezonlar qo'llaniladi: ajralib turadigan ob'yektning ko'prigi, kuzatuvchilarning sub'yektiv bahosi, texnik va iqtisodiy ko'rsatkichlar. Lekin ko'pincha - vizual ishlash, ba'zan bir vaqtning o'zida charchoq bilan bog’liqdir. Rasmiy qoidalarda ko'rsatilgan ofisda yoritish sifatiga qo'yiladigan talablar asosan nom vizual ishlashni ta'minlashga qaratilgan. Yuqorida aytib o'tilganidek, qoidalar yaqin vaqtgacha yoritish faqat ma'lum bir amalga oshirilishini ta'minlash uchun o'rnatilgan. 98 Office yoritish ko'pincha yuqoridagi chiroqlar asoslangan. Ba'zan ishchilar o'z stol chiroqqa kiyib. Shunday bo'lsa-da, mutaxassislar yaxshi yoritish differensial davolash prinsipi, ya'ni, bir vaqtning o'zida qamrab lozim turli sohalarda va turli xil nur manbalari asosida asoslangan bo'lishi kerak, deb ta'kidlashadi. Quyidagi mahsulotlar tashkil ofis yoritish asosiy qoidalariga bog'liq bo'lishi mumkin: ofisida zina ham qoplangan bo'lishi kerak, bu ship va devor chiroq amal qiladi. zonasida yoqimli, yumshoq bo'lishi kerak mijozlar nur bilan muloqot qilish uchun. Buning uchun, yuqori funktsional lampalar bor o'rnatilgani - tez-tez tashrif o'tirib Sze, ustidan. Bu xizmat yoritish bir joylashishni aniqlash va qulay muhit yaratadi. muzokaralar davom etmoqda xonada, lyuminestsent chiroqlar o'rnatilgan bo'lishi kerak. Kuni ish joyida yoritish tabiiy yaqin bo'lishi kerak. Bu ketma-ket lyuminestsent lampalar bilan armatura Windows o'rnatish uchun parallel erishish mumkin. Ko'p hollarda, LED ofis yoritish, LED yorug'lik manbalari bilan iqtisodiy va yuqori samarali lampalar foydalanish, ya'ni. energiya tejash uchun bir ehtiyoj bor qaerda, ayniqsa, tegishli katta muassasalari uchun echimlar bor. Zamonaviy lampalar quyidagi talablarga javob: samaradorligi: ofis olib-chiroqlar, elektr tarmog'i ortiqcha yuk holda kam quvvat iste'moli bor; Ishonchliligi: Bunday qurilmalar xizmat talablariga holda 50 000 soat tartibini ishlab chiqish imkoniyatiga ega o'rtacha; ekologik do'stlik: LED armatura hech simob bor, shuning uchun ular bizning salomatligi uchun xavfsiz bordir; zamonaviy dizayn: har bir olib-chiroq noyob va har qanday ichki dizayn yechimlari bilan go'zal qarash qiladi. 99 Ofisda yoritishning asosiy tamoyillari: 1. Bir nechta yorug'lik manbalaridan foydalaning, lekin ular keskin kontrast yaratmasligi kerak. Bu juda yorqin yorug'lik kabi ko'rish uchun yomon. Shiftga va devorga o'rnatish uchun eng yaxshisi Spot chiroqlar. Ular muvaffaqiyatli birlashtirilgan ajoyib va yoqimli fon yoritgichlarini yaratadilar zonali yoritish moslamalari bilan birga. 2. O'tkazmalar amalga oshiriladigan ish stoli yoki jadvallarni yoritishga doimo ehtiyoj bor.Mutaxassislar shift chiroqlarini to'g'ridan-to'g'ri ularning ustiga qo'yishni maslahat berishadi. Bunga qaramasdan ular fon yorug'ligidan yorqinroq ekanligi, kontrast sezilmas va ko'zlar uchun qulay bo'ladi. 3. Yoritish bir xil bo'lishi kerak. Buning uchun shaffof lampalardan foydalaning.Yorug'likni tarqatadigan maxsus soyalar mavjud. Konferensiya xonalari uchun yoritishni loyihalashda ustuvorliklar yaxshi tanlangan rang va uyg'un yorug'lik muhitidir. Bu yerda mahalliylashtirilgan tizim ishga tushadi umumiy yoritish, unda barcha lampalar markaziy stol ustida to'planganhaolda joylashtiriladi. Agar konferensiya xonasida derazalar bo'lmasa, psixologik qulaylikni yaxshilash uchun to'rtburchaklar devor lampalari bo'lgan yolg'onni loyihalash mumkin shisha diffuzerlar bilan. 100 4.2.1-rasm 4.2.2-rasm 101 4.2.3-rasm 4.3. Sanoat yoritish Har bir ishlab chiqarish xonasi o'ziga xos maqsadga ega, shuning uchun unda tashkil etilgan yoritish paydo bo'ladigan vizual vazifalarning tabiatini hisobga olishi kerak. 1. Ish joyidagi yoritish ishning vizual tabiatiga / fonning xususiyatlariga va ob'ektning fon bilan kontrastiga mos kelishi kerak. Standartlarga ko'ra, barcha turdagi ishlar shartli ravishda eng kichik farqlanadigan ob'ektning o'lchamiga qarab 8 ta vizual toifaga bo'linadi: 1 "a" 2 "a" = 0,15...0,3 mm 3 "a" \u003d 0,3 ... 0,5 mm va boshqalar. fon va kontrast kombinatsiyasiga qarab 8-toifa va 4 toifaga (a, b, c, d) qadar. Yoritishning oshishi ob'ektlarning yorqinligini oshiradi, bu ularning ko'rinishini yaxshilaydi va mehnat unumdorligining o'sishiga ta'sir qiladi. Biroq, yorug'likning 102 yanada oshishi hech qanday ta'sir ko'rsatmaydigan chegara mavjud, shuning uchun yorug'likning sifat xususiyatlarini yaxshilash kerak. 2. Ish joyida va uning atrofidagi makon ichida yorqinlikning etarlicha teng taqsimlanishini ta'minlash kerak. Birlashtirilgan tabiiy yoritish tizimi yoki umumiy sun'iy yoritishni qo'llash afzaldir. Ochiq rangli shiftlar, devorlar va ishlab chiqarish uskunalari bu talabga hissa qo'shadi. 3. Ish joyida qattiq soyalar bo'lmasligi kerak. Harakatlanuvchi soyalar ayniqsa qabul qilinishi mumkin emas, bu jarohatlarning ko'payishiga yordam beradi. 4. Ko'rish sohasida to'g'ridan-to'g'ri va aks ettirilgan porlash bo'lmasligi kerak (ko'rlikka olib keladi). Blinding indeksi (P) yorug'lik moslamasining ko'r-ko'rona ta'sirini baholash mezoni bo'lib, u mos ravishda V 1 va V 2 ko'rinadigan ko'rinish sohasida yorqin yorug'lik manbalari mavjud bo'lganda ko'rishning pasayishini tavsiflaydi, ekranlangan va himoyalangan. ishchilarning ko'rish sohasida ochiq yorug'lik manbalari. Ko'rinish (V) - ob'ektning fon K harakati bilan haqiqiy kontrastidagi chegara kontrastlari soni bilan belgilanadi, ko'zning ob'ektni idrok etish qobiliyatini tavsiflaydi. 5. Yoritish miqdori vaqt bo'yicha doimiy va maydonda bir xil bo'lishi kerak (E(T) = const, E(S) = const). Yoritish to'lqinining koeffitsienti (K n) o'zgaruvchan tok 50 Gts bilan quvvatlanganda gaz deşarj lampalarining yorug'lik oqimidagi tebranishlar chuqurligini baholash mezoni hisoblanadi. 6. Yorug'lik oqimining optimal yo'nalishini tanlash kerak, bu esa ba'zi hollarda qismlarning ichki yuzalarini tekshirishga imkon beradi, boshqalarida - ishchi sirt elementlarining relefini farqlash. Nurlarning tushishining optimal burchagi = 60 ° normal sirtga, ob'ektning fon bilan ko'rinadigan kontrasti esa maksimaldir. 7. Rangni to'g'ri ko'rsatishni ta'minlash uchun spektral tarkibga ko'ra yorug'lik manbai (chiroq) turini oqilona tanlash kerak. 103 8. Yoritish moslamalarining barcha elementlari - lampalar, elektr o'tkazgichlar, guruh qalqonlari, transformatorlar va boshqalar. elektr xavfsiz bo'lishi va yong'in yoki portlashga olib kelmasligi kerak. 9. Yoritishni o'rnatish oddiy, ishonchli va ishlatish uchun qulay bo'lishi kerak. Qulay ish sharoitlarini ta'minlash uchun yoritish moslamalari ma'lum talablarga javob berishi kerak: 1. Vizual ishning tabiatiga mos keladigan, lekin belgilangan me'yorlardan past bo'lmagan ishchi yuzada yoritishni yarating. Ajratish ob'ekti va ob'ekt ko'riladigan fon o'rtasidagi kontrastning oshishi bilan vizual ishlash ortadi. 2. Ish yuzasida va atrofdagi makon ichida yorqinlikni taqsimlashning etarli darajada bir xilligini ta'minlang. Yorqinlikning bir darajasidan ikkinchisiga o'tish ko'zlarning qayta moslashishi tufayli vizual charchoqning rivojlanishiga olib keladi. Yorqinlikning yanada qulay nisbati - umumiy yoritish tizimi bilan, kamroq qulay kombinatsiyalangan yoritish bilan. 3. Ko'rish sohasida to'g'ridan-to'g'ri va aks ettirilgan yorqinlikni cheklash. Ko'rish sohasida porlashni keltirib chiqaradigan yorqin manbalarning mavjudligi deyarli barcha vizual funktsiyalar darajasini pasaytiradi. 4. Ishchi yuzada keskin va chuqur soyalar yaratmang. O'tkir soyalar farqlovchi ob'ektlarning hajmi va shaklini buzadi, bu esa charchoqning kuchayishiga va mehnat unumdorligining pasayishiga olib keladi. 5. Vaqt o'tishi bilan doimiy yoritishni ta'minlang. Yoritish tarmog'idagi kuchlanish o'zgarganda yorug'lik o'zgarishi mumkin. Yoritishdagi o'zgarishlar ko'zlarning qayta moslashishiga olib keladi va vizual charchoqqa olib keladi. 6. 50 Gts chastotali o'zgaruvchan tok tarmog'idan quvvatlanadigan gaz deşarj lampalaridan foydalanganda yorug'lik pulsatsiyasining chuqurligini cheklang. Pulsatsiya chuqurligining oshishi vizual ishlashga salbiy ta'sir qiladi va charchoqni oshiradi. 104 7. Kerakli spektral tarkibning yorug'ligini yarating. Bu, ayniqsa, plastinka va bosma do'konlarda, shuningdek, rangli tayyor mahsulotni tekshirish joylarida ranglarning to'g'ri takrorlanishini ta'minlash uchun juda muhimdir. 8. Xavfli va zararli ishlab chiqarish omillarini yaratmang. Yoritgichlarning shovqin, issiqlik emissiyasi, elektr toki urishi, yong'in va portlash xavfini istisno qilish yoki minimallashtirish kerak. Mahalliy yoritish moslamalarini cho'g'lanma lampalar bilan quvvatlantirish uchun 36 V kuchlanishdan foydalanish kerak 127 - 220 kuchlanishli lyuminestsent lampalarli yoritgichlar Yorug'lik quyidagi parametrlarni ta'minlashi va uchta yorug'lik muhiti: 1) vizual tahlil qilish uchun yetarli yorug'lik; 2) yetarli darajada bir xillik (minimal yoritishning o'rtachaga nisbati) yoritish ish joyida; 3) ko'rish sohasida yorqinlikni muvozanatli taqsimlash; 4) yorug'lik oqimining pulsatsiyalarining yo'qligi. Tabiiy yorug'lik yetishmasligi bilan sanoat binolarini yoritishga kelsak, unda yorug'lik yetarli emas tabiiy yoritish sun'iy yoritish bilan to'ldiriladi. Sanoat yoritgichi ishchining ko'rinmasligini ta'minlashi kerak.O’tkir soyalar, ularning mavjudligi ob'yektlarning o'lchami va shaklini buzadi va shu bilan ortadi. Harakatlanuvchi soyalar ayniqsa zararli hisoblanadi shikastlanishiga olib kelishi mumkin. Soyalarni, masalan, lampalar yordamida yumshatish kerak yorug'lik sochadigan sutli ko'zoynaklar va quyoshdan foydalangan holda tabiiy yorug'likda qalqon qurilmalari (pardalar, panjurlar, visorlar va boshqalar). Dizaynga ko'ra, sun'iy yoritish ikki xil bo'lishi mumkin: umumiy va birlashtirilgan. Umumiy yoritish tizimi butun maydon bo'ylab joylashgan xonalarda qo'llaniladi, bir xil turdagi ishlar amalga oshiriladi (quyuv, payvandlash, galvanik sxemalar), shuningdek, ma'muriy nistrativ, ofis va ombor binolari. Bu yerda umumiy bir xil mavjud yoritish (yorug'lik xonaning butun maydoni bo'ylab teng ravishda taqsimlanadi) va umumiy lokalizatsiya yoritish (ishlarning joylashishini hisobga 105 olgan holda). Aniq vizual ishlarni bajarishda (zargarlik buyumlari, sanitariya-tesisat, burilish, nazorat) asbob-uskunalar chuqur, qattiq soyalarni yaratadigan yoki ish joylari joylashgan vertikal (shtamplar, gilyotin qaychi) umumiy bilan bir qatorda mahalliy yoritish ishlatiladi. Ish joyidagi yorug'likning o'zgarishi, masalan, kuchlanishning keskin o'zgarishi natijasida yuzaga keladi. Tarmoq, ko'zning qayta moslashishiga olib keladi, bu esa sezilarli charchoqqa olib keladi. Ammo sanoat yoritgichlarining xilma-xilligi ichki yoritish bilan cheklanmaydi . Bunga ko'cha chiroqlari ham kiradi. Shartli ravishda sanoat yoritgichlariga binolarni bakteritsid nurlanishi ham kiradi. Mikroblarga qarshi lampalar qo'llaniladi. 4.3.1-rasm 106 Sanoat yoritish tizimi va turlari. Osmon nuri bilan yaratilgan tabiiy yorug'lik; Elektr lampalar bilan ta'minlangan sun'iy yoritish; Kunduzgi soatlarda me'yorlarga muvofiq etarli bo'lmagan tabiiy yorug'lik sun'iy yoritish bilan to'ldiriladigan kombinatsiyalangan. Tabiiy yorug'lik spektrida, sun'iydan farqli o'laroq, odamlar uchun zarur bo'lgan ultrabinafsha nurlar ko'proq; tabiiy yorug'lik yorug'likning yuqori tarqalishi bilan tavsiflanadi, bu vizual ish sharoitlari uchun juda qulaydir. Tabiiy yoritish quyidagilarga bo'linadi: Yanal, tashqi devorlardagi yorug'lik teshiklari orqali amalga oshiriladi, Yuqori, aeratsiya va zenit chiroqlari orqali amalga oshiriladi, Yuqori yoritishga yon yorug'lik qo'shilsa, kombinatsiyalangan. Loyihaga ko'ra, sun'iy yoritish umumiy yoritishga mahalliy yoritish qo'shilsa, umumiy va kombinatsiyalangan ikkita tizim bo'lishi mumkin. Funktsional maqsadga ko'ra, sun'iy yoritish quyidagi turlarga bo'linadi: ishchi, favqulodda, evakuatsiya, xavfsizlik, navbatchilik. Oddiy ishlashni, odamlarning o'tishini va harakatini ta'minlash uchun barcha xonalarda va yoritilgan joylarda ishchi yoritish majburiydir. Bunday hollarda ishni davom ettirish uchun favqulodda yoritish o'rnatiladi. ish chiroqlarining to'satdan ishdan chiqishi va buning natijasida uskunaning normal ishlashining buzilishi yong'in, portlash yoki boshqa favqulodda vaziyatlarga olib kelishi mumkin bo'lgan hollarda. Odamlarning o'tishi uchun xavfli joylarda ishlaydigan yorug'lik favqulodda o'chirilgan taqdirda odamlarni evakuatsiya qilish uchun qochish yoritgichlari ta'minlanadi. 107 ga to'g'ri keladigan ishlamaydigan soatlarda qorong'u vaqt kun, ko'p hollarda xavfsizlik vazifalari uchun minimal sun'iy yoritishni ta'minlash kerak. Saytlarni xavfsizlik yoritilishi va binolarni favqulodda yoritish uchun ishlaydigan yoki favqulodda yoritish uchun lampalarning bir qismi ajratilgan. Har bir ishlab chiqarish xonasi o'ziga xos maqsadga ega, shuning uchun unda tashkil etilgan yoritish paydo bo'ladigan vizual vazifalarning tabiatini hisobga olishi kerak. 1. Ish joyidagi yoritish ishning vizual xususiyatiga mos kelishi kerak. Standartlarga ko'ra, barcha ish turlari shartli ravishda eng kichik farqlanadigan ob'ektning o'lchamiga qarab 8 ta vizual toifaga bo'linadi: Yoritishning oshishi ob'ektlarning yorqinligini oshiradi, bu ularning ko'rinishini yaxshilaydi va mehnat unumdorligining o'sishiga ta'sir qiladi. Biroq, yorug'likning yanada oshishi hech qanday ta'sir ko'rsatmaydigan chegara mavjud, shuning uchun yorug'likning sifat xususiyatlarini yaxshilash kerak. 2. Ish joyida va uning atrofidagi makon ichida yorqinlikning etarlicha teng taqsimlanishini ta'minlash kerak. Birlashtirilgan tabiiy yoritish tizimi yoki umumiy sun'iy yoritishni qo'llash afzaldir. Ochiq rangli shiftlar, devorlar va ishlab chiqarish uskunalari bu talabga hissa qo'shadi. 3. Ish joyida qattiq soyalar bo'lmasligi kerak. Harakatlanuvchi soyalar ayniqsa qabul qilinishi mumkin emas, bu jarohatlarning ko'payishiga yordam beradi. 4. Ko'rish sohasida to'g'ridan-to'g'ri va aks ettirilgan porlash bo'lmasligi kerak (ko'rlikka olib keladi). Yorqinlik indeksi (P) yorug'lik moslamasining ko'r-ko'rona ta'sirini baholash mezoni bo'lib, u ko'rish sohasida yorqin yorug'lik manbalari mavjudligida ko'rishning pasayishini tavsiflaydi. bu erda V 1 va V 2 - ishchilarning ko'rish sohasidagi ekranlangan va ochiq yorug'lik manbalari bilan mos ravishda ko'rinish. 108 Ko'rinish (V) - ob'ektning fon K harakati bilan haqiqiy kontrastidagi chegara kontrastlari soni bilan belgilanadi, ko'zning ob'ektni idrok etish qobiliyatini tavsiflaydi. 5. Yoritish miqdori vaqt bo'yicha doimiy va maydonda bir xil bo'lishi kerak (E(T) = const, E(S) = const). Yoritish to'lqinining koeffitsienti (K n) - o'zgaruvchan tok 50 Gts bilan quvvatlanganda gaz deşarj lampalarining yorug'lik oqimidagi tebranishlar chuqurligini baholash mezoni. 6. Yorug'lik oqimining optimal yo'nalishini tanlash kerak, bu esa ba'zi hollarda qismlarning ichki yuzalarini tekshirishga imkon beradi, boshqalarida - ishchi sirt elementlarining relefini farqlash. Nurlarning tushishining optimal burchagi = 60 ° normal sirtga, ob'ektning fon bilan ko'rinadigan kontrasti esa maksimaldir. 7. Rangni to'g'ri ko'rsatishni ta'minlash uchun spektral tarkibga ko'ra yorug'lik manbai (chiroq) turini oqilona tanlash kerak. 8. Yoritish moslamalarining barcha elementlari - lampalar, elektr o'tkazgichlar, guruh qalqonlari, transformatorlar va boshqalar. elektr xavfsiz bo'lishi va yong'in yoki portlashga olib kelmasligi kerak. 9. Yoritishni o'rnatish oddiy, ishonchli va ishlatish uchun qulay bo'lishi kerak. Har qanday ishlab chiqarish murakkab tuzilma bo'lib, u turli maqsadlar uchun mo'ljallangan, odamlar ishlaydigan binolarni o'z ichiga oladi. Ularning mehnat unumdorligiga va bajariladigan funktsiyalarning xavfsizligiga katta ta'sir ko'rsatadigan yorug'lik sanitariya me'yorlari ko'rsatmalariga va qonunchilik darajasida tasdiqlangan boshqa me'yoriy-texnik hujjatlarga muvofiq standartlashtirilgan. Uning maqsadiga javob beradigan har bir xona uchun yoritish standartlari o'rnatiladi. Maxsus e'tibor ish joylariga beriladi. Natijada, sanoat yoritgichlarining ratsioni muhim tafsilot ekanligini tushunishingiz mumkin. Sanoat yoritgichlari uchun asosiy talablar bir qator shartlarni bajarish uchun qisqartiriladi. Bajarishi kerak: 1. vizual ish sharoitlariga mos keladi; 109 2. vaqt o'tishi bilan doimiy bo'lish; 3. yorug'lik oqimining yo'nalishiga ega; 4. kerakli rang berish qobiliyatiga ega bo'ling; 5. ish joyida soyalar hosil qilmang; 6. yorug'likning yorqinligini teng ravishda taqsimlang; 7. to'g'ridan-to'g'ri va aks ettirilgan yorqinlikka ega emas; 8. zararsiz va yong'inga qarshi elektr xavfsizligi; 9. ishonchli ishlash; 10. boshqarish oson bo'lsin. 4.3.2-rasm 110 4.3.3-rasm 4.3.4-rasm 111 4.4. Kafe va restoranlar uchun yoritish Restoranning an’anaviy baholash formulasi: oshxona –bar - xizmat – atmosferasidir(муҳитидир).Restorandagi ichki muhitini interyerini yaratish, derazadan ko'rinish va yoritish. Bu nuqtayi nazar yoritish dizayni G'arb restavratorlari uchun xosdir. Agar kafe egasi o'z muassasasida qulay muhit yaratmoqchi bo'lsa, u holda ichki dizaynni rivojlantirishga jiddiy yondashishi va uni mukammal qilish kerak. Bu nafaqat mablag'ni, balki yaxshi tasavvurni, ijodkorlikni va g'ayrioddiy narsalarni qilish qobiliyatini ham talab qiladi. Asl taomlar va qimmatbaho ichimliklar taklif qiladigan kafe uchun bitta dizayn mos keladi va kafe-bar uchun - butunlay boshqacha. Agar dizayn restoran uchun yaratilgan bo'lsa, u zamonaviy, uyg'un bo'lishi va restoran menyusi bilan birlashtirilishi kerak. Atrof-muhitni iloji boricha qulay va tasalli qiling. Siz yorug'likka ham g'amxo'rlik qilishingiz kerak, bu juda katta rol o'ynaydi. Ishdan yoki o'qishdan tanaffus paytida tashrif buyuruvchilar kiradigan bistro tipidagi oshxonalar uchun kunduzgi yorug'likka ustunlik berish tavsiya etiladi. Xo'sh, qimmatbaho kafening ziyofat zalida yorug'likni iloji boricha yorqinroq ishlatish yaxshiroqdir, asosiysi uni haddan tashqari oshirmaslikdir. Ertalabgacha ochiq bo'lgan bar uchun romantik muhit yaratib, bo'ysundirilgan yorug'lik eng yaxshisidir. Korxonangizdagi interyerni g'ayrioddiy va tashrif buyuruvchilar uchun yoqimli qilish uchun siz eng maqbul yoritishni tanlamaguningizcha va rang sxemasini taxmin qilmaguningizcha ko'p tajriba o'tkazishingiz kerak bo'ladi. Bu nafaqat shiftli devorlarga, balki mutlaqo har bir dekor qismiga ham tegishli. Sizning muassasangizda taklif qilinadigan oshxonaga e'tibor qarating. Tez ovqatlanish uchun oq shiftlar, engil devorlar, minimalist rasmlar va ko'p rangli yorug'lik bilan jihozlangan havodor ichki makon mos keladi. Asosiy taomlari folklor bo'lgan kafe o'z mamlakatining ramzlariga ega bo'lgan interyer bilan yaxshi ko'rinadi. Bezaklar uchun vatanparvarlik naqshlari bilan bezatilgan bezak buyumlari, bayroqlar va boshqalar ishlatiladi. Rus 112 oshxonasini taklif qiladigan kafe va restoranlar uchun pirog, asal, krep va boshqa rus milliy taomlari tasvirlangan rasmlar mos keladi. Restoran uchun juda qiziqarli va g'ayrioddiy yechim - bu gotika uslubi. Ko'pchilik bu yo'nalish nomidan qo'rqib ketishadi, bu ajablanarli emas, chunki gotika bilan eng yoqimli uyushmalar paydo bo'lmaydi. Biroq, bunday muassasaning ichki qismida qo'rqinchli narsa yo'q. Qulay kreslolar, katta stollar, jigarrang-bej ranglar va g'ayrioddiy sham shaklidagi lampalar xonani chinakamiga qulay qiladi. Ko'pincha gotik restoranlarda kamin mavjud bo'lib, u uyda iliqlik va qulaylik muhitini yaratadi. Ichki makonning asosiy bezaklari ko'pincha Injil sahnalari tasvirlangan rangli vitrajlardir. Devor va shipning bezaklari ehtiyotkorlik bilan, bo'yoq odatda ular uchun pardozlash materiali sifatida ishlatiladi va pollar yog'och bilan qoplangan. Restoran va kafelarning ovqatlanish zallarida mahalliy yoki yevro’pa darajada tashkil etishga ruxsat beriladi. Stol yoritgichi, stollardagi yorug'lik dizayn uchun vazifa bilan belgilanishi kerak, lekin lyuminestsent lampalar bilan 200 lyuksdan, cho'g'lanma lampalar bilan 100 lyuksdan oshmasligi kerak. Shu bilan birga, zalning qolgan qismidagi yorug'lik nuqtalari har qanday foydalanish uchun kamida 30 lyuks bo'lishi kerak . Restoran va kafelarni yoritishning asosiy vazifasi unutilmas badiiy asar yaratishdir Bunday effekt xonaning yorug'lik senariysini o'zgartiradigan dinamik yoritish tizimlari tomonidan ta'minlanadi. 113 4.4.1-rasm 4.4.2-rasm 114 4.4.3-rasm 4.4.4-rasm 115 4.5. Galereyalar va muzeylar uchun yoritish Badiiy galereya yoritilishining ahamiyati San'at galereyasida yorug'lik qanchalik muhimligini tushunish uchun siz yorug'likning vazifasi faqat joyni yoritishdan tashqarida ekanligini bilishingiz kerak. To'g'ri yoritish tizimlarini o'rnatish orqali siz turli xil tebranishlarni yaratishingiz, tashrif buyuruvchilarning kayfiyatiga ta'sir qilishingiz va joyning estetikasini oshirishingiz mumkin. Bir nechta omillar, jumladan rang harorati, rangni ko'rsatish indeksi, va san'at galereyasining o'lchamlari va boshqalarni hisobga olish kerak. Ularning birortasi bilan noto'g'ri ishlash san'at galereyasining umumiy ko'rinishiga chuqur ta'sir qilishi mumkin. Bir nechta tadqiqotlar yorug'lik sharoitlari va san'at galereyasining ishlashi o'rtasidagi bog'liqlikni ko'rsatdi. Har bir yoritish texnikasi rasm va san'at asariga o'ziga xos tarzda ta'sir qiladi va tashrif buyuruvchilarning idrokiga ta'sir qiladi. Yorug'likning ta'sirini tushunish uchun rasm sotib oling va uni uyingizning standart chiroqlari ostida ko'ring. Keyin o'sha rasmni yaxshi yoritilgan va san'at asarining har bir tafsilotini ko'rsatadigan joyga olib boring. Buning muhimligini tushunasiz. Yoritish san'at galereyasi uchun juda muhim, chunki u strukturani ta'minlaydi, chuqurlikni yaxshilaydi va madaniyatini ta'kidlaydi. To'g'ri yorug'lik bo'lmasa, tomoshabinlar tuzilmalardagi tafsilotlarni ko'rmaydilar va san'at asari loyihalashtirmoqchi bo'lgan g'oyani tushunmasliklari mumkin. To'g'ri yoritish tomoshabinlarga qora va oqni shunchalik batafsil ajratishga imkon berishi kerakki, har bir rang soyasi ko'rinadi. Bundan tashqari, yorug'lik san'at asariga hayot bag'ishlaydi va unga uch o'lchovli ko'rinishni taklif qiladi. San'atni o'zingiz xohlagan tarzda tasvirlash uchun soyalarni tashlash, san'at asarining turli elementlarini ta'kidlash va boshqa ko'plab narsalarni qilish uchun dizaynlarni tanlashingiz mumkin. 116 Va nihoyat, galereyada ko'rsatilgan barcha san'at asarlari sizniki bo'lmasligi mumkin bo'lsa-da, siz hali ham galereyangizda o'z shaxsingizni aks ettirishni xohlaysiz. Galereyani turli xil yorug'lik turlari bilan san'at asariga aylantirishingiz mumkin. Siz tashrif buyuruvchilarda uzoq muddatli taassurot qoldiradigan o'ziga xos ko'rinishni taqdim etishingiz mumkin. Umid qilamanki, siz san'at galereyasi yoritilishining ahamiyatini tushundingiz, ammo u erda qanday variantlar bor? Xo'sh! Siz tanlashingiz mumkin bo'lgan juda ko'p variantlar mavjud, ammo biz LED-larga yopishib olishni tavsiya qilamiz va yaxshi sabablarga ko'ra. Birinchidan, ular an'anaviy akkor lampalar bilan solishtirganda deyarli 80% energiya sarfini kamaytiradi. Va ikkinchidan, LEDlarda juda ko'p variantlar mavjud bo'lib, siz o'zingizning fikringizdagi narsani aniq takrorlashingiz mumkin. San'at galereyasi haqida gap ketganda, yorug'lik bilan xato qilolmaysiz. Galereyadagi yorqin yorug'lik tashrif buyuruvchilarni hayajonli qiladi, chunki bu ularga san'at asarining har bir detalini ko'rish imkonini beradi. Bundan tashqari, bu tashrif buyuruvchilarning kayfiyatiga ta'sir qiladi va ularning idrokiga katta darajada ta'sir qiladi. Shunday qilib, san'at galereyasi yoritgichini loyihalashda siz uning to'g'ri bajarilganligiga ishonch hosil qilishingiz kerak. Shunday qilib, galereya yoki muzeyda chiroqqa qo'yiladigan birinchi talab - bu zararli moddalarning yo'qligi.Muzeylar bu muammoga ayniqsa jiddiy yondashadi va bu erda yorug'lik har doim murosaga keladi. Ko'rgazma qanchalik yorug' bo'lsa, ko'rgazma shunchalik yaxshi taqdim etiladi; Yorug'lik qanchalik kam bo'lsa, uning saqlanishi shunchalik yaxshi bo'ladi.Muzey ekspozitsiyalari uchun har xil turdagi ekspozitsiyalar tufayli qat'iy standartlar ishlab chiqilgan. Masalan, matolar, gazeta qog'ozlari, o'chadigan siyohlar va akvarellar uchun miqdor yorug'lik 50 lyuksdan oshmasligi kerak. 117 4.5.1-rasm 4.5.2-rasm 118 4.5.3-rasm Sun'iy yoritish asosida qurilgan ko'rgazmada barcha yorug'lik manbalari bo'lishi mumkin ikki toifaga bo'lingan: ba'zi umumiy fon yaratish, boshqalar individual eksponatlar ta'kidlash, uchun yoritish. Buning uchun yo'nalishli yorug'lik moslamalari ishlatiladi. Turli filtrlar va kerakli shakl o'lchamdagi engil nuqta hosil qilinadi. Asosiy talablardan biri: manba yorug'lik ranglarni etarli darajada etkazishi kerak. Yoritish uchun halogen lampalar tavsiya etiladi. Ularni joylashtirish , bu erda har qanday miqdordagi lampalarni osib qo'yishingiz mumkin; birini o'chirish yoki boshqasini qo'shish bir necha daqiqa.Floresan lampalar juda tekis, bir xil yorug'lik beradi, shuning uchun ular ham ishlatiladi asosan fon yoritish uchun uzoq vaqt davomida ularning eng katta kamchiliklari ko'rib chiqildi ranglarning ko'rsatilishi yomon, ammo bugungi kunda ular yaxshilangan rangga ega lampalar ishlab chiqaradilar. Yana bir nisbatan yangi manba - LEDlar. Ular tayyorlash uchun juda yaxshi atmosfera, haykallar yoki maketlarni yoritish uchun. Biroq, mutaxassislar buni 119 tavsiya etmaydi ular bilan rasmlarni ajratib ko'rsatish: ular ranglarni buzadi (rangni ko'rsatish indeksi maksimal 80%).Bugungi kunda eng innovatsion va natijada eng qimmat usul - bu yoritishga asoslangan optik tolali texnologiyalar. Dizayn chiroqli proyektordan iborat,linzalar bilan tugaydigan optik tolali iplar. Natija: yumshoq, xavfsiz va aniq yorug'lik. Bir necha yil oldin Berlin, Milanda namoyish etilgan "Kartier san'ati" ko'rgazmasida va Tokio, frantsuz zargarining tarixiy marvaridlari zulmatda optik tolalar yordamida ajoyib tarzda yoritilgan. Haykal yoritgichi o'ziga xos xususiyatlarga ega. Agar siz uni har tomondan ta'kidlasangiz, shunday bo'ladi tekis porlaydi. Shuning uchun, qoida tariqasida, ular asosiy oqimni, "chizilgan" yorug'likni, masalan, yuqori tomoni yoritgich uchun eng qiyin narsa shishadir. Old va orqa ob'ektning devorlari har biri o'z reflekslarini beradi, ularning yuzlari bilan ko'paytiriladi; ularga qo'shildi shisha derazalardan porlash. Xususiy kollektsiyalar muzeyida shisha buyumlar namoyish etilganda Fyodor va Yekaterina Lemkulning ajoyib to'plamidan yorug'lik yuqoridan pastga yo'naltirilgan va porlashga yordam beradi. Yoritgichlarni qayta sozlash, ularga qo'shimchalarni qo'yish muhimdir , chunki eksponatlarning tarkibi va joylashuvi o'zgarishi mumkin. Masalan, linza bilan fresnel yorug'lik oqimi bir chiziqda yig'iladi va kerakli yo'nalishda qayta taqsimlanadi. Bu juda qiziqarli effekt beradi, masalan, yuqori haykaltaroshlik holatida siz ta'kidlashingiz mumkin faqat bir raqam, zulmatda atrofdagi bo'sh joy qoldirib. Hammasi ishlatilmasa ham aksessuarlar darhol, bu kelajakda kerak bo'lmaydi degani emas. Ko'proq o'zgaruvchan yoritish qurilma qanchalik kuchli bo'lsa, yorug'likni o'zgartirish imkoniyati shunchalik ko'p. Sun'iy yorug'lik quyosh nurida bo'lgani kabi tabiiy yorug'likni takrorlashi muhimdir. kunduzi va osmonni engil bulutlar qoplaganda. 120 V-BOB.AXBOROT TIZIMLARI VA VIZUAL ALOQA VOSITALARI 5.1. Vizual aloqaning kompozitsion-fazoviy vositalari Vizual aloqa nima. Vizual aloqa vositalari Inson o'zi uchun mavjud bo'lgan barcha kanallar orqali ma'lumot oladi. Ammo ularning ba'zilari aloqa uchun maxsus xususiyatga ega. Bu, birinchi navbatda, vizual va og'zaki muloqotdir. Hatto Nitsshe ham o‘z aforizmlarida shunday deb yozgan edi: “Odamlar og‘izlari bilan bemalol yolg‘on gapiradilar, biroq ayni paytda qilgan yuzlari haqiqatni aytadi”. Bu so'zlar vizual kanal orqali ma'lumot uzatishning avtonom tabiatini ham, og'zaki kanal bilan bo'lgani kabi, vizual kanalni ham bir xil darajada nazorat qila olmasligimizni juda aniq ifodalaydi. Shuni ta'kidlash kerakki, vizual aloqa nafaqat uning so'zlarini emas, balki insonning vizual ko'rinishini ham o'z ichiga oladi. Mutaxassislarning yozishicha, sizning kiyimingiz sizning shaxsiyatingiz va hayotga hissiy moslashuvingiz haqida juda ma'lumotli bo'lishi mumkin. Ilmiy tadqiqotlar natijalariga ko'ra, inson o'rtacha 70% ma'lumotni ko'z orqali qabul qilishi, televizor ekranidan o'qilgan ma'lumotlarning 69% vizual aloqaga to'g'ri kelishi aniqlandi. Shunday qilib, vizual komponent odamlar o'rtasidagi, shuningdek, shaxs va ramziy tizim o'rtasidagi muloqotda ustunlik qiladi. Vizual idrok inson uchun juda muhimdir. U ikki bosqichga bo'linadi: jismoniy darajadagi ma'lumotlarni yig'ish va vizual signallarni dekodlash. Birinchi bosqichda inson ko'zi ko'proq ma'lumotni hisoblab chiqadi, agar tasvir: - qarama-qarshilik; - etarlicha katta; - lakonik. 121 Agar birinchi bosqichda ma'lumotlar muvaffaqiyatli to'plangan bo'lsa, u shifrni ochish va mavjud ma'lumotlar bazasi bilan taqqoslash uchun uzatiladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak: "Inson ko'rgan narsa ob'ektdan vizual taassurotlarning uyg'unligi va inson ongining umumiy tuzilishiga birlashtirilgan ma'noli va mazmunli o'tmish tajribasini yuboradigan odamning qarshi faoliyati natijasidir. ”. Ma'lumotni oson va tez shifrlash uchun vizual aloqa quyidagilarga qaratilishi kerak: - tasvirlar bilan tanishish; - shriftlarni o'qish oson. Har kuni inson atrofidagi ma'lumotlar miqdori juda katta sur'atlarda o'sib bormoqda. Bu katta miqdordagi ma'lumotni jismoniy va psixologik jihatdan qayta ishlash qiyin. Shuning uchun, inson juda katta hajmdagi kerakli ma'lumotlarni tanlashga majbur. Bunday holda, afzalliklarga oson va qulay shaklda taqdim etilgan oddiy va vizual ma'lumotlar erishiladi. Muloqotning to'g'ri natijasiga tomoshabinning ijtimoiy mavqei va mentalitetidan boshlab, xabarning o'zini hal qilishgacha bo'lgan ko'p jihatlar ta'sir qiladi. Har bir xabar muqarrar ravishda ma'noga ega bo'lishi va juda aniq maqsadga ega bo'lishi kerak. Xabarning maqsadini maksimal darajada aniq bilgan dizayner to'g'ri vizual echimni osongina topishi mumkin va reklama qilingan mahsulot yoki xizmat egasi kampaniyalar natijalarini aniqroq kuzatishi mumkin. Iste'molchi bilan muloqotning ma'nosini yaxlit tushunishning yo'qligi boshi berk ko'chaga olib keladi va ko'pincha reklama materiallarini (bosma materiallar, veb-saytlar) yuzaki "bezatish" bilan bog'liq. suvenirlar). Bu dizaynerlar uchun ham, ularning mijozlari biznes egalari uchun ham amal qiladi. Samarali xabar (plakat, banner reklama, reklama, veb-sahifa) yoki aloqa tizimlarini (korporativ identifikatsiya, reklama kampaniyasi, supermarketdagi navigatsiya belgilari va boshqalar) yaratishda maqsadli auditoriyani to'liq o'rganishdan boshlang. Murojaat qilinadigan jamoatchilik haqida qanchalik ko'p ma'lumot bo'lsa, 122 murojaatni, ular uchun fikringizni shunchalik aniq shakllantirish mumkin bo'ladi. Aniq va oddiy tasvirlardan foydalanib, siz xabarni maqsadli iste'molchining ongiga etkazasiz, shu bilan birga keraksizlarni filtrlaysiz. Tomoshabin birinchi lahzada ko'rgan tasvir hissiy jihatdan to'yingan bo'lishi kerak, bu qiziqish uyg'otadi va imkoniyat paydo bo'lishi bilanoq xabarni o'rganishga majbur qiladi, bu bosqichda maqsadli auditoriya istalmagan auditoriyadan chiqarib tashlanadi. Axborot komponenti tomoshabin tomonidan asosiy tasvir uni qiziqtirgandan keyin qabul qilinadi. Shior, sarlavha yoki matn qisqa va tushunarli bo'lishi kerak. Xabardagi barcha ma'lumotlar idrokning izchilligi uchun o'ylangan bo'lishi kerak. Vizual aloqa - bu o'yin, brend va iste'molchi o'rtasidagi o'yin. Vizual tasvirlar va o'tkir so'zlar yordamida siz o'yin qoidalarini aytib berasiz. Ushbu "o'yin" iste'molchi uchun qanchalik halol va qiziqarli bo'lsa, u shunchalik muvaffaqiyatli va samarali bo'ladi. “Dizayn va axborot grafikasining asosiy vazifasi ixcham va tushunarli bo'lish, tezroq o'qishdir matnli ma'lumotlar... Bunday holda, biz vizual aloqaning samaradorligi va uning yordami bilan qo'shimcha qiymat yaratish haqida gapirishimiz mumkin. Vizual kommunikatsiyalar reklama institutida keng qo'llaniladi. Ular bizni hamma joyda quvib o'tishadi: reklama qilingan mahsulotni sotish nuqtalarida, ko'chalarda, ichkarida jamoat transporti, uyda, kafe va kinoteatrlarda, gazeta va jurnallarda. Ularning bitta maqsadi bor, diqqatimizni jalb qilish. Vizual aloqa - bu yuqori samaradorlikka ega bo'lgan chuqur kirib boradigan vosita, shuning uchun marketing kommunikatsiya texnologiyalarini tanlashda uning mashhurligi katta. Vizual aloqaning barcha vositalarini quyidagi asosiy guruhlarga bo'lish mumkin: · Vizual aloqaning bosma (poligrafik) vositalari: targ‘ibot plakati va yorqin saylov varaqasidan tortib, ko‘rgazma va taqdimotlarda reklama taqvimlari, manzarali risolalar va rang-barang bukletlargacha; 123 · Vizual aloqaning teleekran vositalari: kinodan (dastlab sof vizual, tovushsiz) barcha zamonlar va xalqlarning qudratli yirtqich hayvon kommunikatori televizorgacha. San'atning bu ikki turi o'yinlar, animatsiya, grafik videolar va filmlarning jangovar otryadining asosidir; Vizual aloqa vositalaridan foydalaniladi tashqi reklama: bilbordlar (bilbordlar) va binolardagi statsionar panellardan (firewall) yorug'lik qutilari va bannerlargacha; · Internetda vizual aloqa vositalari: janr klassikasidan - bannerlar, fleshanimatsiyagacha. Samarali vizual aloqani yaratish uchun turli fanlardan texnikaning katta arsenalidan professional foydalanish kerak: tasviriy san'at (grafika, chizmalar, rasmlar); fotografiya (shu jumladan kollaj san'ati); kinematografiya; zamonaviy poligrafiya sanoati; dizayn, shu jumladan veb-dizayn; zamonaviy texnologiyalar (shu jumladan raqamli, golografiya, video-art, suyuq kristallar); zamonaviy kompyuter texnologiyalari (maxsus dasturlar); Siz hech qachon osmonga qarab, hayvon yoki tanish narsaga o'xshash g'alati shakldagi bulutni ko'rganmisiz? Siz hech o'ylab ko'rganmisiz, nima uchun va qanday qilib gaz ivishiga qarab, bu assotsiatsiyani yaratasiz? Bularning barchasi sizning yo'lingiz tufayli miya! Sizning miyangiz har doim oldingi tajribalar yoki vizual naqshlarni solishtirish orqali dunyoni tushunishga harakat qiladi nuqtalarni ulash... U shakl va shakllarni 124 idrok etish, ma'lumotlarni guruhlash, bo'shliqlarni to'ldirishning o'ziga xos "g'alati" usuliga ega. katta rasmni chizing. Miyangiz qanday ishlashini tushunish sizga yordam beradi dono dizaynerga aylanish; vizual aloqaning usta manipulyatori. Bu sizga ma'lum bir vaziyatda qaysi vizual tasvirlar eng samarali ekanligini aniqlashga yordam beradi, shuning uchun siz ulardan idrokga ta'sir qilish, diqqatni to'g'ridan-to'g'ri yo'naltirish va xattiharakatlardagi o'zgarishlarni keltirib chiqarish uchun foydalanishingiz mumkin. Bu, ayniqsa, maqsadga yo'naltirilganlik, muammolarni hal qilish, intuitiv dizayn haqida gap ketganda foydalidir; foydalanuvchi interfeysi dizayni. Arxitektura muhitini vizual aloqa qilishning uchta guruhi mavjud: 1. Shahar, qishloq va boshqa makonlarda vizual aloqa vositalari va tizimlari, transportda va boshqalar. (tabelalar, reklama qurilmalari, vitrinalar, yorliqlar, ko'cha raqami va uy raqami, transport marshruti belgilari, yo'l belgilari va boshqalar). Ushbu vositalarni hal qilishda vizual idrokning ergonomik sharti ham muhimdir. Badiiy tomoni bilan bir qatorda. 2. Binolar, interyerlar bo'shliqlarida vizual aloqa vositalari (ko'rsatkichlar, tepalikjadvallar, belgilar, reklamalar, plakatlar va boshqa ommaviy axborot vositalari). Tizimlar piktogrammalar, xususan, ishlaydigan mashinalar uchun ko'rsatmalar sifatida ishlatilishi mumkin, ko'paytirish uskunalari, kompyuterlar. Avvalo, aniqlash va hisobga olish kerak vizual idrokning og'riqli xususiyatga ega xizmat ko'rsatilayotgan xodimlar va aholining eng yuqori foizidir. 3. Ishlashi va jihozlanishi bilan bog'liq bo'lgan har xil turdagi va turdagi ko'rsatkichlar suv, ofis, maishiy va boshqa jihozlar, ularning yordami bilan odam oladi boshqaruv ob'yektlarining parametrlarini, texnologik jarayonlarning borishini va boshqalarni tavsiflovchi ma'lumotlar. Hozirgi vaqtda har qanday jamoat joyi, xoh u ofis yoki do'kon bo'lsin, muhim va ajralmas hisoblanadi vizual aloqalar tizimi maqbul atributga aylanadi: axborot, uning to'g'ri tashkil etish, joylashtirishdir. Axborot tizimining elementlari va ularning joylashuvi arxitektura qiyofasini 125 belgilaydi . Yaxshi ishlab chiqilgan va amalga oshirilgan vizual kommunikatsiyalar loyihasi ob'yektni boshqa shunga o'xshash narsalardan ajratib ko'rsatish imkonini beradi unga o'ziga xos original ko'rinish berish yangi hamkorlarning e'tiborini tortadi (mijozlar, tashrif buyuruvchilar va boshqalar) va tashrif buyuruvchilarning xaotik harakati ulushini kamaytirish to'g'ri joyni tanlashdan iborat. Zamonaviy sharoitda vizual aloqa tizimining elementlari. Interyerlar, shuningdek, ob'yektni aniqlash funktsiyalarini ta'minlaydigan yoritish tizimiga aylanadi va fazoda orientatsiya va rang tamoyiliga asoslangan rangli yechimlarni kodlash. Oddiy belgilar tizimlarini idrok etish va ularni majoziy ko'rish yordamida talqin qilish.Jamoat joylarining o'lchamlarini, bo'shliqlarning uzunligi va maydonini oshirish, jamoat joylari ko'lamini kengaytirish ob'yektiv haqiqatdir. Shuning uchun juda bu sharoitda insonga mos keladigan, uni his qilishiga imkon beradigan zonalarni yaratish muhimdir. Ichki jihozlar inson miqyosidagi tashuvchi rolini o'ynaydi: 1) pavilyonlar; 2) pullik telefonlar, axborot qurilmalari; 3) yoritish tizimlari, ahlat konteynerlari; 4) mebel, savdo uskunalari, turniketlar; 5) ko'rsatkichlar, tablolar, piktogrammalar va boshqalar. Vizual aloqa vositalarini joylashtirishning eng xarakterli usullari kiradi ikkita tubdan farqli yondashuvni o'z ichiga oladi: 1) ommaviy axborot zonalarini tashkil etish orqali tarqoq joylashtirish markazlar; 2) ommaviy axborot vositalarining maxsus tashkil etilgan joylarda kontsentratsiyasi. Ushbu tartiblarni amalga oshirish buyurtma berish jarayonida ketma-ket qadamlardir. Binoning tuzilishidagi ma'lumotlar. Biroq, agar birinchi holatda axborot elementlari bo'lsa ommaviy zonaning yechimini 126 to'ldiruvchi hajmli deb hisoblash mumkin, keyin ikkinchisida holda, maxsus jihozlangan joy, hudud talab qilinadi. Umumshahar jamoat majmualarida rivojlangan axborot zonalarini tashkil etish qiymat yangi yorug'lik, kino proyeksiyasidan foydalanish imkoniyatini ochadi va elektron vositalar. Ushbu vositalarning texnik jihatdan mukammalligi turli xil yangi imkoniyatlarni beradi ularni me'moriy muhitda qo'llash imkoniyati va dizaynerlar, rassomlarning urinishlari maksimal darajada lekin ulardan foydalanish ijobiy natijalarga olib keladi. 5.1.1-rasm 127 5.1.2-rasm 5.1.3-rasm 128 5.2. Grafik vositalar Axborot belgilar, harflar, raqamlar, rang, yorqinlik bilan ifodalanishi mumkin. Alifbo turini tanlashda siz bilimga, o'rnatilgan va mustahkamlangan tajribaga tayanishingiz kerak. Qo’dlashning samarali usuli rang va shakldan foydalanishdir. Eng kam ob'yektni qidirish vaqti uni rang bilan qo’dlashda, eng kattasi – qo’dlashda sarflanadi hajmi va yorqinligi. Mavhumlik o'lchovi bilan belgilanadigan ikkita asosiy qo’d turi qo'llaniladi. Mavhum qo’d xabarning mazmuni bilan bog'liq emas. Abstraktsiya o'lchoviga ko'ra belgilarning mavhum, sxematik, piktogramma turlariga ajratiladi. Muayyan qo’d xabarning mazmuni bilan bog'liq, to'lqin shakli qiymat bilan bog'liq, qo’dlangan ob'yektning ma'nosi, bu belgilar yaxshiroq esda qoladi va xotirada uzoq vaqt saqlanadi. Qo’dlash usulini tanlashda mavjud kuzatuvlar tizimiga tayanish kerak. Qo’dlash tezligi va aniqligiga ta'sir qiluvchi tajriba bilan mustahkamlangan bilimlar to'plami. Harflar ob'yekt nomi haqidagi ma'lumotlarni yetkazish uchun ishlatiladi. Raqamlar - ob'yektning miqdoriy xususiyatlari haqida ma'lumot berish. Rang - xususiyatlarning ahamiyatini yetkazish. Axborotni qo’dlashning bir necha usullari mavjud. Shaklni qo’dlash, ob'yektning asosiy xususiyati qo’ntur yoki siluet bilan ko'rsatilganda va uning turi (sinfi) haqida tushuncha beradi. Qo’ntur va siluet belgilarini tanlashda (ularning kombinatsiyasi qabul qilinishi mumkin emas, chunki bu holda qidiruvni bajarish vaqti 2-3 baravar ko'payadi) ikkinchisiga ustunlik berish kerak. Biroq, ular ekanligini unutmaslik kerak. Ichki foydalanishning mumkin emasligi sababli kodning kontur bazasiga nisbatan kichikroq oddiy tafsilotlar. Belgining kerakli shakli yopiq raqamdir. Belgining qo’nturi aniq, qo’nturda sodda bo'lishi va oz miqdorini o'z ichiga olishi kerak elementlar. To'g'ri chiziqlardan tashkil topgan raqamlar egri chiziqlilarga qaraganda osonroq farqlanadi va ko'plab burchaklar; o'simtalari bo'lgan raqamlar ham yaxshiroq idrok etiladi. Qo’nturni qurishda xandak va belgilarning qo'shimcha 129 tafsilotlari nuqta va chiziqli chiziqlardan foydalanmasligi kerak. Qo'shimcha qismlar asosiy qo’nturning yuqori yoki pastki qismlarida joylashgan. Hudud (hajm) o'rtasida yozishmalar o'rnatilganda o'lchamni qo’dlash yoki ob'yekt belgisi va xususiyatlarining chiziqli parametrlari (uzoqlik, balandlik, kenglik va boshqalar). Misol uchun, yanada mazmunli ma'lumot kamida bir yarim bo'lishi kerak marta kattaroqdir. Keyinchalik o'sish geometrik va hali ham amalga oshirilishi kerak logarifmik progressiyada yaxshiroq, chunki inson sezgilari o'zgarishlarni sezadi. Parametrlar Veber-Fechner qonuniga ko'ra faqat logarifmik progressiyada o'zgartiriladi. Alfanumerik kodlash - harflar va raqamlar yordamida kodlash. Muhim shart harflar va raqamlar o'rtasidagi asosiy farq ularning shaklini tanlashdir. Shriftlarni ishlab chiqishda ular intiladilar o'xshash belgilarni chalkashtirib yubormaslik va belgilarni bir-biridan ajratib turadigan xarakterli xususiyatlarni ajratib ko'rsatish. 5.3. Vizual aloqaning texnik vositalari Hozirgi vaqtda vizual aloqa texnologiyalari va texnik vositalari kommunikatsiyalar. LED video displey - bu juda yorqin, osongina vizual tarzda idrok etiladigan ko'rsatish vositasi ma'lumot fermentatsiyasi. Bu ikkalasida ham teledasturlarni ijro etish imkonini beradi real vaqt rejimida va yozuvda reklama va turli ma'lumotlarni aylantiring. Xabarlar, sport va konsert va ko'ngilochar tadbirlar hamrohlik video ekran ikkala xonada ham o'rnatilishi mumkin (aeroportlar, savdo markazlari, sport zallari va boshqalar) va tashqarida, statsionar yoki mobil bo'lishi mumkin. Ko'pgina savdo mutaxassislarining fikriga ko'ra, yopiq LED ekranlar xaridorlarning e'tiborini mahsulot yoki maxsus taklifga jalb qilishda samaraliroq; standart video ekranlarga qaraganda (LCD, plazma). LED displeylarning afzalliklari bino ichida ishlatiladigan ekranlarning boshqa turlari, ularning ko'p qirrali, yorqin stil va boshqaruv qulayligi. Shu sababli, butun dunyo bo'ylab savdo maydonchalarida tobora ko'proq odamlar paydo bo'ldi egalariga ko'proq daromad keltiradigan LED ekranlarga bo'lgan talab. 130 Misol uchun, to'liq rangli LED displeylar yuqori sifatli translyatsiya qilish imkonini beradi bir vaqtning o'zida reklama videolari va axborot matn bloklari (statik matn yoki ishlaydigan keyingi qator). Ya'ni, savdo maydonchasida siz bir vaqtning o'zida mahsulotni reklama qilishingiz mumkin lekin mijozlarga uning zalda joylashgan joyini ko'rsating va chegirmalar yoki maxsus ko'rsating takliflar. Bu xususiyat mijozlarga reklama harajatlarini kamaytirish imkonini beradi va iste'molchi bilan yanada samarali aloqa o'rnatishdir. LED ekranlar yuqori kontrast, yorqinlik, uzatish qobiliyatiga ega rangning har qanday nozik soyalari, katta ko'rish burchagi (plazmadan farqli o'laroq) va baland ishonchlilik (100 000 soatgacha ishlash, ya'ni 12 yilgacha uzluksiz ishlash) har qanday haroratda havo harorati (-40 dan +50 ° C gacha) va minimal energiya harajatlari. LEDlarning yuqori yorqinligi hatto aniq va kontrastli tasvirni olish imkonini beradi To'g'ridan-to'g'ri quyosh nurida. Agar siz yangi reklama kampaniyasini boshlashingiz kerak bo'lsa, bir marta bosish kifoya ofisda. Maxsus dasturiy ta'minot LEDni yaratishi yoki o'zgartirishi mumkin .Bunday ekranning chesky ssenariysi. Dizayn muvaffaqiyatsizlikni tezda almashtirishga imkon beradi modullar. LED displey qizil, yashil ranglarni o'z ichiga olgan tekis pikselli mozaikadir va ko'k LEDlar. LEDlarning porlash intensivligini o'zgartirib, siz amaliy bo'lishingiz mumkin rang soyalarining butun spektrini chang'ida yuring. Shu bilan birga, mumkin bo'lgan ranglar va rang soyalari soni 16 milliondan oshadi. Asosiy rangli LEDlar to'plami piksel formatini aniqlaydi. Bugungi kunda LED displey universal displey vositasidir beqiyos yorqinligi, yuqori kontrastli, qayta ishlab chiqarishga qodir bo'lgan ma'lumotlar sekundiga kamida 25 kadr tezlikda yarim tonli grafiklarni ishlab chiqarish. Ekran video monitor rejimida ishlaydi, ekrandagi rasm texnologiya yordamida shakllanadi. To'g'ridan-to'g'ri bo'lgan maxsus dasturlar (DVD, mpeg, kompyuter, avi) yordamida RGB video ketma-ketlikni yaratish yoki video yoki televidenie signali ekrani tiliga 131 "tarjimonlar". Uchun video chiqishi, ekran ma'lum bir ruxsatga ega bo'lishi kerak. Tashqi modullarning soni va joylashuvi oxir-oqibat LEDning o'lchamlarini aniqlaydi video ekran. Mutaxassislarning fikricha, ekran 160 pikselli ruxsatga ega bo'lish uchun yetarli maxsus tayyorlangan video ketma-ketligini ko'rsatish uchun gorizontal va vertikal ravishda 128 piksel. Jonli tele eshittirish uchun siz kamida 256 × 192 o'lchamga ega bo'lishingiz kerak va buning uchun televizor bilan taqqoslanadigan tasvir sifatiga erishish uchun bu zarur. Kamida 320 × 240. Tasvir zichligini dasturiy ravishda oshirishning bir qancha usullari mavjud ekrandagi nuqtalar va uning o'lchamlari bir xil o'lchamdagi fikrmantiqiy klaster. Modulli dizayn bilan LED video ekranining o'lchami amalda cheksizdir. LED tashqi modullarining dizayni tashqi ta'sirlardan himoya qilish sinfiga ega. Xalqaro IP shkalasi bo'yicha IP65 reytingi. Video ekranlar deyarli butunlay himoyalangan namlikdan (shu jumladan suvning to'g'ridan-to'g'ri kirishidan), termal va ultrabinafsha nurlanishdan himoyalangan ishonchlilik va chidamlilikka ijobiy ta'sir ko'rsatadigan chang, mikroorganizmlar. LED video ekranni boshqarish uchun maxsus boshqaruv ishlatiladilar. Uning ishlash va axborotni ko'rsatish rejimlarini boshqarish va o'zgartirish mumkin. LED ekranlarning ko'lami juda keng: 1) tashqi reklama; 2) video belgilar; 3) banklar, aeroportlar, yoqilg'i quyish shoxobchalari, poezd stantsiyalari va boshqalardagi ma'lumot taxtalari; 4) stadionlar va sport zallaridagi sport tablolari.Elektron tablo - bu ishlash uchun mo'ljallangan zamonaviy texnik qurilma samarali axborot boshqaruvi. Ular temir yo'l stantsiyalarida tobora keng tarqalgan yorqinligi, estetik jozibasi tufayli stadionlar, savdo markazlari, kinoteatrlar va boshqalar axborotni boshqarishning samaradorligi va qulayligi. Rangli va monoxrom elektron tablolar mavjud. Qoida tariqasida, elektron yorliqda 132 qizil va yashil LEDlar skorbordda ma'lumotlarni ko'rsatish uchun ishlatiladi 3 rangda: yashil, sariq va qizil. Dasturda boshqaruv kompyuterdan amalga oshiriladi, unda foydalanuvchi ma'lumotni qanday rangda ajratib ko'rsatishni tanlashi mumkin. O'lchamlari va tuzilishi elektron tablo deyarli har qanday bo'lishi mumkin, dasturiy ta'minot imkon beradi bir nechta elektron tablolarni tizimga birlashtirib, ularni bitta kompyuterdan boshqarish. Op-Rator tizimda mavjud bo'lgan barcha jadvallar holatini vizual ravishda kuzatish imkoniyatiga ega, dasturga o'rnatilgan emulyator yordamida. Stansiya uchun elektron tabloda barcha kerakli ma'lumotlar ko'rsatiladi. Trafik yozish. Masalan, temir yo'l stantsiyasining tablosida harakat haqidagi ma'lumotlar ko'rsatiladi poezdlar: poezd raqami, marshruti, boradigan stansiyasi, kelish va jo‘nash vaqti taxtalar va boshqalar. Elektron ma'lumotni tayyorlash va chiqarish uchun mo'ljallangan dasturiy ta'minot ma'lumotlar bazalari yordamida qurilgan stantsiyalar uchun taxt taxtasi. Operator ma'lumotlar bazasidan chiqaradi kerakli yozuvni ma'lumotlarga kiriting va uni ish varag'iga joylashtiring. Shunday qilib, ish stolida. Bu erda yozuvlar ketma-ketligi shakllanadi, ular keyinchalik elektronga yuklanadi. Skorbord. Kompyuter va jadval tizimi o'rtasidagi aloqa RS485 interfeysi orqali yarim dupleksda amalga oshiriladi bir nechta obunachilar bilan rejim. Dasturiy ta'minot asl nusxani o'z ichiga oladi xabarlarni xatosiz yuklashni kafolatlaydigan transport protokoli. Bundan tashqari, vaqt jadvaliga bog'liq bo'lmagan ma'lumotlar stantsiya panelida ko'rsatilishi mumkin, masalan, bepul satrlar yordamida deklaratsiyalar. Stantsiyalarda jadval bilan bir qatorda xizmat ko'rsatish elektron tablolari ham qo'llaniladi. Platformalarda va kutish xonalarida yangilangan. Ular bitta tizimga kiritilgan. Avtomatik dastur chesky, ishchi varaqning ma'lumotlariga muvofiq, barcha ma'lumotlarni yuklashni amalga oshiradi platformalarda joylashgan elektron tablolar. Har qanday yukda, ishda rekord qo'yiladi. Operatorning harakatlarini va keyingi tahlil qilish imkoniyatini nazorat qilish uchun jurnal. 133 Elektron tabloning afzalliklari: 1) ko'p rangli ko'rsatkich; 2) zamonaviy ishlab chiqarish texnologiyasidan foydalangan holda ta'minlangan yuqori ishonchlilik yorug'lik chiqaradigan diodlardan foydalanish; 3) porlash rangi, belgilarning o'lchami, umumiy o'lchamlari, iqlimiy versiyasi mijozning iltimosiga binoan o'zgartirilishi mumkin; 4) o'zgaruvchan va harakatlanuvchi turli o'lchamdagi panellarni ishlab chiqarish imkoniyati tasvirlar; 5) ko'rsatilgan ma'lumotlarni tezda yangilash imkoniyati. Yoritgichli taxtalar reklama taxtalari va tabellar, jamoat joylarida ishlatilishi mumkin. 134 VI-BOB.TUTUN CHIQARISH TIZIMLARI, YONG'IN VA TUTUNDAN HIMOYA QILISH TO'SIQLARI 6.1. Tutun chiqarish tizimlari Zamonaviy elektronikaning yuqori aniqlikdagi elektr haydovchi mexanizmlari bilan kombinatsiyasi yanada ishonchli va tezroq tutun chiqarish tizimini yaratishga imkon beradi. Tutun chiqarish tizimlarining maqsadi: 1) yong'in sodir bo'lganligi to'g'risida o'z vaqtida xabar berish; 2) yonish mahsulotlarini olib tashlash uchun avtomatik ravishda derazalar va tutun lyuklarini ochish; 3) odamlarga binolarni o'z vaqtida tark etish imkoniyatini berish. Binolarni tutun bilan ta'minlash va chiqarish tizimlari (bundan buyon matnda tutun deb yuritiladi) ventilyatsiya odamlarni binodan xavfsiz evakuatsiya qilishni ta'minlash uchun ta'minlanishi kerak. Binolardan birida yong'in sodir bo'lgan taqdirda. Ushbu shamollatish tizimlari avtomatik bo'lishi kerak har bir yong'in bo'linmasi uchun nominal. Tutunni chiqarish uchun shamollatish tizimlari yong'in sodir bo'lganda yonish mahsulotlarini olib tashlashni o'rnatish kerak: 1) turar-joy, jamoat, ma'muriy-maishiy va ko'p funksiyali koridorlar va zallarda balandligi 28 m dan ortiq bo'lgan binolar. Binoning balandligi (odamlarni evakuatsiya qilish uchun) har xil styu o't o'chirish mashinalari uchun o'tish joyining yuzasini va ochilishning pastki belgisini belgilaydi -yuqori qavatning tashqi devoridagi barcha derazalar (teshiklar) (yuqori texnikni hisobga olmaganda); 2) tabiiy yorug'liksiz podval va podvalning koridorlari (tunnellari). Tashqi to'siqlardagi yorug'lik teshiklari (bundan buyon matnda tabiiy yorug'liksiz) uy-joy, jamoat, ma'muriy, sanoat va ko'p funksiyali binolar har qanday kishining doimiy yashashi uchun mo'ljallangan binolardan ushbu yo'laklarga chiqishda kun (ushbu binolardagi odamlar sonidan qat'iy nazar); 3) sanoat va ombor uchun tabiiy yorug'liksiz uzunligi 15 m dan ortiq bo'lgan 135 koridorlar ikki yoki undan ortiq qavatli A, B, C1, C2 toifali binolar, shuningdek sanoat uchun. B3 toifali binolar, olti qavatli jamoat va ko'p funksiyali binolar va boshqalar; 4) turli maqsadlardagi binolarning umumiy koridorlari va koridorlari tutunsiz zinapoyalarga ega hujayralar; 5) eshikdan masofa bo'lgan turar-joy binolarining tabiiy yoritilmagan koridorlari to'g'ridan-to'g'ri zinapoyaga chiqish yoki u yerga chiqish uchun uzoqroq kvartira H1 tipidagi tutunsiz zinapoyaning havo zonasiga olib boradigan matkap, 12 m dan ortiq; 6) balandligi 28 m dan ortiq bo'lgan binolarning atriumlari, shuningdek balandligi 15 m dan ortiq bo'lgan atriumlar va o'tish joylaridan atriumlar va o'tish joylariga qaraydigan eshiklar yoki balkonlar bilan; 7) yong'in sodir bo'lganda avtomatik ravishda ochiladigan chiroqli L2 tipidagi zinapoyalarga tibbiyot muassasalarining shifoxonalari binolari; 8) doimiy ish o'rinlari bo'lgan har bir ishlab chiqarish yoki saqlash ob'yektida tabiiy yorug'liksiz yoki mavjud bo'lmagan derazalar va chiroqlar orqali tabiiy yorug'lik bilan. Derazalardagi transomlarni ochish uchun mexanizatsiyalashgan drayvlar (poldan 2,2 m va undan yuqori balandlikda) transomlarning pastki qismi) va chiroqlardagi teshiklar (har ikkala holatda ham tutunni olib tashlash uchun etarli joy. yong'in sodir bo'lganda), agar binolar IV darajali binolarda A, B, C1 ... C4, D yoki D toifalari sifatida tasniflangan bo'lsa. yong'inga qarshilik; 9) tabiiy yorug'lik bo'lmagan har bir xonada: a) odamlarning ommaviy yashashi uchun mo'ljallangan jamoat binolari; b) 50 m2 va undan ortiq doimiy ish joylariga ega bo'lgan xona yonuvchan moddalar va materiallarni saqlash yoki ishlatish uchun; v) savdo maydonchalari; d) 200 m2 yoki undan ortiq maydonga ega kiyinish xonalari. Yonish mahsulotlarini qo'shni koridor orqali olib tashlashni loyihalashga ruxsat beriladi B1...B3 ishlab chiqarish toifalaridagi 200 m2 gacha bo'lgan yoki 136 mo'ljallangan binolar yonuvchan moddalar va materiallarni saqlash yoki ulardan foydalanish. Yonish mahsulotlarini koridorlardan olib tashlashda tutun olish joylarini joylashtirish kerak. Koridor shiftining ostidagi shaftalarda, lekin eshikning yuqori sathidan pastda schat. Ruxsat berilgan tutun shaftalariga shoxlarga tutun detektorlarini o'rnatish. Yo'lak uzunligi, ob-bitta tutun olish moslamasi tomonidan xizmat ko'rsatadi, 45 m dan oshmasligi kerak. Yonish mahsulotlarini to'g'ridan-to'g'ri maydoni 3000 m2 dan ortiq bo'lgan xonalardan olib tashlashda ular kichikroq maydonga ega bo'lgan tutun zonalariga bo'linishi kerak, shuningdek, imkoniyatni hisobga olish kerak zonalardan birida yong'in. Bir chekish bilan xizmat qiladigan xonaning maydoni -qurilma, 1000 m2 dan oshmasligi kerak. Tutun chiqarish tizimi kompleks yoki markaziy tizimdan mustaqil ravishda ishlaydi yong'in xavfsizligi, tabiiy shamollatish tizimi bilan birlashtirilishi mumkin, lekin favqulodda vaziyat yuzaga kelgan taqdirda u ustuvor bo'lib qoladi. 6.1.1-rasm 137 6.1.2-rasm Tutun shamollatish tizimi asosan quyidagi elementlardan iborat: 1) favqulodda elektr ta'minoti bilan boshqaruv panellari; 2) elektr motor tomonidan ochilgan tutun shamollatish teshiklari; 3) avtomatik va tugma,sindirish).Tutun qo'lda qurilmalar shamollatish (tutun tizimi sensori qo'shimcha - oyna ostidagi ravishda kundalik foydalanish uchun ishlatilishi mumkin binolarni ventilyatsiya qilish. U ventilyatsiya tugmalari, datchiklar orqali bir butunga keltiriladi shamol va yomg'ir, xona haroratini nazorat qilish va binolarni boshqarish tizimiga ulanish leniya. Foydalanish maqsadiga ko'ra har xil turdagi boshqaruv panellari mavjud. Tutun shamollatish tizimlarining oyna drayvlari, zanjir va raf, ochiq yong'in sodir bo'lganda va ventilyatsiya uchun derazalar, transomlar va yorug'lik oynalarini yoping. Hamma narsa Dizaynlarining xilma-xilligi tufayli turli xil ilovalar mumkin bo'ldi. Maksimal bir tizimdagi drayvlar soni haydovchi turiga va boshqaruv panelining o'lchamiga bog'liq. 138 6.2. Yong'in va tutun to'siqlari Muassasalarda odamlar va mulk xavfsizligini ta'minlash tobora kuchayib bormoqda. Binolar, idoralar va binolarning egalari hal qilishlari kerak bo'lgan muhimroq vazifa. Qoida- Yong'in xavfsizligi lamalari tomonidan eng yangi texnik vositalardan maksimal darajada foydalanish tavsiya etiladi. Yonmaydigan materiallardan foydalanish bilan birgalikda xavfsizlik tizimlarini ishlab chiqish. Yig'ilgan tajriba bino va inshootlar xavfsizligini ta'minlash tizimida yangi yondashuvlarni shakllantirdi.Ushbu yondashuv ko'zda tutilgan bunday konstruktiv ichki dizayndan iborat maxsus yong'in to'siqlari bo'lar edi. Yong'in to'siqlarining vazifasi uning tarqalishiga qarshi turishdir yong'in, katta xonalarni alohida zonalarga ajratish. Bunday yong'in ekranlari imkon beradi nafaqat yong'in rivojlanishini oldini olishga, balki xodimlarni evakuatsiya qilishni samarali amalga oshirishga imkon beradi; Birlamchi yong'in o'chirish vositalarini ishlatish, mumkin bo'lgan moddiy zararni kamaytirish.Yong'in bo'linmalari doimiy elementlar sifatida keng qo'llaniladi yong'in xavfsizligi maqsadida binolarni loyihalash politsiyasi. Strukturaviy jihatdan ular maxsus oynadan yasalgan oynali metall ramka. Qoida tariqasida, pro-yong'inga qarshi qismlar yong'inga qarshi eshiklar bilan ta'minlangan. Yong'in pardalari maksimal foydalanish zarurati tufayli paydo bo'ldi yonmaydigan materiallar bo'lgan xonalarda. Bunday materiallardan tayyorlangan, lekin bor, rahmat zamonaviy texnologiyalar, tabiiy matolar turi, yong'inga chidamli pardalar muvaffaqiyatli almashtiriladi odamlarning maksimal yong'in xavfsizligi talab qilinadigan joylarda tanish pardalar. Ko'pgina binolarning o'ziga xos xususiyatlari ularda doimiy yong'indan himoya qilishni tashkil etishga imkon bermaydi.To'siqlar, masalan, katta omborlar, omborlar, zallar. Bunday hollarda taqdim etilgan yong'in xavfsizligi bir xil yonmaydigan matolardan foydalangan holda muvaffaqiyatli amalga oshiriladi. Yonuvchan bo'lmagan matolardan yasalgan yong'inga qarshi pardalar har qanday 139 konfiguratsiyada qurilishi mumkin va agar kerak bo'lsa, xonaning kerakli maydonini himoya qiling. Dastlabki holatda, yong'indan himoya qilish pardalar shift ostida o'ralgan. Ularning qatlama-ochilishi mumkin yoki avtomatik bo'lishi mumkin. Baxtsiz hodisalarni o'rganishning achchiq tajribasi shuni ko'rsatadiki, ta'sir qilish qurbonlari soni olov tutundan ko'ra kamroq. Zamonaviy xonada zaharli gazlar bilan zaharlanish yong'in tutunining inhalatsiyasidan bir necha daqiqa o'tgach sodir bo'ladi. Tutun chalg'itadi, ko'r qiladi, tinchgina evakuatsiya qilish to'g'risida qaror qabul qilishni imkonsiz qiladi. Tutun pardalari birinchi navbatda hayotni saqlab qoladi, yong'in pardalari esa yong'in tarqalishini to'xtatish vositasi sifatida ishlab chiqilgan. Tutun pardalari yonmaydigan materiallardan tayyorlangan, shuning uchun ular mumkin bir vaqtning o'zida yong'in pardasi rolini bajarish tomonidan bajariladigan funksiya tutunsiz pardalar, ularni strukturada zich bo'lishga majbur qiladi, bir maydonni mahkam ajratib turadi boshqasidan olingan binolar. Odamlarni evakuatsiya qilish yo'l bo'ylab sodir bo'lgan hollarda tutun pardalari, ular tirqishli o'tish joyi bilan ta'minlanishi mumkin. Tutun pardalari yordamida katta xonalarni ajratish mumkin va devorlarni o'rnatmasdan tutunni bartaraf qilish mumkin. Tutun pardalaridan foydalanishning afzalliklari: 1) tutun chiqarish tizimlari va shunga mos ravishda ta'minot tizimlarining sonini kamaytirish yoki ta'minot teshiklari joylari; 2) nafas yo'nalishini nazorat qilish orqali havo chiroqlarining samaradorligini oshirish modal olib tashlash; 3) me'morlarni loyihalashda katta erkinlik, shu jumladan komponentlarning kichik o'lchamlari tufayli yashirin o'rnatish, ko'rinmas yong'indan himoya qilish imkonini beruvchi uy; 4) odamlarni evakuatsiya qilish va o't o'chirish brigadasi kirishining xavfsiz usullarini ta'minlash; 5) bir butunda 50 m gacha bo'lgan katta xonalarning uzunligi bo'ylab bir-birining 140 ustiga chiqish imkoniyati. Tuval polga tushadigan tutun pardalari uchun, agar kerak bo'lsa, bor ochilishning butun dizayni odamlarni tutun zonasidan favqulodda olib tashlash uchun bo'shliqdir. Harakatlanuvchi pardalar bilan bir qatorda, qattiq tutundan himoya qiluvchi membranalar taklif etiladi, o'rnatiladi kommunikatsiyalar o'tadigan joylarda (kabellar, quvurlar va boshqalar) o'rnatiladi. Tutun pardalari ham o'ralishi va shiftga osib qo'yilishi mumkin, tanqidiy daqiqada ular o'girilib, tutun maydonini o'rab olishadi. Bunday pardalarning samaradorligi amalda ko'p marta isbotlangan. Birinchidan, ularni hisoblash mumkin odamlarni evakuatsiya qilish uchun xavfsiz yo'l yaratish uchun daqiqalar berilgan. Ikkinchidan, maksimallashtirish egzoz ventilyatsiyasining samaradorligi pasayadi, qilingan tutun shiftga yig'iladi uning uchun cho'ntak. Uchinchidan, tutun ekranlari olovga yetarlicha qarshilik ko'rsatishga qodir uzoq vaqt davomida, bu insoniy va moddiy yo'qotishlarni minimallashtiradi. Tutun pardalari har qanday xonada o'rnatilishi oson, ular eng mos keladi xonadagi xavf ortib borayotgan alohida hududlarni himoya qilish. 6.2.1-rasm 141 6.2.2-rasm Arxitektura va inson faoliyati o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqlik odamlarning bino ichidagi shaxsiy va ijtimoiy hayotidagi ehtiyojlarini inobatga oluvchi ijtimoiy turmush jarayonida namoyon bo‘ladi. Bu o‘zaro bog‘liqlik shaharsozlik sharoitlarni,moddiy texnik imkoniyatlarni, iqtisodni, ideologiyani va estetikani o‘z ichiga oladi. Shunday qilib, interyerni loyihalashning maqsadi insonning xotirjam yashashi uchun qulay sharoitlarga ega bo‘lgan va aniq funksiyalarni bajaradigan ichki fazoviy kenglikni loyihalashdir. Harakat zaif bo’lgan joyda, kuchli bilim foydasizdir. Harakatsiz bilim – ipsiz kamon o’qidir. Az-Zamaxshariy 142 GLOSSARIY Antablement – orderning umumiy to‘sin qismi. Arabeska - handasaviy shakllar, barg, gul, shoda va shu kabilarning tasviridan tarkib topgan murakkab me’moriy naqsh, gulzor, parter yoki to‘shama. Dastlab arab arxitekturasiga xos bezak bo‘lganligidan shunday nom olgan. Arxitektura – yuksak saviyadagi qurilish san’ati. Qurilishda qurilish qurilmalari, bino va inshootlar shakllarining kompozitsiyasi, funksiyasi hamda hajmlar uyg‘unligining badiiy yaxlitligiga erishishi. Jamiyatning mafkuraviy g‘oyalari, moddiy madaniyati, badiiy estetik qarashlari va bunyodkorlik san’atini o‘zida yaxlit tarzda mujassamlashtira olgan inson ijodining mahsuli – me’moriy asar. Arxitektonika – qurilish formalari tizimi va materiallari bilan bino va inshootlar kompozitsiyasi va funksiyasi orasidagi munosabatda yuksak badiiy me’moriy uyg‘unlikka erishish san’ati. Arxitekturaviy ansambl – muayyan g‘oyaviy – badiiy reja, geometrik va fazoviy uyg‘un yaxlit kompozitsiyada yaratilgan me’moriy majmua. Kompozitsion va funksional holatlarda o‘zaro mutanosib bog‘langan bino va inshootlar, o‘simliklar va boshqa landshaft elementlarining yaxlit bir uyg‘unlashtirilgan me’moriy omuxtasi. Samarqandagi Registon maydoni ansambli, Buxorodagi Poyi Kalon ansambli, Moskvadagi Kreml ansambllari bunga misol bo‘la oladi. Arxitekturaviy kompozitsiya – bino, inshoot va me’moriy ansambllarning vazifasiga, g‘oyaviy-badiiy mazmuni va qurilmaviy xususiyatlariga ko‘ra yaratilishi, ulardagi alohida me’moriy qism va elementlarning mutanosibligi; bino inshootlar va ansambllarni ijodiy yaratish jarayonida qo‘llaniladigan maxsus me’moriy usullar va badiiy vositalarni o‘rnatish bilan shug‘ullanadigan va badiiy qonuniyatlarni (yaxlitlik, monandlik, mutanosiblik, tektonik, marom, masshtablilik, rang va boshqalarni) bayon qiluvchi va o‘rgatuvchi fan. Arxitekturaviy masshtab – bino va inshootlar hajmining atrof – muhitda va inson parametrlariga mutanosiblik darajasi, me’moriy kompozitsiya yoki hajmning qismlarga bo‘linganlik yoki bo‘linmaganlik darajasi, holati. 143 Arxitekturaviy ritm - me’moriy ob’yektlardagi takrorlanuvchi qismlar, eelmentlar va shakllarning bir-birga mos kelishligi, takrorlanish tartibi va takti, ularning nazokati va maromi. Arxitekturada grafika - bu dinamikaning teskarisi, ya’ni o‘lchamlari doirasida massa va ichki fazoviy muhitning o‘zgarmaslik va hajmning barcha yo‘nalishlari bo‘yicha rivojlanmaslik, ya’ni turg‘unlik, muvozanat holati. Arxitekturaviy obraz - binolarning funksiyasi va mazmuniga mos ravishda arxitektonikasining badiiy – g‘oyaviy va plastik ifodalanishi. Har bir bino turi o‘ziga xos arxitekturaviy obrazga ega. Masalan, restoran va umumiy ovqatlanish binolarning obrazi, ularning funksiyaviy mohiyatidan kelib chiqqan holda , sport yoki savdo inshootlarining obrazidan keskin farq qiladi. Qisqacha aytganda, obraz deganda bino ichki funksiyasining tashqi me’moriy ko‘rinishidagi badiiy-g‘oyaviy ifodalanishi tushuniladi. Arxitekturaviy order - tarkibiy qismlari o‘zaro mutanosib va mustahkam badiiy yaxlit tizimga asoslangan ustunli-to‘sinli qurilmaviy tartib, uslub. Arxitekturaviy orderlarning klassik turlari – doriy, ioniy va korinf. Qadimgi Yunonistondagi mahalliy qabila va manzillar nomidan kelib chiqqan. Orderlar ustun va to‘sin qismlaridan turli, ustun qismining o‘zi ustun tanasi (kolonna), bosh qismi (kapitel) va poy ustun kursi (baza) dan iborat. To‘sin qismi yaxlit holda anballement deb atalib, u ustma-ust joylashgan arxitrav (bosh to‘sin), friz va karnizdan tuzilgan. Arxitrav – orderning bevosita to‘sin sifatidagi qismi. Assimmetriya - kompozitsiyada hajm fazoviy elementlarning simmetrik ko‘rinishiga ega bo‘lmagan xildagi joylashuvi va o‘zaro tarkibi. Astragal - (yunoncha “bo‘yin umurtqasi”) order arxitekturasidagi ustun tanasining kapitel bilan yoki kirish bilan birikmasini tashkil qiluvchi murakkab profilli element. Atriy, atrium - qadimgi yunonlar yoki rimliklar uylarining o‘rtalik qismida joylashgan va uy xonalaridan chiqiladigan ichki hovli. Atrium markazida, odatda basseyn, uning ustiga esa yomg‘ir suvlari oqib tushadigan tuynuk o‘rnatilgan. Baza - order ustuni yoki pilastrning pastki tayanch qismi asosi (tagi). 144 Balkon – bino tashqi devorlaridan konsol tarzida qisman chiqib turuvchi, ichki xonalarni tashqi muhit bilan bog‘lovchi ochiq maydoncha, boloxona ayvoni. Balustrada - balkonlar, galereyalar, zinapoyalar, terassalarning chetiga nozik naqshinkor kalta ustunchalar ko‘rinishida ishlangan to‘siq-qatorak. Barokko - Italiyada arxitekturasida, keyinchalik G‘arbiy Yevropada XVI asr oxiridan to XVIII asr o‘rtalarigacha keng tarqalgan serhasham badiiy g‘oyaviy uslub, me’moriy tamoyil. U o‘zining kontrastligi, shakllarning o‘ynoqiligi, harakatchanligi, hissiyotlarni kuzatuvchanligi, serhashamatligi bilan ajralib turgan. Barokko stilida qurilgan binolar o‘zlarining ana shu jihatlari bilan boshqa binolardan farq qilgan. Galereya - usti yopiq, oldi ochiq, qator ustunli yoki ravoqli, tarxi uzunchoq tor o‘tish joyi; tasviriy asarlar muzeyi. Garmoniya – me’moriy kompozitsiyalar, shakllar yoki landshaft elementlarining o‘zaro uyg‘unligi, bir-biriga monandligi, muvofiqligi, badiiy jihatdan mosligi (havdasaviy shakllar, ranglar, hajmlar garmoniyasi va h.k.). Gotika stili - G‘arbiy Yevropada XIII – XIV asrlarda vujudga kelgan bu stilga bino tarzining favqulotda yengilligi, yuqoriga intiluvchanligi, jo‘shqin, tik dinamik me’moriy shakllar, ravoqlar ritmi, nur va soya plastikasi, derazalardagi vitrajlar xarakterlidir. Parijdagi Nortdam de Pari ibodatxonasi, Fransiyadagi Reymsk, Germaniyadagi Kelnskiy saborlari, aksariyat shahar ratushalari, Boltiq bo‘yi respublikalaridagi saborlar bunga misol bo‘la oladi. Interyer-ichki muhitni loyihalash, jihozlash. Ichkari muhitli fazoviy kompozitsiya – uch koordinata o‘qi bo‘yicha joylashib, tomoshabinning ichkarigi harakati orqali idrok etiladigan me’moriy fazoviy muhit va undagi fazoviy shakllar kompozitsiyasi (sirtlar, hajmlar, ularning kompleksi). Ichkari muhitli fazoviy kompozitsiyaning ochiq va yopiq ko‘rinishlari mavjud. Kallak – ustunning tepa qismi, kapiteli (kapitel – ustunning tepa qismi); ibora ko‘proq muqarnasli kapitelga nisbatan ishlatiladi. 145 Kapitel – ustun (kollona) yoki pilyastrning yuqori qismi (tanasi) bilan antablement orasida joylashgan kallak, bosha. Karniz – bino yopmasining pastki qismi. Kemping - avtoturistlar va yo‘lovchilarga palatka yoki yengil tipdagi uychalar va avtomobillar qo‘yiladigan joyga ega bo‘lgan qulay va shinam inshoot. Kempinglar, ko‘pincha avtomobillarga texnik xizmat ko‘rsatish va yuvish estakadlari bilan jihozlanadi. Keramika - loy qorishmalaridan pishirib olinadigan mahsulot, kulolchilik san’ati. Keramik buyumlarning sirtini bezatish va ularni tashqi ta’sirlardan himoyalash uchun sir (glazur) va angob qoplanadi. Buyumlarga keramik bo‘yoqlar yordamida bezak beriladi. Bunday hollarda keramik material mayolikaga aylanadi. Kesson – arxitekturada bino shifti yoki to‘ridagi, ko‘pincha kvadrat tarzli hovuzak, badiiy bezak. Xona akustikasini yaxshilaydi, qoplamaviy element sifatida ham foydalaniladi. Klassik stil – Yevropa arxitekturasida XVI asr oxiri – XVIII asrning birinchi yarmida vujudga kelgan badiiy yo‘nalish. Klassitizim antik namunalariga taqlid qilish, shinam qulaylik yaratish, yaqqolllilik, ishning plastik tugallanishi kabi badiiy xususiyatlari bilan ajralib turadi. Afinadagi Parfeon ibodatxonasi klassik stilning ibtidosi hisoblanadi. Kontrast – kompozitsiyada shakl, material, hajm, plastika, faktura yoki ranglar orasidagi yaqqol seziluvchi farq, holat. Kottej – shag‘ar tashqarisidagi uncha katta bo‘lmagan hovlili uy. Kuluar – yo‘lak, raxrav. Ko‘shk, kiosk – to‘g‘ri ustunli, tomi qubbali yoki tekis yengil qurilma; pavilon; bog‘ ichidagi zebu-ziynatli ayvon, koshona, saroy, qasr. Kiosk savdoga mo‘ljallangan yengil mo‘jaz me’moriy shakl, qurilma tarzida keng tarqalgan. Landshaft – ochiq havoda ishlash va dam olish uchun eng yaxshi sharoitlar yaratilgan, tarkibi tabiiy (o‘simliklar, relef, tuproq, suv, hayvonot dunyosi) va sun’iy 146 (me’moriy va muhandislik inshootlari) komponentlar bilan badiiy kompozitsiyaviy va ekologik qonuniyatlar asosida jamlangan shahar yoki bog‘park hududi. Lodjiya - erkerning teskarisi, ya’ni tashqi devorning bino hajmli ichkariga kirgan qismi, ichki ayvon. Undan kichik yozgi ochiq xona yoki yaxlit ochiq zal sifatida foydalanilad. Masshtab – chizma, tarh, tarz yoki qirqimdagi chiziq uzunligining aslidagi tegishli chiziqqa nisbati. Masshtab son bilan (sonli masshtab) yoki grafik (chiziqli masshtab) tarzida ifodalanishi mumkin. Metrik ritm - kattaligi bir xil shakllar (elementlar)ning bir xil oraliqda davriy takrorlanishidan hosil bo‘lgan qator, ritm. Metrik ritmning sodda va murakkab xillari mavjud. Me’moriy chizma - qog‘oz tekisligida muayyan aniqlikda ifoda etilgan me’moriy ob’yektning grafik-loyihaviy chizmalar ko‘rinishi. Bu chizmalar tarkibiga tarz, tarh, qirqim, perspektiva yoki aksonometriya, interyer yoki eskterer kiradi. Me’moriy chizmalarning uchta asosiy turi mavjud: ishchi chizmalar, ko‘rgazmali loyiha chizmalari, o‘lchov va o‘quv chizmalari. Modul – arxitektura va qurilishdagi shartli birlik, masshtab. Bino va inshootlar qismlarini bir-biriga, butunni bo‘laklarga, bo‘laklarni esa elementlarga uyg‘unlashtirish, qismlar o‘lchamlarini karrali kichraytirish yoki kattalashtirish, ularni nisbatlarini garmonik muvofiqlashtirish va ifodalash o‘lchami. Modul sifatida uzunlik birligi yoki bino, inshoot elementlaridan birining o‘lchami qabul qilinadi. Mozaika - rangli mayda toshlar, shisha, sopol, marmar siniqlari va boshqa mayda donador materiallardan tuzilgan naqsh, koshin. Muqarnas - ravoqli kosachalardan tashkil topgan murakkab hajmdagi bezak turi. Muqarnas ko‘proq ustunning yuqori qismida ishlanadi. Nollik sath - vertikal bo‘yicha o‘lchov olib boriladigan sath. Nyuans – kompozitsiyada shakl, hajm, plastika, faktura yoki ranglar orasidagi zo‘rg‘a seziluvchi farq, holat. 147 Obelisk – piramida uchi kabi yuqoriga qarab qisqarib boruvchi to‘g‘ri burchakli yaxlit tosh ustun. Pavilon - bog‘ yoki parkdagi uncha katta bo‘lmagan yopiq yengil imorat; ko‘shkning suhbatbop mo‘jaz bir turi; ko‘rgazmalar ko‘shki, ko‘chada ro‘znomalar sotiladigan ko‘shklar va h.k. Pandus - bog‘larda zinapoyalar o‘rniga ishlatiladigan kam qiyalik yo‘laklar. Panorama - katta kompozitsiya, shahar yoki tabiat quchog‘ini erkin tomosha qilishga mo‘ljallangan keng perspektivali ko‘rinish. Pergola – chirmoviqlarga burkangan yassi paykarasimon yengil qurilmani ko‘tarib turuvchi bir yoki ikki qator ustun, tirgaklardan iborat kichik me’moriy shakl, bog‘park imorati. Plastika – hajmlilik yoki hajm sirtining ishlanganlik darajasi. Arxitekturaviy plastika bino funksiyasi va qurilmaviy tuzilishga mos ravishda bino sirtiga berilgan badiiy ishlovining hajmdagi ifodalanishi. Simmetriya - kompozitsiyada shakl yoki predmetlarning markaziy o‘q chiziqqa yoki tekislikka nisbatan aynan o‘xshash joylashuvi. Simmetriyaning teskarisi assimetriyadir. Stela – ustunga o‘xshatib tik o‘rnatilgan, yozuvli yoki tasvir ishlangan memorial tosh. Stil – jamiyatning u yoki bu davriga xos badiiy-estetik va ma’naviy qarashlarini tasviriy san’at, arxitektura va shaharsozlik, landshaft ob’yektlarida yaxlit bir g‘oyaviy yo‘nalish va mazmn asosida o‘ziga xos belgilarda ifodalovchi badiiy uslub, oqim. Masalan, arxitekturala renessans, barokko, gotika, klassizm, romantizim va boshqa stillar mavjud. Bu stillar turli davrda va turli mamlakatlarda o‘ziga xos me’moriy belgilar va xususiyatlarga ega bo‘lgan. Masalan, Italiyaning barokko uslubi Rossiya barokko uslubidan farq qiladi, biroq ularni badiiy-g‘oyaviy jihatdan umumlashtiruvchi me’moriy belgilar mavjud. Struktura – qurilmalar yoki elementlarning tuzilishi, tarkibiy qismlarning o‘zaro bog‘liqligi, yaxlitligini belgilovchi tushuncha. 148 Tambur – asosiy xona va zallarga tashqaridan sovuq havo kirishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun o‘rnatiladigan maxsus kichik xona, dahliz. Tarz – binoning vertikal sathga tushiriladigan izi. Tarh – binoning gorizontal sathga tushiriladigan izi. Taxta – chizish taxtasi, planshet Tayanch chizig‘i - o‘lchashda tayanch qilib olingan chiziq, ruscha – “prichalka” Terrasa – oynavon, ayvon, reshayvon. Trelyaj – timashuvchi va chirmovuq o‘simliklar uchun sinch vazifasini bajaruvchi yengil yog‘och panjara yoki boshqa materillardan ishlangan kichik me’moriy shakl, bog‘-park qurilmasi. Ton – bo‘yoq; soya, qora va rangli bo‘yoqlarga nisbatan ifodalovchi sifat. Faktura-predmet, material, mahsulot sirtining ishlanganligi, tuzilish holati,sifati. Shakl yoki predmetning fakturaviylik xossasi yuzasining g‘adir budurligiga bog‘liq bo‘ladi. Materialning fakturasi tabiiy yoki sun’iy bo‘lishi mumkin. Friz-binoning yuqoridagi,odatda bezakli qismi. Erker-xonalarning tashqi devori tekisligidan qisman oldinga chiqqan,derazali devorlar bilan chegaralangan ichki qismi.Tashqaridan devordan chiqqan silindrik yoki prizma ko‘rinishdagi bino hajmi. Eskiz-bino yoki inshoot tarhi, tarzi yoki umumiy ko‘rinishining boshlang‘ich grafik tasviri. Boshqa chizmalardan sodda grafik usulda(qo‘lda) bajarilishi bilan farq qiladi. 149 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR Xidoyatov T.A., Qodirova S.A., Abdurahmonov Y.I. ”Zamonaviy interyer va jihozlash”O‘quv qo‘llanma. –T.: TAQI. 2012. 1. Раннев В.Р. Интерер: Ўқув қўлланма. - М.: Высшая школа, 1987 2. Гельфонд А.Л. Архитектурное проектирование общественных зданий и сооружений. М., Архитектура-С, 2006 Dizayner interyera: osnovы professii: O‘quv qo‘llanma / Tuzuvchi 3. N.N. Lazareva, — M.: Gorizont Konsalting Ltd, 2000 Nozilov D.A. Markaziy Osiyo me’morchiligida interyer. –T.:/AN RUz 4. izd. «Fan». -2005. Рунге В.Ф. Эргономика и оборудование интерера: Ўқув қўлланма. 5. - М.: Архитектура-С, 2006. Змеул С.Г., Махенко Б.А. “Архитектурное типология зданий и 6. сооружений” Москва, 2001 г. Inogomov B.I “Zamonaviy bino va inshootlarni loyihalash” Toshkent, 7. 2010 y., o‘quv qo‘llanma. 9. Лупева Т.П., Кодыш Э.Н. “Гаражи-стоянки для лехковых автомобилей” М. 1988 г 10. Маклакова Т.Г., Наносова С.М., Шараненко В.Г. “Проектирование жилых и общественных зданий” Москва, Высшая школа 1998 г. 11. Нойферт.П., «Строителное проектирование», Справочник, М. «Архитектура-С», 2010. Г. 12. Степано В.И. «Школные здания». М. 1985 г. 13. Тосунова М.И. «Архитектурное проектирование» Москва, Высшая школа. 1983 г. 14. Ubaydullaev X.M., Inagamova M.M. «Turar joy va jamoat binolarini loyihalashning tipologik asoslari», Toshkent., 2009 yil. 150 15. Хидоятов Т.А., Кадирова С.А., Магомедова Ф.Х. “Архитектура общеобразователных школ Узбекистана”. Ташкент 2005 г. Informatsion-texnik vositalar 16. Арки в интерере. Ремонт ФАҚ. [Электронный ресурс]. 10.20.208. 10.10.2010. URL:http://remont-faq.ru/steny/arki.html 17. Витраж в современной квартире. АРТСТРОЙ. [Электронный ресурс]. 18. Дизайн. Строителство. Ремонт. Зонирование пространства. [Электронный ресурс]. 28.10.2010. URL: http://rsm7.ru/index.html 19. Отделочные материалы. Перегородки. 7.10.2010. [Электронный ресурс]. 20. URL:http://www.gips.ru/articles/peregorodki.html 21. Ефимов А.В., Лазарева М.В., Шимко В.Т. Архитектурно-дизайнерское проектирование. Специальное оборудование интерьера : учеб. пособие. 22. М. : Архитектура-С, 2008. 380 с. 23. Васин С.А., Талащук А.Ю., Назаров Ю.В. Проектирование в графическом дизайне : учеб. для вузов / под ред. С.А. Васина. М. : Машинострое24. ние-1, 2006. 320 с. 25. Рунге В.Ф., Манусевич Ю.П. Эргономика в дизайне среды : учеб. пособие. М. : Архитектура-С, 2005. 328 с. 26. Бендерский Б.Н. Восприятие графики. М. : Издательство МГОУ, 2005. 27. Официальный сайт компании Intellecthouse. Проектирование, монтаж, модернизация и сервисное обслуживание интеллектуальных систем 28. управления [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://www.intelecthouse.ru. 29. Официальный сайт ProntoScript [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://www.prontoscript.ru. 151 30. Умный дом — системы контроля и управления домашней техникой [Электронный ресурс]. Режим доступа: http://www.house-clever.ru/ 31. intellektualnie_zdaniya_tendencii_resheniya_strukturnaya_shema_razmesch enie_oborudovaniya.php. Нормативные документлар 32. ШНК 2.07.01-03 ГРАДОСТРОИТЕЛСТВО 33. ШНК 2.08.02-09 ОБЩЕСТВЕННЫЕ ЗДАНИЯ И СООРУЖЕНИЯ 34. ГОСТ 21.507-81 ИНТЕРЕРЫ рабочие чертежи 35. ШНК 4.13.05-06 “Многопрофилные болнисы”. 36. QMQ 2.01.05-98 “Tabiiy va sun’iy yoritish” Internet saytlari. 37. http://www.arhinovosti.ru 38. http://www.pso-stp.ru 39. http://ais.by 40. http://rusarch.ru 152