Сілава, С.У. Гродзенская Праваслаўная епархія ў 1921 - 1939 гг. / С.У. Сілава // Polacy i
Białorusini. Nasza wspólna historia: Dwudziestolecie międzywojenne / Materiały z
międzynarodowej konferencji naukowej w Grodnie (11 - 13 czerwca 2010 r.) / Red. W.
Szewczyk. - Grodno, 2011. - S. 57 - 67.
Гродзенская праваслаўная епархія 1921 - 1939 гг.(некаторыя старонкі
гісторыі)
Сілава Святлана, Гродна
Задача гісторыка не толькі ў зборы інфармацыі і яе захаванні, але і ў
пераглядзе стэрэатыпаў успрымання эпох. Уяўленні аб міжваенным часе
толькі як аб перыядзе барацьбы за нацыянальнае вызваленне беларусаў не
дае магчымасці аналізаваць ўсе бакі жыцця грамадства. У БССР 1921 - 1939
гг. - час, калі адбываецца фактычная ліквідацыя дзейнасці Праваслаўнай
Царквы. У Заходняй Беларусі сітуацыя была іншая. Нават пры змяненні
статуса Праваслаўнай Царквы ў Другой Рэчы Паспалітай (яна стала
рэлігійнай
меншасцю
і
кананічна
падпарадкоўвалася
Польскай
Аўтакефальнай Праваслаўнай Царкве) і уціску з боку польскіх улад, хвалях
рэвіндыкацыіі і палітыкі паланізацыі, Праваслаўная Царква захавала сваю
іерархію, епіскапат, духоўную адукацыю, прыходскае жыцце і пачатак
аднаўлення дзейнасці брацтваў. Аб адмоўных баках польскай палітыкі ў
адносінах да Праваслаўнай Царквы вядома даволі шмат, аднак неабходна
спыніцца на маладаследаванных стронках дзейнасці Праваслаўнай Царквы на
тэрыторыі Заходняй Беларусі, прычым для канкрэтызацыі зробім гэта на
прыкладзе Гродзенскай епархіі.
Царкоўнае жыцце ў Польшчы пачало аднаўляцца ў канцы 1918 г. У
Гародню прыбыў епіскап Беластоцкі Уладзімір (Ціханіцкі). Аднаўленне
пачалося са складання інфармацыйнай базы аб прыходах, колькасці вернікаў,
аддаленнасці населенных пунткаў ад царквы. Рапарты складалі благачыным
па ўсей тэрыторыі епархіі [Дадаткі 6, 7]. Гэта дазволіла не толькі правесці
статыстычныя падлікі, але і прааналізаваць стан праваслаўя на далучанных
да Польшчы зямелях.
У гэтыя гады правячымі архірэямі ў Гарадзенскай епархіі былі
прэасвяшчэнныя Уладзімір (Ціханіцкі) (1981-1923 гг.), Алексій (Грамацкі)
(1923-1934 гг.), Антоній (Марцанка) (1934-1936 гг.), Сава (Саветаў) (19361939 гг.).
Пры арганізацыі епархіяльных цэнтраў і ix устаноў за ўзор бралася
старая сінадальная сістэма. У прыватнасці Статут Духоўных Кансісторый ад
9 красавіка 1883 г. Епархіяй кіраваў архірэй пры дапамозе Духоўнай
Кансісторыі. Кансісторыя разам са сваім архірэем знаходзілася ў
падначаленні Сінода, які адпраўляў свае распараджэнні ў епархіі. Члены
Кансісторыі прызначаліся і сцвярджаліся епархіяльным архірэем і Сінодам.
Гэта былі найболей заслужаныя протаіерэі і архімандрыты. У штат
Кансісторыі
ўваходзілі:
сакратар
і
столаначальнік
(ведалі
адміністрацыйнымі, судовымі, гаспадарчымі справамі). Усё справы, якія
паступалі ў Кансісторыю, вырашаліся на паседжаннях членаў, пра што
складаўся пратакол, які затым даваўся епархіяльнаму архірэю на подпіс для
зацвярджэння. Пасля гэтага пастановы набывалі законную сілу. У верасні
1924 г. членамі кансісторыі былі протаіерэі: Віктар Казлоўскі, Аляксандр
Лячыцкі, Пётр Дзядзевіч. Сакратаром з'яўляўся протаіерэй Васіль Майсееў.
Акрамя членаў Кансісторыі ў яе уваходзілі рэферэнт Ян Гамеля, асабісты
сакратар епіскапа Барыс Гагман, служачы Канцылярыі Аляксандр
Дабравольскі1.
У склад епархій уваходзілі прыходы, якія былі арганізаваныя ў
благачынніцкія акругі (благачынія). Ix кіраўнікі (благачынныя) сачылі за
выкананнем пастаноў архірэя і Кансісторыі на месцах, прыходах.
K 1923 г. ў епархіі лічылася больш 100 прыходаў2. Паводле дадзеных
3
Праваслаўнага каляндара на 1925 г. ix было 130 . Пры епіскапе Алексн былі
пашыраны межы епархіі, былі спачатку далучаны Наваградскі, а потым яшчэ
тры уезды. У 1929 году адбыліся змены і ў складзе благачыній епархіі. Яны
былі абумоўленыя зменай межаў Наваградскага, Баранавіцкага і Слонімскага
паветаў. Па гэтым пытанні вялася перапіска паміж епіскапам і Наваградскім
ваяводай4. 30 лістапада 1928 года Сінод заслухаў рапарт архіепіскапа Алексія
аб змене межаў благачыній епархіі і зацвердзіў ix . У склад епархіі ўваходзіла
20 благачыній (дэканатаў): Баранавіцкае, Быценскае, Беластоцкае, Бельскае,
Вяліка-Бераставіцкае,
Ваўкавыскае,
Гарадзейскае,
Гарадышэнскае,
Гарадзенскае, Дзятлаўскае, Карэліцкае, Клецкае, Нясвіжскае, Наваградскае,
Падароскае, Пачапаўскае, Семятічскае, Скідзельскае, Слонімскае і
Сакольскае5. У епархіі было 250 цэркваў6 і тры манастыра (мужчынскі
Свята-Успенскі Жыровіцкі манастыр, мужчынскі 7Барыса-Глебскі ў Гродна і
жаночы манастыр Ражаства-Багародічны ў Гродна .
У пачатку 20-х гадоў ў гарадзенскай епархіі было шмат праблем, не
хватала святароў, канцалярыя кансісторыі з-за адсутнасці сродкаў мела
толькі аднаго службоўца, што прыводзіла да затрымкі вырашэння нават
самых неадкладных спраў.
Для нармалізацыі кіравання епархіяй вялікае значэнне мелі
Епархіяльныя сабранні благачынных. Яны праходзілі кожны год. Пытанні
абмяркоўваліся самыя розныя, так напрыклад, у кастрычніку 1923 г. па
прапанове Яго Прэасвяшчэнства Алексія сабраннем
благачынных
1
Вестник Православной Митрополии в Польше. 1925, №8, с. 11.
Православный календарь на 1923 год. С. 59.
3
Православный календарь на 1925 год.
4
АСУЖМ Ф.2, on.1, д.2 л.32.
5
АСУЖМ Ф.2, оп.1,д.2, л. 35.
6
АСУЖМ Ф.2, оп.1,д.2, л. 35.
7
АСУЖМ Ф.2, оп.1,д.2, л. 35.
2
пастанавілі прапанаваць на утрымане епархіі, улічваючы вакантныя месцы
місіянера і збору на семінарыю, 42 мільёна. Зроблена гэта было таму, што ў
то час польская марка катастрафічна падала. Таму паступіла прапанова
рабіць узносы з улікам курсу злотага кожнага 16 чысла бягучага месяца.
Кансісторыя ўзяла на сябе абавязак разлічваць сумы. 42 мільёна расклалі на
10 благачыній прапарцыйна колькасці прыходаў на благачынні. Так, на
Сакольскае благачынне
на кастрычнік прыпала збораў адзін мільён трыста
о
тыс.(1.300.000) [Дадатк 4,5] . Укастрычніку 1929 г. благачынныя вырашалі
пытанні абароны царкоўнай маёмасці ад замаху каталікоў, аб правядзенні
місіянерскіх курсаў і выкладанні Закона Божага9. У 1931 на абмеркаванні
былі пытанні
гаспадарчага забяспячэння цэркваў епархіі , у 1932
абмяркоўваліся пытанні адчынення дзіцячых прытулкаў, развіцці
місіянерскай і выдавецкай справы11.
Менавіта
пры
епіскапе
Алексіі
пачалося
царкоўнае
добраўпарадкаванне Гародні [Дадаткі 1 - 3]. Кафедральны сабор быў
капітальна адрамантаваны ў кароткі тэрмін. Епіскап зацвердзіў у ім
неабходны штат святароў, і праваслаўныя жыхары зноў атрымалі
магчымасць атрымліваць асалоду ад велічнай архірэйскай службы.
Сафійскі кафедральны сабор быў вернуты каталіцкай царкве, якой
прыналежыў з моманту пабудовы і да 1808 г. Такім чынам, Пакроўскі сабор,
як самы вялікі, атрымаў статус кафедральнага. Менавіта тады ў яго перанеслі
з Сафіі цудатворны абраз Казанскай Божай Маці (распавядаюць, што падчас
першай сусветнай вайны яе хацелі вывезці, але абраз так і не атрымалася
нават ссунуць з месца. Менавіта у гэты момант ў ёй з'явілася расколіна, якая
захавалася і зараз). Таксама ў сабор былі перанесеныя абраз вялікапакутніка
Панцеліемона (быў падораны Афонскімі манахамі ў XIX стагоддзі) і яшчэ
шмат іншых каштоўных рэчаў. Такім чынам, сабор апынуўся ледзь не адзінай
непахіснай духоўнай цвярдыняю таго часу ў Гародні.
Архірэйскі падворак у Гародні патрабаваў тэрміновага рамонту,
флігеля стаялі паўразбураныя, у адным з ix габрэй-арандатар зрабіў цвіковую
фабрыку. Некаторыя часткі архірэйскага дома былі захопленыя староннімі
асобамі, якія адмаўляліся плаціць арэндную плату.
У 1931 году ў Міністэрства веравызнанняў
і публічнай асветы
паступіла прашэнне з Гародні. Гарадзенская кансісторыя прасіла на рамонт
*
*
*
епіскапскай
рэзідэнцыі
13546, 48 злотых 12 . Пачалася доўгая бюракратычная
перапіска. У міністэрства быў накіраваны нават праект і поўны каштарыс.
Калі ў Гародні зразумелі, што на такую суму не трэба разлічваць, яны знізілі
каштарыс да 1700 злотых. Перапіска цягнулася да мая 1935 r., калі з
міністэрства прыйшлі паперы на дазвол выкарыстаць 1000 злотых крэдыту на
8
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі.
АСУЖМ Ф.2, on.1, д.2, л.204.
10
АСУЖМ Ф.2, on.1, д.4, лл.180-183, 186-191.
11
АСУЖМ Ф.2, on.1, д.5, лл.226-248.
12
AAN w Warszawe, д. 1019, л.342, 351.
9
бягучы рамонт, а пытанне аб рэканструкцыі рэзідэнцыі ў Гародні па вуліцы
Грандзічскай, 2 быў адкладзены на нявызначаны тэрмін як "неактуальны для
польскай дзяржавы» 13 [Дадаткі* 10 - 12].
Важнай падзеяй для Гарадзенскай епархіі было будаўніцтва ў горадзе
Баранавічы Свята-Пакроўскай царквы. Яшчэ ў верасні 1922 г. было атрымана
блаславенне на будаўніцтва храма. У ліпені 1924 г. план і каштарыс
зацвердзіла Міністэрства Веравызнанняў. 3 блаславення мітрапаліта Дзіянісія
ў Баранавічы перавозіліся часткі ацалелых іканастасаў, абразаў і царкоўнай
маемасці, сабраныя з зачыненых і разбураных праваслаўных храмаў. 3
разабранага палякамі Варшаўскага Свята Аляксандра-Неўскага Сабора былі
прывезеныя 4 дубовыя дзверы, 3 мазаічныя выявы, 13 скрынь з гіпсавымі
пліткамі абразаў і чатырма дзясяткамі разрэзаных на часткі мазаік. У 1928
году будаўнікі ўсталявалі чатыры ўнутраныя калоны, на якіх трымаўся купал.
Пачаліся ўнутраныя працы14. У наступным годзе быў збудаваны галоўны
купал храма. 26 марта 1929 г. архіепіскап Алексій па хадайніцтве Будаўнічага
камітэта звярнуўся з рапартам у Сінод аб арганізацыі "збору ахвяраванняў па
цэрквах усёй Мітраполіі, у свята Ператварэння Гасподняга на заканчэнне
пабудовы Баранавіцкага храма". Сінод даў сваё блаславенне на правядзенне
збору15. 4 кастрычніка 1931 г. ў прысутнасці архіепіскапа Алексія адбылося
асвячэнне Свята-Пакроўскага Сабора ў Баранавічах16.
3 мая 1938 г. у Гродна па ініцыятыве вайсковага святарства сумесна з
мясцовым епіскапам Савам і групай палякаў "праваслаўнага веравызнання"
святарства "задаволіла закладку краевугольнага каменя для будучай царквы,
*-*
.
17
якая павінна была бы сімвалізаваць яднанне Усходу i Захаду" . Яна павінна
была служыць рэлігійным патрэбам мясцовага праваслаўных вайскоўцаў,
навучэнцаў і слухачоў "Дома праваслаўных палякаў" з умовай здзяйснення
службаў царкоўных і вымаўлення пропаведзяў на дзяржаўнай (польскай)
мове. У краевугольны камень епіскапам Савам былі закладзены святыя
мошчы. Аднак, месца для будучай царквы было выбрана не зусім удала насупраць
казармы на Скідальскай шашы, на былым звалачным і брудным
18
пляцы . Храм так i не быў пабудаваны. "Якая мела стаяць пад дахам да дня
грамадзянскага свята 11 лістапада 1938 г. новая царква на плошчы
Скідальскай не толькі не пачалася пабудовай, але і цагліна, звезеная сюды з
разбуранай Св. Аляксандра-Неўскай царквы стала раставаць. Паўзуць
аднекуль чуткі, што нібы цэрквы тут новай стаяць не будзе, з прычыны
хісткасці насыпной глебы на былых "ямках". A цагліна сыходзіць, як
13
14
AAN w Warszawe, д. 1019, л.342, 351, 356, 358, 370.
Иеродиакон Василий (Костюк). История Полесской епархии (1922-1944 гг.). Сс.41-42.
АСУЖМ Ф.2, оп.1,д.2, л. 132.
16
АСУЖМ Ф.2, on.1, д. 4, л. 174: «Программа торжества освящения Барановичского Свято-Покровского
Собора 4 октября 1931 года».
17
АрхіўГродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
18
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
15
перадалі, у карыстанне мясцовага заалагічнага саду" - захавалася запіс у
Летапісы Сафійскага сабора19.
У ходзе рэвіндыкацыі супраць да Гарадзенскай епархіі было заяўлена
20
150 іскаў (святар Фёдар Крыванос паказвае, што - 159 ). Гэта было вельмі
небяспечна для існавання Праваслаўя, паколькі ў Гарадзенскай епархіі было
174 прыходаў21. Гродзенскія святары актыўна адстойвалі сваю маемасць і
храмы, наймалі адвакатаў, якія прадстаўлялі інтарэсы Праваслаўнай епархіі ў
судзе22. Сродкі на адвакатаў збіралі па цэкрвам епархіі. Ha кожную з 150
цэркваў планавалася сабраць па 100 злотых23.
Для ўсіх Духоўных
кансісторый быў выпрацаваны аднолькавы план абароны справы
рэвіндыкацыі, зацвержданы пад кіраўніцтвам мітрапаліта Дзіянісія.
Галоўным кіраўніком абароны быў прызначаны загадчык юрыдычным
аддзелам мітраполіі адвакат К. Мікалаеў. У кожнай епархіі было прызначаны
па 2 адваката, якія павінны былі збіраць матэрыялы абароны. Абарона
судовых спраў па Віленскай і Гарадзенскай епархіям была ўскладзеная на
адвакатаў Е. 3. Казлоўскага і У. Крыжаноўскага, да якіх у 1931 г. далучыліся
адвакаты Рымовіч, Алерганд і Стернберг.
Усяго ў Гарадзенскай епархіі было адабрана каля 100 цэркваў 24. Сярод
ix былі і такія, якія ніколі не былі ні каталіцкімі, ні ўніяцкімі. Вядомы
царкоўна-грамадска-палітычны дзеяч таго часу праваслаўны сенатар
Польскага Сената
Вячаслаў Васільевіч Багдановіч
паказваў з парламенцкай
*
*
*
*
* 25
трыбуны, якім абуральным спосабам адбіраліся ў праваслаўных ix святыні .
У Жыдомле гэта прывяло да праліцця крыві .
Асобую старонкку ў гісторыі епархіі таго часу займае разбурэнне
царквы Св. Аляксандра Неўскага ў Гародні. Храм быў пабудаваны на
19
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
Кривоиос Ф., священник. Белорусская Православная Церковь в XX столетии: спецкурс лекций для
Минской Духовной Семинарии. - Мн.: ВРАТА, 2008. - 255 с.
21
Свитич, A.K. Православная церковь в Польше и ее автокефалия / А.К.Свитич // Православная церковь на
Украине и в Польше в XX столетии. 1917 - 1950. - M.: Крутицкое патриаршее подворье, 1997. -302 C
20
22
ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 93. Запросы Виленской Митрополитальной Курии о наведении
и выдаче им справки о закрытии костелов и передаче костельного имущества во владение
Православной Церкви. - Начато 4 марта 1929, окончено 18 июня 1930 г. (на 50 листах). - арк. 1 5. Список из 120 пунктов - костелов, переданных пц с указанием населенного пункта, типа здания
(костел, каплица). Кол-во земли. Повет, приход и гмина. (архіўныя спраўкі аб зачыненні касцелаў
з датамі ix зачынення). ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 135. Запросы Генеральной прокуратуры
Польской республики и заявления священников о выдаче справок о количестве церковных земель
и домах сооружения церквей в Гродненской губернии. Начато 03 января 1932 г. - окончено 10
февраля 1933 г. (на 17 листах). ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 159. Заявления священников о
выдаче им справок о принадлежности церквей и церковного имущества в бывшей Гродненской
губернии. Начато 04 марта 1933 г. - окончено 11 сентября 1933 г. (на 11 листах).
23
ДАГВ. - Ф.93. - Воп. 1. - Спр. 4. - 176 арк.
Свитич, A.K. Православная церковь в Польше и ее автокефалия / А.К.Свитич // Православная церковь на
Украине и в Польше в XX столетии. 1917 - 1950. - M.: Крутицкое патриаршее подворье, 1997. -302 С.
25
Свитич, A.K. Православная церковь в Польше и ее автокефалия / А.К.Свитич // Православная церковь на
Украине и в Польше в XX столетии. 1917 - 1950. - M.: Крутицкое патриаршее подворье, 1997. -302 С.
26
Свитич, A.K. Православная церковь в Польше и ее автокефалия / А.К.Свитич // Православная церковь на
Украине и в Польше в XX столетии. 1917 - 1950. - M.: Крутицкое патриаршее подворье, 1997. -302 С.
24
ахвяраванні насельніцтва г. Гародні ў 60-х гадах XIX стагоддзі ў памяць
цудоўнага выратавання ад рукі забойцы цара Аляксандра II Вызваліцеля ў
Парыжы. У царкве маліліся не толькі мясцовыя гарадзенцы, але таксама і
вайскоўцы-палякі праваслаўнага веравызнання. Дыскусія аб разбурэнні
гэтага храма вялася на старонках газет на працягу двух гадоў. Нарэшце
мясцовы магістрат у 1938 г. на сваім паседжанні вынес рашэнне, што храм
павінен быць знесены: 1. па прычыне немастацкага выгляду і неадпаведнасці
са стылем усяго горада Гародні. 2. па прычыне перашкоды, якое ён уяўляе
руху на пляцы Тызенгаўза. 3. гэта "помнік няволі" 27.
Канешне, рэвіндыкацыя супраць Праваслаўнай Царквы ў Другой Рэчы
Паспалітай - форма ўціску з боку Касцела і дзяржавы, частка храмаў была ў
праваслаўных адабрана (як Сафійскі сабор у Гродна). Аднак, нельга забываць
і тое, што святарства Заходняй Беларусі мелі права падаваць судовыя іскі,
хвалі рэвіндыкаціі давалі магчымасць праваслаўным іерархам часткова
падрыхтавацца, рэвіндыкацыя была спыненна польскай дзяржавай.
У Гарадзенскай епархіі яшчэ да рэвалюцыі існавала Сафійскае брацтва.
У 1925 году яно аднавіла сваю дзейнасць. Настаяцель сабора протаіерэй
Ананій разам з падзвіжнікамі, сярод якіх былі члены кансісторыі Аляксандр
Свіціч і Уладзімір Панцелевіч, стварылі яго з мэтай адпору паланізатарскім
памкненням праўрадавага руху "Праваслаўных палякаў" у строга
канспіратыўнай форме28. У 1929 годзе брацтва дабілася перадачы яму
будынка, якое было ў валоданні горада29.
Нажаль, арганізацыя праіснавала недоўга - да адстаўкі Ананія ў 1938 г.
Было створана і сястрычэства, якое да Вялікдня сабрала 237 злотых для 126
30
бедных сямействаў і для дзіцячага прытулку . Мясцовае Сафійскае брацтва
не змагло выявіць якой-небудзь прыкметнай дзейнасці. Ba ўсякім разе яму не
атрымалася на працягу 1939 г. склікаць ні аднаго агульнага збору для
заслухвання нават гадавой справаздачы за мінулы 1938 год 31.
Гарадзенскае павятовае стараства (польскае) прапаноўвала ў красавіку
склікаць агульны збор брацтва з тым, каб рэарганізаваць яго ў адпаведнасці з
Дэкрэтам Прэзідэнта Польшчы ад 18 лістапада 1938 r., надаўшы яму
характар польскага праваслаўнага брацтва. Аднак, ні епіскап Сава, ні
братчыкі не згаджаліся, і справа было скончана тым, па патрабаванні
епіскапа Савы ў праўленне брацтва быў уключаны абвясціўшы сябе
праваслаўным палякам нейкага Арцішэвіча, службоўцы гарадзенскага
магістрата. Першы раз новы член Праўлення прыняў удзел у паседжанні ў
27
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
29
ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 92. Архивные копии о передаче каменного здания Гродненским
Приказом общественного призрения во владение «Гродненского Православного Софийского
Братства» - составлено в 1929 году (на 32 листах).
28
30
31
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі. Летопись Софийского собора.
жніўні. Упершыню тады на паседжанні была чутна польская мова, што
вызвала адмоўную рэакцыю большасці братчыкаў.
У сваей пастырскай дзейнасці заходнебеларускае святарства надае
вялікую ролю аднаўленню прыходскага жыцця. У пачатку 20-х гадоў епіскап
Уладзімір пісаў: "Цяжкія акалічнасці жудаснай вайны і бежанства, 3-х летняй
нямецкай акупацыі і наступных падзей, выклікалі глыбокія ўзрушэнні ў
народных масах, рассейванне праваслаўнага насельніцтва і духавенства,
спусташэнне
і збядненне
краю,
якія
суправаджаюцца
рознымі
неспрыяльнымі ўплывамі, адбіліся вельмі небяспечна і на рэлігійнамаральным настроі праваслаўнага насельніцтва епархіі. Неабходна без
усякага замаруджвання прыняць усе меры пастырскіх клопатаў, уплыву і
прац для супакаення народа, узнаўленні царкоўна-прыхадскога жыцця і
рэлігійна-маральнага выхавання, асабліва маладога пакалення. 3 вялікім
сумам прыходзіцца канстатаваць, што за адсутнасцю пачатковых школ у
шматлікіх прыходах і поўным спыненні прыхадскога жыцця да вяртання або
прызначэнні святароў, не толькі дзеці школьнага ўзросту, але і сталейшыя, не
32
ведаюць малітваў i найгалоўнейшых правіл веры» .
Святарства заклікалі са ўсёй увагай і стараннем прыняць меры, каб ва
ўсе нядзельныя і святочныя дні прамаўляліся за Літургіяй адпаведныя
павучэнні народу, па заканчэнні літургіі і падчас нядзельных вячэрніх
Богаслужэнняў былі арганізаваны катэхізічныя гутаркі з навучэннем
вернікаў, асабліва дзяцей асноўным ісцінам веры і маральнасці і навучанню
галоўных малітваў, перад шлюбам абавязкова патрабаваць ад жаніха і
нявесты ведання малітваў, як і пры споведзі кожнага, асабліва дзяцей"33
[Дадаткі 8 - 9].
Паступова пачаўся працэс аднаўлення рэлігійнага выхавання моладзі.
Для гэтага ў Гародне меліся два прэфекта-законанастаўніка ў святым сане,
адзін для сярэдніх і адзін для ніжэйшых вучэбных устаноў. У святочныя дні
святары-законанастаўнікі служылі для праваслаўных навучэнцаў у
кафедральным саборы раннюю літургію. I паўсюль у епархіі, прэфектамізаконанастаўнікамі і прыхадскімі святарамі таксама рэгулярна выкладаўся
Закон Божы. У 30-е гады пры Гарадзенскім кафедральным саборы была
арганізавана нядзельная школа, заняткі якой праходзілі ў галоўным нефе
сабора.
Усе гэта сведчыла аб паступовым аднаўленні царкоўнага кіраўніцтва
епрахіі і прыводзіла да нармалізацыі царкоўнага жыцця ў Заходняй Беларусі
пасля войнаў першых дзесяцігодзяў XX ст. Сітуацыя ў БССР была палярнай:
аднаўленчы pyx, аддзяленне Царквы ад дзяржавы і Царквы ад школы,
падрыхтоўка кампаніі "изъятия церковной собственности", пачатак шырокіх
рэпрэсій супраць святарства і палітыка фактычнага знішчэння рэлігіі і
царквы - усе гэта рабіла сітуацыю ў Заходняй Беларусі больш станоўчай. He
ідэалізіруючы поўнасцю палажэннеГродзенскай Праваслаўнай епархіі ў 1921
32
33
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі.
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі.
- 1939 гг., тым не меньш, нельга забываць тых станоўчых бакоў, якія
дазволілі захаваць святарства, прыходскае жыцце і "перажываемае
хрысціянства", якое не дазоволіла знішчыць Праваслаўе ў больш позні,
савецкі перыяд існавання Гродзенскай Праваслаўнай епархіі ў складзе CCCP.
Крыніцы і літаратура
1.
2.
3.
4.
5.
6.
AAN w Warszawe, д. 1019, л.342, 351, 356, 358, 370.
AAN w Warszawe, д.981, л.130, 131.
Oleg Łatyszonek, Eugeniusz Miranowicz. Historia Białorusi (d połowy XYIII do konca XX wieku)„Offset -Print", Białystok, 2002, 330 s, s. 180).
Алексей (Громадский), архиеп. K истории Православной церкви в Польше за десятилетие
пребывания во главе её Блаженнейшего митрополита Дионисия (1923-1933).Варшава.: Изд.
Синодальнойтипографии. 1937, c.50.
Архіепйскап Афанасій (Мартас). Матэрыялы да Гісторыі Праваслаўнай Беларускай Царквы
(Перыяд савецкай і нямецкай акупацыі Беларусі). - Жыровіцы. 2004. - с. 33
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі.
7.
Архіў Свята-Успенскага Жыровіцкага манастыра (далей АСУЖМ). - Ф.2. - Воп. 1. Спр. 2.
8. Вестник Православной Митрополии в Польше. 1925, №8, с. 11.
9. Воскресное чтение 1925, №1, c.13.
10. Воскресноечтение 1926, №14, c.173.
11.
12.
13.
14.
15.
Гродненский Свято-Ро^дество-Богородичный женский монастырь / Автор-составитель
игумения Гавриила (Глухова). - M: из-во Православного Свято-Тихоновского гуманитарного
университета, 2007. - 150 с.
ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 93. Запросы Виленской Митрополитальной Курии о наведении
и выдаче им справки о закрытии костелов и передаче костельного имущества во владение
Православной Церкви. - Начато 4 марта 1929, окончено 18 июня 1930 г. (на 50 листах). - арк. 1
- 5. Список из 120 пунктов - костелов, переданных пц с указанием населенного пункта, типа
здания (костел, каплица). Кол-во земли. Повет, приход и гмина. (архіўныя спраўкі аб зачыненні
касцелаў з датамі ix зачынення).
ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 135. Запросы Генеральной прокуратуры Польской республики и
заявления священников о выдаче справок о количестве церковных земель и домах сооружения
церквей в Гродненской губернии. Начато 03 января 1932 г. - окончено 10 февраля 1933 г. (на 17
листах).
ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 159. Заявления священников о выдаче им справок о
принадлежности церквей и церковного имущества в бывшей Гродненской губернии. Начато 04
марта 1933 г. - окончено 11 сентября 1933 г. (на 11 листах).
ДАГВ - Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 92. Архивные копии о передаче каменного здания Гродненским
Приказом общественного призрения во владение «Гродненского Православного Софийского
Братства» - составлено в 1929 году (на 32 листах).
16. Дзяржаўны архіў Гродзенскай вобласці (далей ДАГВ). Ф. 104. - Воп. 1. - Спр. 28. Выписки из
протоколов заседаний Друскенинской городской и гминных рад по вопросу возврата из России
культурно-материальных ценностей, вывезенных в период первой мировой войны. Начато 14
июня 1924, окончено 10 января 1925 г., (на 20 листах).
17. Иеродиакон Василий (Костюк). История Полесской епархии (1922-1944 гг.). - С.41-42.
18. Касяк I. 3 гісторыі Праваслаўнай Царквы беларускага народу. - Нью-Йорк, 1956. - 191 с.
19. Кривонос Ф., священник. Белорусская Православная Церковь в XX столетии: спецкурс лекций
для Минской Духовной Семинарии. - Мн.: ВРАТА, 2008. - 255 с.
20. Определение Священного Синода от 14 декабря 1929 года о судебной защите по искам,
предъявленным римо-католическими духовными властями к Волынской, Виленской, Полесской
и Гродненской епархиальным властям, об изъятии ряда православных святынь и церковных
имуществ. // Воскресное чтение 1930, №5.
21. Православный календарь на 1923 год. С. 59.
22. Православный календарь на 1925 год.
23. Свитич, A.K. Православная церковь в Польше и ее автокефалия / А.К.Свитич // Православная
церковь на Украине и в Польше в XX столетии. 1917 - 1950. - M.: Крутицкое патриаршее
подворье, 1997. -302 С.
24. Черепица, B.H. Очерки истории православной церкви на Гродненщине (с древнейших времен до
наших дней). / В.Н.Черепица. - Гродно: ГрГУ, 2005.- Часть 2. - 440 с.
Дадаткі
Дадатак 1
ЦИРКУЛЯРНО.
ГРОДНЕНСКПЯ
Духовная
*
.
Консйсторія
Л
І
Всечестному Духовенству
Гродненской Епархги.
^,<Jj февраля 1923
tff Гродно,
L
Co сліздукмцаго учебнвго школьмвю 1923/24 года Правительство вводить
во всемъ государствЪ всеобщее ©бученіе діьтей. Въ дйляжъ возможно лучшего
проведенІя въ жизнь плана о всеобщемъ обученій въ блйжайшіе годы, школьнымъ властямъ необходимо им^ть списки д&гсй, родившихся въ 19l6, 1917 и
1918 годахъ> и составлять эти списки поручено няролнымъ учителямъ. Школьныя власти просятъ и православное духовенство принять участіе шъ составленій
этихъ списковъ cBGHMb с о ч у в с ш е м ъ и содіэйстаіемь, и это гЬмъ болЪе» что
аеденіе лравослввнымъ духовемствомъ метрмческихъ книгь даетъ еку полную
и благодарную возможность быть весьма, а иногда и всец'Ьло полезнымъ coставителямъ списковъ.
Сообщвя ®бъ изложенномъ, Коненсторія, согласно распоряжемІю Ero Пре
осяяшенство. просктъ Веечестное Духовенство Гродненской Еперхій не отказывать составителямъ спискоаъ дкген школьиаго возраста въ саоемъ содЪйстаЫ
и всячески облегчать нмь возможность пользованія приходскими метрическими
кмигами.
И.
Б£лостомское Воеводство о т н о ш е т е м ъ отъ 18 января с. г. за X? 4024 y * t домило Ero Преосвященство> что о. о. Настоятели прмходовъ относятся нъ дклу
состааленія списконъ приэывныхъ не съ кадлежешеп сділімс ufo.
В ь виду того, что съ точки зр^нІя ннтересовъ Госуд^рствл n t n e . касающЗяся
призыва новобргнцегь, должны трактоваться какъ весьма сл^-шны*. Духовная
Консйсторія. по распоряженію Ero Преосвященства, предтчсываетъ Духовенству
Епархій представлять списки призывныхъ no назначенію въ самомъ спЪшномъ
порядкЬ.
ИГ.
По рйспоряженію Ero Преосвященства Духовная Конснсторія прелпнсываеіь
/ Духовенству Епархін представить въ самомъ скорокъ зременм точные адресэ
приходовъ, а танже саЬд&нія о б ъ отношеній священимчоеъ к ь п'адвнстау.
VI.
Б^лостокское Воеводство письмомъ отъ 19 января 1^23 года эз L. А. D.
3211/2 уведомило Ero Преосвященство, что дпя перссылкн v.2"'.'<-u-u,H корреспонденцій по дЬламъ, касаюшймся метрйкайій, настоятели церквей, нз «оихъ ле,
жить долгь веденія метричеекнхъ книгъ (,uiv.H(inikl *'tariu (*JrWbii -.ro), во нзбІвжаніе почтовыхъ рисходовъ. могугь передавать означенную
корреспонденцію
войтамь гмины или содтысамъ для достааленія въ Староство.
V,
4
Ha основайій Указа Св. Синода отъ 1 Сент. 22 г. з э Ks 8¾ кежда* Консисторія въ ПольшЪ должна принятьдляобязательнагорвспространеюясредндухо*
венства православные календари изцагельства .Pyccnpecc*. чтсбы покрыть рзсходы этого издательства но сделанному ему заказу. Деньги за зыслянные благочиннымъ календари должны быть отосланы и з ъ Койсйсторій въ *Русспресс*
не позднЪе 15 февр. Въ внду с е ю Благочинные имЪютъ распределить озня*
ченные календари между ду.чоаенспзомь кь обязательной покулн^ и деньги нв"
медленно выслагь полностію въ Консисторш.
VI.
Благочинные, не прйслаашіе до сего времени денегъ на В^сгнинъ Мигрополій, имЪютъ поспешить высыпкою таковыхъ въ Консйсторік> за перзую треть
, года и сообщить въ Редакцію В^стника ( W n r s a a w a — P r a g a 55,vgfKHmt'.>wska l ' )
.' адреса прнходскихъ церквей, им^ющихъ своихь настоятелей,
1"
Apxiy Гродзенскай Праваслаўнай enapxii
Дадатак 2
VII.
KoHCHCro]>m в ы с л в л а иъ К а н ц е л я р і ю Ca. С и н о д а а з н о с ы n o 7 0 0 м а р . о т ъ
к а ж д о й Ц е р к в и "о Я н в а р ь м%сяцъ с. r . на с о д е р ж а ш е Свящ. Синода з а и м о б р а з iiO и з ъ с л е ц і в л ь н ы х ь с в о н х ъ с р е д с т в ъ и п р е д л а г а е т ъ д у я о в е н с т в у посп t,ujHTb со
в з н о с а м и не т о л ь к о за Январь, но и за т е к у ш і й Ф е в р а л ь и не з а п а з д ы в а т ь с о
в з н о с а м и на слЪдующ1е м е с я ц ы .
v
Vlll
В ъ внду того, что для к а ж д о й ц е р к в и , и м е ю щ е й с в о е г о н а с т о я т е л я , д о л ж н а
б ы т ь в ы д а н а и з ъ Конснсторій м е т р и ч е с к а я ( п о д л и н н о я ) книга
пронумерованная,
прошнурованная и печатью скрепленная, благочинные блвговолятъ
незамедлит е л ь н о п р е д с т а в и т ь в ъ Консйсторію т о ч н ы я ц и ф р ы — с к о л ь к о листОвъ
каждой
части д о л ж н о б ы т ь в к л ю ч е н о в ъ книгу к а ж д о й ц е р к в и — и в ы с л а т ь с о о т в ' Ь т с т в е н н у ю с т о и м о с т ь книги, н е з а в и с и м о о т ъ р а з о с л а н н ы х ъ у ж е п р с б ^ л ъ н ы х ъ л и с т о в ъ
дл? копвевыхъ м е т р и ч е с к и х ъ к н и г ъ . Въ Коіісйсторій н м і ю т с я б л а н к и для Клир о в ы х ъ В е д о м о с т е й . В ъ виду з а п о з д а л о с т и з а г о т о в к и т а к о в ы х ъ г о о б с т о я т е л ь ствимъ п е р е м Ь н ы в ъ Епврх. У п р а в л е н і н б л а г о ч и н н ы е о з а б о т я т с я , ч т о б ы
въ
к в с т о я щ е м ъ году хотя о д и н ъ э к з е м п л я р ъ К л и р о в ы х ъ В е д о м о с т е й
по
каждой
ц е р к в и б ы л ь и з г о т о в л е н ъ на б л а н к а х ъ Консисто]чи и т о к о в о й п р е Д с т а в л е и ъ
в ъ KoHCHCTOpiiJ. КромЬ этого э к з е м п л я р а для к а ж д о й с а м о с т о я т е л ь н о й
церкви
д о л ж н ы б ы т ь е щ е два э к з е м п л я р а К л и р о в ы х ъ — д л я церкви и для б л а г о ч и н н а г о .
Ц Ь н а о д н о г о г.робЪльнаго листа для м е г р и ч е с к . и для К л и р о в ы х ъ в ъ внду все
р а с т у щ и х ъ цЪнъ н а б у и а г у 120 м а р . Для о д н о г о
экземпляра требуется три
бланка.
IX.
В ъ цЪляхь у п о р я д о ч е н і я д е н е ж н а г о хозяйства п р и х о д с к и х ъ ц е р к в е й о т п е ч а т а н ы п р и х о д о - р а с х о д н ы я т е т р а д и , р а э с ч и т а н н ы я на о д и н ъ г о д ъ , n o мстеченін кот о р а г о по т р е б о в а н і ю Е п в р х . Н а ч а л ь с т в а они д о л и н ы быть п р е д с т а в л е н ы
въ
К о н с й с т о р і ю H j р е в й з і ю . Т е т р а д и в ъ начилЪ и к о н ц е с н а б ж е н ы ф о р м а м и
Mtс я ч и ы х ъ п о с в й й ^ т е л ь с т в о а в н і й , с о г л а с н о Иистр. Ц е р . Стар.
X.
Р е з с л ю ц і с ю Ero Л р е о с в я ш е н с т в а , о г ь 31. 1. 1923 г, за M 277, в ъ п о д т а е р ж д е н І е п о с т а н о в л е н і я с ъ е з д а духовенства Епархій о м + . c r t п о в е н ч з н і а б р а к о в ъ ,
п р е д п и с ы в а е т с я : В і н ч а т ь н у ж н о в ъ Церкви того п р и х о д а , о т к у д а п р о и с х о д и т ь
н е в к с т а . У к л о н е н і а о т ъ этого порядка и н а р у ш е н і е его к ^ м ъ - л и б о и з ъ спящен"
н о с л у ж й і е л е й п о в л е ч е т ъ за с о б о ю иЪры л р е ш е н і я в ъ пользу б і д н ы х ь духовнаго з а а н і я
XI.
Р е з о л ю ц і е ю Ero П р е о с в я щ е н с т в а , о т ь 31. 1. 1923 г. за Ns 263, п р е д л о ж е н о
К о н с и с т о р Ы приступить к ъ в о з с т а н о в л е н і ю м е т р и ч е с к и х ъ а к т о в ъ за м н н у в ш і е
годы, n o п р о с ь б а м ъ з а и н т е р е с о а а н н ы х ъ л и ц ъ , для чего в ь К о н с й е т о р І й з а в о дигсй о с о б а я книга в о з с т в н о в л я е м ы х ъ а к т о в ъ . П п л у ч а е м ы я
п р о ш е п і я будутъ
н а п р а в л я е м ы приходскому с в я щ г н н к к у для д о п р о с а с в и д е т е л е й , п о д ъ присягой и
в ъ прйсутствій п р е д с т а в и т е л е й власти ( с о л т ы с с в ъ ) и д в у х ъ п о н я т ы х ъ , n o c n t
ч е г о д о л ж н ы гЗьгть в о з в р а ш е н ы в ъ КонсйсторІга с ь а н т а м и д о п р о с а . П о o i w n чаній д е л о п р о и з в о д с т в а в ъ КонснсторЫ. в о з с т а н о в л е п н ы е м е т р й ч е с к і е а к т ы
З у д у т ъ в ы д в а з е м ы п р о с и т е л я м ъ . П о ш л и н а при п о д а ч і п р о ш е н і н по дЪламъ
этого р о д а у с т а н о в л е н а а ъ 12 т ы с я ч ъ м а р о к ъ .
XII.
В ъ внду зесьма б Ь д с т в е п н а г а п о л о ж і ' н і я ж г н с к а г о Г р а д н е н с к а г о МонастЬфя
ЕГО П Р Е О С В Я Ш Е Н С Т В О п р н г л а ш а е г ь д у х о в е н с г е о » ц е р к . с т а р о с т ь всяческн
п о д д е р ж н в а т ь эту о б н т е л ь з о к у п к в й с в і ч ь и з ъ м о н а с г ы р с к а г о с в і ч н о г о завода.
Ч л е н ъ Консистории прог. О.
IJ
= r>_..:
МИЛЬКОВЪ.
а
AiinL.ir"CFR^.
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
Дадатак 3
X
QTO
C
О)
>s
о бракахъ раэрЪшеемыхъ Свящ, Синодомъ (въ 4 а . кровн. родства, во 2 и 1ихъ же крестиковъ большихъ разм%рОвъ по 500 мар. (при отпуске для церквей),
3 степ. — двухроднаго) — 50 тыс. марокъ — вносится одновременно съ про- шой заказъ можно было-бы сделать, въ томъ случае, если бы Благочынные
шендагь .,'.
ч ,.,ч -sщили въ какомъ приблизительно количестве требуются въ ближайшее время
гики означенной стоимости. Кроме аллюмижеаыхъ прислано въ Консйсторію
дному образцу крестиковъ позолоченныхъ и посеребреныхъ томпаковыхъ
мостью отъ 1-го до 2-хъ тысячъ (за одинъ), при чемъ о таковыхъ сказано,
ихъ имеется ограниченное количество. Могутъ быть выписаны и іерейскіе
По поводу запроса одного изъ приходскихь священниковь о томъ, могутъ гы Синодальнаго образца изъ латуни, три раза посеребренУе, съ цепью
ли обращаться вг Консйсторію сь просьбою о расторжен'и брэка'лица, вяупив- иетр. Ж 170.000 мк. з« одинъ.
шіе въ гражданскій бракъ за границею, Консйсторіею постановлено, и Ero Преосвященствомъ утверждено, слЬдуюшее рішеніе: 'разъяснить священнику (чрезъ
Благочиннаго), что граждангкіе бракн, кзкъ недействительные съ точки зрінія
Церкви, не требуютъ расторженія въ Духовномъ Суде, но, что, по соображешямъ нравственнаго характера и по требоватямъ церковной дисциплины, приПредседатель: Ilpom. О.
МИЛНКОВЪ.
ходскому священнику надлежитъ: всемерно располагать лицъ, вступившихъ въ
гражданскій бракъ, — освятить свое сожительство совершежемъ таинства Брака
послЪ раскаянія въ бывшихъ проступкахъ (Исповедь). Въ случае же стремленія
ихъ къ расгорженію союза, которымъ они соедикены, внимательно относиться къ
Секретарь: Свящ. В.
МОЦСЕЕВЪ.
ихъ душевному состоянію. заботливо увещевать — не оставлять другь друга (въ
особенности, если есть дітй) но искать провденія и благословенія Церкви. Избираемым> такими линаминовымъ нев^стамъ или женихамъ—разъяснятъ всю нравственную опасность — вступленія въ бракъ съ людьми заведомо неблаговиднаго
поведенія, неуважающими семейнаго ссюза. И только въ случае полной безуспешности увішаній и разъясненш—обеимъ сторонамъ.—соглашатсься на совершение вінчанія со вновь избираемымъ тоцомъ после очйшенія просителемъ совести въ таинств^ Исповеди и йсполненія епйтймій, назначенной духовникомъ,
по его благоразумному усмотрйнію. Въ случаяхъ же особо-недоумінныхь—
Л ^ ^
&
спрашивать всякШразъ совіта и указанія Епархіальнаго Начальства>.
CC
X
»
CC
с;
U
CC
CO
CC
CL
>S
CC
^
U
X
CU
CO
C[
O
QLJ>
X
Q.
<
6.
Некоторые О. о. Благочынные, представляя по частямъ месячные взносы
отъ церквей (напр. на Синодальное Управленіе) не пишугь въ рапортахъ—какая
сумма и отъ какихъ церквей остается недосланною за отчетный месяцъ, оставляя
так. обр. Епар. Управленіе въ неопределенности относительно возможности поступленія.остальной суммы, тогда какъсама Консйсторія. не получая вовремяили
вовсе не получая задержанный> взносовъ вынуждается изъ своихъ спеціальныхь
средствъ высылать въ Синодъ впередъ все наложенные на епархію взносы. Въ
чиду сего О. о. Благочинные приглашаютя при представленій въ Консйсторію
взносовъ приводить въ совершенную ясность -сколько и отъ кого не полученона изв%стный предметъ, а при представленій взносовъ за следующШ ,чёсяцъ,
отм.енать—пополнены ли недоборьі предыдущаго месяца.
Ha дняхъ въ Консйсторій получены образцы крестиковъ простыхъ аллЮч
миновыхъ, которые могутъ быть отпускаемыедля церквей по 300марокъ(з» одинъ'
& 4 .
s Ą f W ^ n
/
/
^
4
^
ш
^
£
й
«S
Ш :, •
Ш Ш Ш
u. ълагочпнноыу
C
ш
т
^
">r
^ - с - и л ^ у
К о ч с я о т о р і я олуколп продложанів Зго Праосвяцияотва отъ 2 0 г о
4 1.
fi
о к т я б р я с , г . з а Я 2840 , инъ к о ^ г о видно , что ообрачіэш> 0 . o .
П л а г о ч и к ш х ъ 2 - 3 о к т я б р я e . r . поетаяовл^но - лрвддохять о т ъ Лпарх і я с о д а р к а я і о 5писнопу 7 ц ^ л л і о я о в ь , 4 - а ъ члз тамъ и с э к р э т а р о
К о д с п с т о р і й по 4 ш .
4
ет,
i личноиу С і К р а т а р в 3 игсл. , двужъ писцаыъ 4 i
, к у р ь э р у п сторожу Эьв*л. , СГоборншгь АрхлдАано.чу , д і а -
KO:iy и х о р у - 5дал.
В с э г о ,иоклмчая в а к а н т . п * е т а Мйсоіонвра. и
обора ;wi С в м н а р і * ) , * - 4 2 ш м л і о н а . Пост&ноадэвів это , к а к ъ
видно иаъ т о г о жа п р а д л о л о л і я , у т в э р к д э я о Г9 о к т .
1Такъ
накъ
г о в о р и т с и въ праддодвііій , плдьская царка аадаатъ , т о Н о я с н с т о р і я ойоудитъ , иакъ д І д а т ь в з н с к & і і і я i & буд. врлмя . ; Іа мой
ьаглядъ
,
BQ<iro
цалэоообразаі<! ойло ou ь о ь с к я в а т ь . u
iocu
по т о -
ity к у р о у , KOKOR будвтъ mt*-Tb я . злотый въ ггеловяя^ кал ^aro u 4 сяца и к о о д а г о 16 числа К о ; ш : і с т о р і я должяа раэейпать o . a .
йлаго-
чи?идаъ рааечатъ суш.гь , х а к і л
Kon-
д м к ' ш
бйть
в п о о в іы m s !
въ
о й о т о р і » не поэма I г о ччада е д * д . й * е « ц а . П І з лулнр оаоудять ,
впрочзмь
f
Поота'іовялй:
42
мнлліозд паалокгсть
tm
IO
Злагочяяііі
гтропорціояалыіо к о л и ч е с т в у n;*".a огъ t-.ъ й л а г о ч й н і й . Htv 4&u«
fl.io-
/
гочггпІо по раскладк*Ь лрйчкт --7c> соороьъ 0 ў м і ,$&t. ^ v ^ w w ' r r / M > a ^ i A , ^
;a октнбрь . Ha будуцІв ы%вяцы ггра,,ріохйть благочйя
ЛЯТЬ
CSOpW
П0
воаноллостя
ВЪ у В О Л Й Ч Э і М О М »
:-. тлідотав-
П р О П О р Ц І О і С ' - ' . Ь іО
Л'УЛ^- % £ » У » W f r C
уВвЛИ*
Ал,}«&*4-
чвнію стотшости п. алотаго p&si.s*w -, пгпз'чааь ,," я облЬгчэіія
t
лчяодовъ првдяояйть духоваяству &:тлйтэлыіуп часть такоь^хъ сборф»ъ , по npniif.py вознагралданія о. о. благочлшшаъ , относлть
to
да дяп.шя срздотва свяцвшикоЕЪ а пса,пошг.!Кйвъ , канъ эта уяя л
праитикоЕЛлось «ъ начала TJ.4ynaro года . 0 ойорохъ лично съ
члэяовъ причтовъ , равно и о сборолъ съ прилодовъ благочял'.шз и . - t a
nMi^T%
прэдетавлять въ Ко-юлеторіы ві.ахіопчно вІ^омостй . При po-
окло^кЪ оборовъ длл ойдэгчааЬі таиовьдъ прэдоставить o . o . олаr04:tKiWtb
ЕЪ С Ч 4 Т Ъ
3TTSX%
обооовъ уотан в п т ь / отчйслояія отъ до-
ходовъ ггря бракахъ л soo6<,e тр»0охісйравлміяхт> , отъ оброч пл*ъ
Статей , гд*. таковпз шг&лсн , а по Поьдгрудскому yte.ąy и ua
f'Bf4Fni!
-цврковшй Эаводъ .
Объ иалокв/[чо?лъ Ко юнсторія ;аатъ Яаігь оіать яъ долк го-
му въ чвнъ о л * ; у ч г ь г допоряжз:і% , :• асяо.- •>-тЪо ,
Apxiy Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
Дадатак 5
1 1 Д łi i/ в b k .
u u i m
Н І Ш Ш Ц
.lt-
^ |
;Ia " B%OTiQiK% ' й т р о і і о д і н " с ъ I r o о ^ н т н б р я е л і д у а т г —
одпігь п о л , аіотыЁі .
1
H j n u y 'х.стаго лзмігіэаія курса алотаго
' * * f c f e f c y a a В * о т ш 1 к ъ оъ ІІОііАго г о д а яе а з і д у в т * л р и с и л а т ь ьъ Кононоі
«
с і ю , а ! і а п о о р э д о т в э я н о эъ Р в д а н ц і м , и ( а б л м д а я І в и о т в Ъ т о т в в и |
ность оа повноту высапкз воалагаотоя
:Іа
ta о . о . б л а г о ч и ш и х ъ
й э т й р ч о о н і н к и г к по у к а з у Пйнода т р з й у а т с я
к а а д у ^ ц э р к о в ь !ia 2 э й э .
.
-ла
г м д л . и Honiw я з ц з н й з T20 л и е т э а ъ
с т о й й о о т і ы з а к а а д ш 5 0 л и с т о и ъ - I ш м » а л о т й л • Яъ в я д у р а с т у *
уей стоимости злотаго а наизЗ^ллости
гсріобрітэпія
ыатрич. т т г ъ
a j o n ^ j ; t T u п р а д о т а в л э і і і в ш ь д з а е г ъ с л ^ д у л а и л ъ п р а х д э в о з г о ,ш,
ыэтрич, книги
7Hpea^a
т*лать
йспоі^діійхг и пр.
Ko:;owoTon.w!
Сакрэ?арь
^ С І
-sJ'/^''
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
Дадатак 6
Священник
Кузницкой
Православ
ной
церкви
КоябряЭД'д.
Благочинному
P
I9I9r.
K
Сокольскаго
A П P
T
уйвда,
7
IZ
Представляю
М.Кузкица
Сокольскаго
уЬада.
чествЪ
почти
наго
C
в
я
щ
e
иа
оборот&
прихожан
сего
св£д%нів
Куяницкаго
н
н
и
прихода
около
C
i
Bcer4
Я л „
' в р р с т СЙМеЛ
Рб^
от
душ
JWэ ч
®
I i
3
r
7
S
4
Ь
л
о
5
Zb
го
F.
17
It
29
27
32
34
124
150
Г7П
B o а га рщв
р а т и HR
лось
BOSE
P
ч
:
O
4>
7
IO
Ь
7
8
14
Ib
20
14
7
IZ
22
159
120
Ias
24
25
38
ЯП
197
302
395
IIO
280
TQ4
TO
ISO
22
20
12
oft
40
bb
P7
oo
20h
WJ 1 L •
1/2
7~
i 6
to
S 4
i
IO
1з
27У
W X
в
§0
2
ИТВИНО*"
PK"*"'"*"*
19
—Км.Лос^"""
c
Imt-HKJI. . .
~ П — М и . Л о с о с н ч
ZI
-l'n.jj0C0CH" ! а б о ц к я * 1 '
TT f ' ,., y ^'A *r~ '
ZZ
.iM. ІІатіл'
Zo—Отдіяьныя
'T*fl1>*i ••
и
в е р с т .
E
: Число
дрр?зни
1-Дер.НоводЬля. ,
2—
К о в а л и . . . .
3
Поалавцы. .
4
-Кулевцп..,
5
Вольшцк. . ,
5
Кругляие, .
7
Чопела. . . .
8
Глинища.. .
9
Войновцы. .
10
Немі&да. . .
1 1
Стег.ь^— :
1 2
Нилёнковць
; з
- - 2 - w o T . j —
14
ЗЫЗГИ
- с
—луотккцн. .
• - " с л г о с ' ть
Lb— Е . К В З Л Л :. :
1<
4"¾.
:.!•
4
церкоа-
к
Ъ
ііавваніе
коли-
прйхода.СвЬдінІе
т о ч н ы я . с о б р а н ы по с п р а в к а м от
Vl oSu_£»»rt*ff!'ć>l &рлШ&іНЛкл^<
CTapocTffVPaloH
о
и
ял
4/.
ЗБ
24
ЯЗ
10?
207
_ ~
12
7
1
I f b
ЯП
30
?й
'<3
21
IfiI
32
6
I2Lb
h i b
IC
Apxiy Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
Дадатак 7
¢$$*^
$£<%#}?';
Ш
$&śś
^ й г ^ Ш ' ,
' ^ ў ^
с / а с ^
M
л .
PsUtftfA4i0&
^ A f > ' i
-іўг-фбр&.
1 £ м р ф л / 0 4 c t f l .
, ^u<u?
^ 4
J?Asće%£
v,.fo4,
4<Лф6^асс0
$ Ą
&лсТя^йўмшл
gjLU*l
L$Ub0
-:fa
,f"p&i#*J>t
^ Z f i f X t 6 * 6 l-tfa;ets^^*&rt00Ufc
A
/ •
&
t
^
u
^
n
f
< £ ў {Лг^ш-'гим.
g
^
/ f $ tM
,
/
/•
^ .
^ м Л Ь & О Ь
W
Д і
V.
/fyOL4iM$tU>
JJ>
£
A
J h
A
fa,
fyb
oa.
M
aM-
^ .
&
Q^aArfjJo
оў-о^ы^ог^ст^
£ ,
J f t Ł k j j & t M ,
Д ь
*L^uti-
Jjb
ш т # ,
Jjb p W ! .
td6foAji<ti<s#4ft4&
JktU;MLO
9у&дш#шл<&шг
fgim&.
2ўА.
J^oJj9aU-i
^ L f ,
j h
^
J
Z
^
p
5
Ctf/'
^-
/
^ .
V
U/
Л,
^ ,
6
az/.
tT
£&'
§
f
/
ы .
S
S
ў .
&.
ł
**^eat&J?
Уб&іОў'іссЛ.
@л
t i V
L i
вМ.
u y f /
A
^ш
toc^C
ЧАЛ.
^<s.
&/•
Zt/.
тллг^-
2 4 ў г # < > £ # ў ^ ф
£ £ ў Ш .
й
ъы.
4*>Lg
Jsfcfy*www
i
/
:
*f.
ś
$Ц#^ЛЬ
J f y a 4 j W W J f ^h
\ f 7
^ш.
£Jif.
f
^ i P ^ f J z J j J U f l P^fLóa^M?
wSjgtt06m
&А&фш
/ ^
/ / S
Vtf-
У
/4 /
jt-i
V
JLf
^ ь /
^ ^ W i t o J / ^
S ги.
sM-
ў J
-4ч>і
$егм
/ л
h
^ -
/ 3
S
1
^ .
1<f-
/ / 5
etf-
/0%
/J(<^.
5~ó
ш
tM'
^ -
J$Ą
#
&£f^uiać%
^ S ( M -
:
&.^£,0^-
шл^и^и^ш.:
S
fib
J f o
/
я^і
&
i^A$gew-
J b
S^Lc/tX<2^hte
tfO640tatfe
ў
A
U&t^
ctjfćCćcććŹ
i ^ ^ ^ 9 a ^ m r
$&
Л і
J k
ДЛ
f£dcćć4
<^.
tf^L<J4&uJ^U4&&>
ы ў ^ м А
Ў & $
f S
u
& 3
iM. VK
/ $ $
us.
%
X
<ztcjustf
^tf
* # .
Apxiy Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
Дадатак 8
:! 'ОііШ
r;: :• : •;: в Ii E і:«і
;ii;ipxifl,
Af-
% * ^
м
s
19 t<r,
Ero
*ft(.
Высокоблагословенію
Тяжелыя
вкаго
обстоятельства
HtMSUKOH
глубокІя
потрясенІя
населеніп
въ
весьма
православнаго
печально
прошдленІя
и
принять
церновно-приходской
для
на
вс^
wtpu
только
молитвъ
жизни
дЪтм
и
всего
act>m>
внйманІемь
воскресные
лйтургіей
тургій
особенное
приходского
и
и
во
обученію
обязательно
равно
ирк
но
и
просить
no<r
ни
npomy
съ
и
на
за
в^ры
и
Божественной
окончанІй
яэтомъ
лиopra-
прихожанъ,
нравственно-
знанія
молитвъ,
дЪтей.Приходсное
въ
извЬстность
этомъ
cjiy4at
и
со
всЪ
бракосочетаніемь
невЪеты
въ
во
наученІмь
особенности
коекъ
черезъ
Богослуженій
исгинамъ
объ
воздійствіекь
знаютъ
безотлояко
народу.по
вечеркихъ
оказать
въ
священниковъ,
мЬры.чтпбы
молитвъ.предъ
родителей
на-
разстройством
и постарше.не
произносились
жениха
авить
прис-
отсутствіемь
назначенія
и
беседы
каждаго.въ
пастЦзи
только
отъ
восіш-
великому
Заше , о . Б л а г о ч и к к м й , и
поученія
главнЪйшихъ
должно
прйходскІе
чиваться
дни
осковкымъ
требовать
эаботь.влія-
полнымъ
принять
воснресныхъ
исповЪди
духовенство
хожанъ
старан1е»гь
дЪтей
«ся-
вЪры.
внйманіе
катйхйзйческія
особенности
или
духовенства
праздничные
врето
и
возр&ста.но
соотвЪтсгвукшЦя
низоааныбнли
и
и
за
приходахъ
правиль
наст-
беэъ
нравстзеннаго
поколЪн1я.Къ
эозвращен1я
гле.внійшйхь
Обрапіаю
Васъ
до
икольнаго
края,
вліяніяда.отоз-
народа.возстановленія
йрелйгІоэно
молодого
многихъ
приходской
обіднінІв
пастыреКихъ
конетатировать.что
во
и
цравослаі
епархІй.Необходймо
чальныхъ
школъ
бЪженства,3-хъ
релйгіозно-нравственновгь
норбіш.прйходйтся
сти
L n i
событІй.вызмавыія
массахъ,разс£ян1е
успоноенія
кизки
особенности
и
неблагопрІятныш
наееленія
и/джйях^трудовъ
тан1я,въ
войны
послЪдукщихъ
народныхъ
разными
вались
каго
и
и духовенстіа.разорвніе
р о е н а
нІя
ужасной
окнупацій
сопровождавшіяся
въ
r
Благочинкouy.
лЪтией
ке
ć> 0 ~ t Ć j > * J ^ e - * ^
o.
не
родителей.а
свое
должны
сами
при-
содЪйств1е
огранидолжны
opr
Apxiy Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
Дадатак 9
- г а н и з о в а т ь уроки о б у ч е п і я молитвъ и главныхъ истинъ в^ры въ
•
храмЪ и внЪ храм&.Псаломщики также обязаны вести о б у ч е н і е д Ъ т /
молитвамъ no у к а з а к і ю н а с т о я т е л е й ,
•'
Выражая увЪренность.что духовенство о т з о в е т с я съ гото—
ностью на мой призывъ въ с о з н а н і й всей важности этого дЪла,«
усердно призываю на Васъ и всЪхъ еослужителей вашихъ на нив^
церковной-Божіе б л а г о с л о в е н і е , УПРАВЛЯЮЩ1Й ГРОДНЕНСКОЙ ЕПАРХІЕЙ:
Архіў Гродзенскай Праваслаўнай епархіі
}
->"
ь ь
KOSZTORYS RSffPNi
па
przebudowę.lewej
$fic;ny
autówanej, p a r ^ e r o v e j
ргау u l . Grandziokie i ] pod N 2.Ł
я и. Grodnie, na-
l e ż ą c e j do dosrn b i s k u p i e g o , d l a p o t r z e b b i u r a Kons y s t o r a a Duchownego w Grodnie 1 oraz d i e c e z j a l n e g o
archiwuE.
Sporządzony na podstawie Cennifca
Generalnego S z e f . bud. DQK.III, na
rok 19o3/3S na E. Grodno, na ogtóln»
suae . z ł . 18225 ,,16.
Дадатак 10
AAN w Warszawe, ф. 1019, арк. 370
-#y
><
Wyszczególnienie
L. p.
а
S55
robót
Zabrukofiać starym каЕІепіеш P o l n j :
na -;,axstflio p i a s k u ,_ru.b. 10 cc", i
dokładnyE u b l ^ a n i e n bruku - koło domu, пз s z e r o k o ś c i 1 a .
{ 52 i 1 0 , 8 0 / % 2 i l , o o
S E S 1 A W I E N I
Roboty s i e e i e l s k i e
i
125,10
-
E
stolarakie
7016,83
Rototy b l a c h a r s k i e
3/00,90
Robot j zdu:'aUie
2155,66
Roboty a u r a r s k i a
1912,65
Robot j t y n k a r g k i e , н&Іагзкіе i i n
21/4,12
Robot j kacsdiaacy jne-wodooi&^or,e
1195,25
Ra2em
17i55,ll
5І ieohciioany nadzór i w y d a t k i n i :
рггетіКгіы» .
. .
0 g ć 1
a m
№7,77
zł.
Sioirrifl z ł o t y c h caiaEnŁH&ia t / a i ę c i dr?i
daieśoia trzy i gr. 18.S p o r z ą d z i ł :
^%ft
lr' M.
18223,18
Дадатак
11 AAN w Warszawe, ф. 1019, арк. 375-376
l,$L
CENA JEDNOSTKOWA
Robocizna
9r-
zl.
50
Materiat
2l.
'J1
_50
CEN A OGÓLNA
RobocEina
ф
75
gr.
'i6
OSOLHT IDSIT
Mstoriftj
ił.
flr.
6£ 80
Rob. i m&t
Ш J1S
1258
— 62
" ' " I z i 5Г"
U w а о I
эг-
d.
Я^'«л ^ ¾ ,
Jl
Sxss" "25
4¾^. Й»
4¾^^"
'
;
Дадатак 10 AAN w Warszawe, ф. 1019