Tema: Tosiqlardan suw ótkeriwshi (akveduk, dyuker) imàratlar Dyuker (nemischa: Duker), qaynama — kanal suwın dárya yamasa basqa kanal ózeni, tereń oypatlıq, jol hám shártli tosıqlar menen kesilisken orından ótkeriw ushın jatqızılatuǵın truba formasındaǵı basımlı suw ótkizgish. Kanal daǵı suw júzesi kesip ótiletuǵın tosıq júzesine jaqın bolǵan hám akveduk arqalı suwdı ótkeriw múmkin bolmaǵan jaǵdaylarda qollanıladı. Dyuker beton, temir-beton, polat, aǵashdan etilgen bolıwı múmkin. Material suw basımı kúshine qaray saylanadı. Basım 30 -50 m bolǵanda betonnan, 50-100 m bolǵanda aldınan kúshlentirilgen temir-betonnan, 100 m hám odan artıq bolǵan jaǵdaylarda hám basımı tómen bolsada, dárya ózeni astından ótkerilse, metalldan qurıladı. Aǵash Dyuker uzaq shıdamasligi ushın kemnen-kem qollanıladı. Dyuker konstruksiyası boyınsha bir trubalı yamasa kóp trubalı ; forması (kese kesimi) tuwrı múyeshli yamasa sheńber boladı. Dyuker uzınlıǵı kesip ótiletuǵın orınnıń úlken-kishiligine qaray bir neshe on m den bir neshe km ge shekem bolıwı múmkin. Dyuker dárya hám kanal astından ótkerilgende arnawlı óyilgan uraka jatqizilip, 1 m den kem bolmaǵan qalıńlıqta topıraq menen kómiledi. Dyuker suwsız saylıqlardı kesip ótkende kómilmey, ashıq qaldıriladi. Kanal Dyuker bası hám qaynama uchastkası menen tuwri birlestiriledi. Kuvurdıń ılaylı basıwına jol qoymaw ushın Dyuker de kóbinese aǵıs tezligi 1, 5—4, 0 m/s aralıǵinda qabıl etiledi. Oqiziqlar chókib toplanıwın jónge salıw qılıw maqsetinde qum uslaǵısh hám suyıq aralas tosqısh qudıqlar qurıladı. Dyuker basında paqal -qurǵaq shóplerdi ustap qalatuǵın pánjere ornatıladı. Dyukerdıń suw ótkeriw quwatı arnawlı bir material (aǵash, temir-beton, metall) den jasalǵan basımlı trubalar sıyaqlı arnawlı gidravlik esaplaw jolı menen anıqlanadı. Dyuker konstruksiyası ekspluataciya qılıw dáwirinde qurılıstı úzliksiz gúzetip turıw, ońlaw hám tazalawdı ; trubalar jalǵanǵan hám Dyuker bası kanal menen tutastirilgan jiklerden suw sizbawliǵın; kanal tazalanıp atırǵan yamasa suw baylanıspaǵan dáwirlerde onı suwdan bosatiwdi támiyinlewi kerek. Akveduk (latınsha aqua — suw hám dico — eltaman), suw ótkizgish-kópir — jar, jıra, dárya, jol ústinen ótkeriletuǵın nawa yamasa trubadan ibarat kópirsimon, estakada kórinisindegi suw ótkiziwshi qurılıs. Ótkeriletuǵın orınnıń uzınlıǵı hám tereńligine qaray, Akveduk aǵash, temirbeton, tas, beton hám metalldan qurıladı. Ózbekstanda áyyemgi zamanlardan berli Akveduklar aǵash hám tastan qurılıp kelingen. Dyuker konstruksiyası boyınsha bir trubalı yamasa kóp trubalı ; forması (kese kesimi) tuwrı múyeshli yamasa sheńber boladı. Dyuker uzınlıǵı kesip ótiletuǵın orınnıń úlken-kishiligine qaray bir neshe on m den bir neshe km ge shekem bolıwı múmkin. Dyuker dárya hám kanal astından ótkerilgende arnawlı óyilgan uraka jatqizilip, 1 m den kem bolmaǵan qalıńlıqta topıraq menen kómiledi. Dyuker suwsız saylıqlardı kesip ótkende kómilmey, ashıq qaldıriladi. Kanal Dyuker bası hám qaynama uchastkası b-n tuwri birlestiriledi. Kuvurdıń ılaylı basıwına jol qoymaw ushın Dyukerda kóbinese aǵıs tezligi 1, 5—4, 0 m/s aralıǵinda qabıl etiledi. Oqiziqlar shógip toplanıwın jónge salıw qılıw maqsetinde qum uslaǵısh hám suyıq aralas tosqish qudıqlar qurıladı. Dyuker basında paqal -qurǵaq shóplerdi ustap qalatuǵın pánjere ornatıladı. Dyukerdıń suw ótkeriw quwatı arnawlı bir material (aǵash, temir-beton, metall ) den jasalǵan basımlı trubalar sıyaqlı arnawlı gidravlik esaplaw jolı menen anıqlanadı. Dyuker konstruksiyası ekspluataciya qılıw dáwirinde qurılıstı úzliksiz gúzetip turıw, ońlaw hám tazalawdı ; trubalar jalǵanǵan hám Dyuker bası kanal b-n tutastirilǵan jiklerden suw sizmasligini; kanal tazalanıp atırǵan yamasa suw baylanıspaǵan dáwirlerde onı suwdan bosatıwın támiyinlewi kerek.