Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Ma’ruza №14 Mavzu: Informatika o‘qitish metodikasi fan sifatida REJA: 1. «Oliy ta’limda informatika fanlarini o‘qitish metodikasi» moduli. 2. Informatika o‘qituvchisining uzluksiz ta’lim tizimidagi o‘rni. Tayanch iboralar: informatika fanlari, uzluksiz ta’lim tizimi, an’anaviy ta’lim, zamonaviy ta’lim, interfaol ta’limning omillari. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Axborot kommunikatsiya texnologiyalarining to‘xtovsiz rivojlanishi va turli sohalarda joriy qilinishi shubhasiz jamiyat taraqqiyotiga olib keladi. Zero, Prezidentimiz ta’biri bilan aytganda esa «Jaxon sivilizatsiyasiga dahldor bo‘lgan zamonaviy bilimlarni egallamay turib mamlakat taraqqiyotini ta’minlash qiyin». Informatika fanlarini o‘qitish metodikasi - bu informatikani o‘quv predmeti sifatida hamda turli yoshdagi o‘quvchilarga informatika fanlarini o‘rgatish jarayonining qonuniyatlarini o‘rganadigan fandir. Informatika o‘qitish metodikasi fan sifatida XX asrning ikkinchi yarmida, O‘zbekistonda esa 1985 yildan boshlab shakllandi. Bunga asosiy omil bo‘lib umumo‘rta maktablarga «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari» fanining kiritilishi bo‘ldi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Informatika o‘qitish metodikasi bo‘yicha birinchilar qatorida akademiklar V.Qobulov, M.Kamilov, T.Bekmurodov, professorlar M.Ziyoxo‘jaev, A.Abduqodirov, M.Aripov, U.Sh.Begimqulov, U.Yuldoshev, F.Zakirova, R.Boqiev, M.Begalov, dotsent T.Azlarov va boshqalar tomonidan ilmiy izlanishlar olib borildi va bu sohada muayyan yutuqlarga ham erishildi. O‘zbekiston Respublikasi ta’lim tizimiga yangi bo‘g‘in, o‘rta-maxsus va kasb-hunar ta’limining kiritilishi bilan, informatika o‘qituvchilari uchun «Informatikao‘qitish metodikasi» fanini yaratish dolzarb muammolardan biri bo‘lib qoldi. Bo‘lajak informatika o‘qituvchisi yangi axborot texnologiyasini, zamonaviy pedagogik dasturiy vositalarni chuqur o‘rgangan, shuningdek, jamiyatni, ta’limni axborotlashtirilayotgan sharoitda ishlash uslublarini egallagan bo‘lishi lozim. Informatika o‘qituvchisiga pedagogik faoliyatning asosiy maqsadi qilib bugungi kun qator vazifalarni qo‘yadi – informatika fanlarini o‘qitish jarayonida aynan axborot kommunikatsion kompetentlikni shakllantirish uchun muhim sharoit yaratish. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Bu kabi fanlarni o‘qitishda ta’lim muassasalari professoro‘qituvchilaridan tinimsiz o‘qish, izlanish va o‘z ustida ishlashni talab qiladi. Qolaversa, harqanday darsning samarasi uning natijasi, ya’ni o‘quvchilarda shakllangan bilim, ko‘nikma va malakalar darajasi bilan o‘lchanadi, lekin bu natija ko‘p jihatdan dars o‘tuvchi shaxs-o‘qituvchining tayyorgarligiga va uning qo‘llayotgan texnologiyalariga ham bog‘liq. Masalan Avstraliya misolida tahlilni kurib chikamiz: Raqamli texnologiyalar o‘quv dasturini to‘liq o‘rganishda Avstraliya milliy va davlat hisoblash o‘quv dasturini global doirada tanqidiy tahlil qilish foydadan holi bo‘lmaydi. Bu XXI - asrning raqamli savodxonlik va ko‘nikmalar sharhini o‘z ichiga oladi. Unda Avstraliya hisoblash o‘quv dasturini hozirgi kundagi xalqaro bozorda o‘zining rejalarini yechish va shakllantirishda intellektual hisoblash tushunchalarini o‘sishi ijtimoiy jihatdan o‘rganilgan. Iboralardagi tartibsizliklar va xatolik o‘qituvchi va dastur ishlab chiquvchilar tomonidan muhokama qilinadi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza MUHIM MASALALAR (TANQIDIY SAVOLLAR). Avstraliya hisoblash o‘quv dasturida raqamli texnologiyalarni nimalari shakllantirilgan? XXI-asr AKT ko‘nikmalari va raqamli savodxonlik sharoitida o‘quv dasturlari va raqamli texnologiya o‘quv dasturlari mavjudmi? Ular qanday xolatda? Raqamli texnologiya o‘quv dasturlarida raqamli fikrlash nima uchun tashkilotchi sifatida foydalaniladi? Raqamli texnologiya o‘quv dasturlarini joriy etish uchun qanday muammolar mavjud? Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza O‘quv rejasiga kiritilgan raqamli texnologiyalarni joriy etish jarayoni Avstraliyadagi ta’lim tizimining muhim qadamlaridan biri hisoblanadi. Xisob-kitoblar natijasida alohida fan sifatida 1960 yilda taqdim etilgan bo‘lib, mazkur texnologiya qanday ishlashiga e’tibor berilgan, chunki o‘sha paytda xar qanday texnologiyaning samarasi o‘rganib chiqilgan.1970 yilda ba’zi bir o‘qituvchilar(masalan, Peypert, 1980) bu texnologiyada dunyoga yangi nazar bilan qarash va tafakkurning yangi usulini yoritish uchun potensiali borligini ko‘rgan. Shunga qaramasdan 1980- yillarda kompterlarning foydaligi bir necha maktab fanlaridan simsiz ilovalarni joriy etishda, jumladan matnlarni qayta ishlash, ma’lumotlarni tarqatish, raqamli slayd-shou xamda Internet paydo bo‘lishi bilan WEB-sahifalar dizayni kabi ta’limdagi tadqiqod ishlariga qaratilishi boshlandi((Love, 2011). Bunday tabiyatni tushunish nuqtai nazari (dasturlash, axborot, tarmoqli va kommunikatsion tizimlarning) ishlashi dasturli ilovalarni o‘rganish, eventuaily oddiy kompyuter savodxonligi uchun qo‘llanishi boshlagan, chunki bu dasturlar yordamida talabalar mustaqil ta’lim olishlariga ko‘maklashadi. PowerPoint dasturini qayta o‘rganish tufayli hisoblash texnikasi soxasida dasturiy ta’minotni joriy qilish qiziqishlarini qamayishiga olib keldi(Grant, Malloy & Murphy, 2009) oqibatda axborot texnologiyalari soxasida ishga joylashishga ishonch yo‘qolganini tufayli 1990 yillardagi IT-tadqiqodlarga qiziqish kamayib ketishiga olib keldi. (Garrett, 2004). Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza 1990 yillarda AKT va dasturiy ilovalarni o‘rganishga qayta qiziqish yuzaga kelib, AKT o‘quv dasturini chuqurlashtirish va jiddiy e’tibor berish boshlandi. Shu maqsadga erishish uchun bir qator tarmoqlar va malakali mutaxassislar jalb etildi. Yevropada bu ishlar birinchi navbatda AKT Licensef (ECDL, 1997) AQShda NETS (Talabalar uchun milliy ta’lim standartlari) hozirda ta’lim soxasidagi texnologiyalari xalqaro jamiyati tizimlarida joriy etildi(Roblyer, 2000). Avstraliyaning bir necha shtatlari o‘zlarining ta’lim standartlarini va me’yorlarini ishlab chiqildi, an’anaviy ta’lim va bilimlar tizimidan voz kechib, "savodxonlik" mavzuidagi texnologiyalar yordamida yuqori tafakkur tartibini o‘rnatish ishlari bajarildi. Milliy ta’lim tizim mavjud emasligi sharoitida xar bir davlatda hozirgi kungacha amalga oshirilgan ishlar o‘rganilib, AKT qayta ishlash va tarkibiy tuzilmasini shakllantirishga qaratilgan amallar joriy etildi va talabalar AKT soxasida qanday taaasurotga ega bo‘lishi haqidagi milliy standartlar talablari ishlab chiqildi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza 2008 yilda barcha avstraliya shtatlari talabalarga belgilangan talablarni kelishib olishdi. Melbourne deklaratsiya (Barr i dr Ài., 2008) yordamida barcha ta’lim soxasida AKT zaruriyati belgilab qo‘yildi, ijodkor va maxsulli foydalanuvchilar uchun zarur bo‘ladigan bilim darajasi ishlab chiqildi, jumladan LET tizimi bilan "axborot va kommunkatsion texnologiyalari(AKT)"ni o‘z ichichga olgan 8ta ta’lim soxasi belgilandi. Lekin bu xujjat yordamida ta’lim dasturlariga AKT fan sifatida joriy qilish va o‘quv rejalariga integratsiya qilish vujudga kelmadi. AKT fan sifatida joriy qilish o‘rniga bir necha mavzularni o‘ganish bilan cheklandi, jumladan dizayn va texnologiya haqida. Janubiy Uels shtatida esa bu fan qo‘shimcha predmet sifatida o‘qitildi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Boshlang‘ich maktablarda AKT sohsiga doir fanlar e’tiborga olinmagan paytda, o‘rta maktabning boshlang‘ich sinflarda xisoblash texnikasi fanini o‘rganish jarayoni joriy etildi. Ba’zan ta’lim jaranining asosiy e’tibori matnni terish(bosmalash)ga, ba’zan multimedia, WEB-saytlar tasvirlarni taxrirlash va iflmlar tayyorlashga, ba’zida e’tibor robot texnkisi va dasturlashga qaratildi. Asosiy ta’lim olish bosqichlarida (K-10) ta’lim yo‘nalishlari o‘qituvchilarning faqat hisoblash texnikasiga e’tibor berildi. Bular asosan tadqiqodchi va tadbir o‘tkazuvlarga qaratilgan bo‘lib, soxasiga oid universitetlar va kasb-hunar ta’lim muassasalardagi talabalarning yuqori kurslarida o‘rgatildi. Lekin o‘quv dasturlarning aniq yo‘nalishi ko‘rsatilmaganligi sababli, talabalarni mazkur soxasiga jalb etish ishlari yetarli bo‘lmagan, faqat hisob-kitoblarga qiziqishi bo‘lgan talabalar AKT soxada ta’lim olib borishgan. (Wynne, 1980). Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Boshqa omillardan biri bo‘lib AKT ta’lim fan sifatida tarmoqda va akademiklar orasida qo‘llanmasligi bo‘ldi, masalan matematika, geografiya fanlari kabi. Qo‘plab ta’lim soxalari amaliyotchi mutaxassislar va olimlar tomonidan qo‘llanib kelingan, ular o‘qituvchilarning kasbiy rivojlanishiga qo‘maklashib, oliy o‘quv yurtlari orqali o‘quv dasturlari rivojlanib maktab ta’limiga joriy qilingan. Maktabda kompyuter ta’limini joriy qilishga AT-olimlar va mutaxassislar faol qarshi bo‘lganlari haqida bir necha misollar keltirish mumkin. Garchi akt sohasiga ko‘maklashish yo‘qligining sababini bilish kiyinligiga qaramasdan (Tedre, 2011) bir necha gumanitar fanlarda kompyuter ishlanmalari raqamli ijod qilish, multimediya va biznesga yo‘naltirilgan ishlarida tadqiqodlar olib borildi(Shakelford i dr iskusstvennogo intellekta,2006) Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Xar qanday maktabda ta’lim soxasini qo‘llab quvvatlash muamosiga duch keladi, ba’zida olimlar va mutaxassislar tomonidan tanqidiy fikrlar va nuqtai nazarlar vujudga keladi, shuningdek fanning qamrab olish doirasi va chuqur emasligiga sha’ma qiladi. Bir necha olimlar va mutaxassislarning fikriga ko‘ra schoolbased tufayli talablarning kelgusida tadqiqodlar olib borishiga to‘sqinlik qiladi. Shu bilan birga maktabda kompyuterlar yordamida tadqiqod olib borish uchun ko‘maklashish va yordam berishlar yo‘qligini asosiy sabab deb ko‘rsatish mumkin. Oliy ta’lim muassasalarida bilim olish uchun maktab darajasida bilimlar olish zarur bo‘lgan fanlardan mustasno, AKT fani amaliyotda qo‘llanilgan darajasiga nisbatan maktabdagi fan dasturlarida katat farq borligi ko‘rsatilgan. 2-chi 3-bosqich talablar orasidagi bilimlar 2000 yilgacha pasayib borishi kuzatilganligi tufayli, bir qator o‘zgarishlar amalga oshirildi, lekinta’lim tizimda AKT soxasini qo‘llash samarasi va maxsuldorligini oshirishga zaruriyat ko‘payib bormoqda. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Maktab tizimida kompyuter ta’limotiga ko‘maklashish yo‘qligiga qaramasdan ishlab chiqarish mutaxassislari AKT soxasida bilimlarning darajasi sustligshiag e’tibor berib AKT soxasida o‘zining o‘quv dasturini taklif qilmoqda. O‘rta ta’limdan keyingi ta’lim jarayonida kompyuter ta’limini aksionerlash (Patience, 2000) taklif qilinib, bilim darajasi va ta’lim soxasidagi tadqiqodlar o‘rtasidagi farqni barataraf etishga qaratildi. Bir qator korporatsiyalar, jumladan CISCO, Intel, Microsoft, Google i Adobe o‘zining tijorat dasturlari uchun sertifikatlash kurslari va imtixonlarini joriy qilishdi. Bunday kurslar qator maktablarda o‘tkazilib, tadqiqodlar o‘tkazish sertifikatlar tarqatildi. 1990-yillarda maktabdagi kompyuter sertifikatlari faqat sotish yo‘li bilan 1-chi, 2-chi, 3-chi bosqich sertifikatlar maktab dasturlariga joriy qilingan. Shunga qaramasdan 2000-yillar boshida 3-chi bosqich sertifikatlar o‘rta maktabga mos kelmasligi tufayli bekor qilingan. Bu esa talablar orasida qiziqishlar o‘sib borishiga qaramasdan amalga oshirilgan edi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Korporatsiyalar dunyosi kompyuter ta’limidagi muammolarani bartaraf qilish uchun faqat o‘quv dasturlari bilan cheklanmasdan, allleaming soxasida uchun asosiy o‘quv dasturlari va bilim darajasi joriy qilindi. 21-asrda manfaatlar sheriklikning eng keng tarqalgan dasturlar sifatida AOL Time Warner, Apple, Cisco, Dell, Microsoft, Disney, Lego, Fisher-Price, Intel i Ford korporatsiyalar dasturlarini misol qilish mumkin(Casner-Lotto & Barrington, 2006). Ularning talablariga ko‘ra ishchilar quyidagilarni xususiyatlarga ega bo‘lishlari zarur: 21-asrning asosiy fanlari va mavzulari Innovatsion ta’lim va bilimlar Ijodkorlik va yangilanish tanqidiy tafakkur va muammolarni xal qilish jamoada ishlash Axborot, OAV va texnik ko‘nikmalar Axborot savodligi mediya savodxonligi AKT soxasida savodxonlik Professional bilim va ko‘nikmalar Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Bunday natijalarni o‘rganish va baholash bilan 21-asr bilim talablari shakllandi (ATC21S) (Griffin, MakGo & Care, 2012), bu 2009 dan 2012 yilgacha Avstraliya, Finlyandiya, Singapur va AQSh davlatlarining 650 nafar tadqiqodchilar tomonidan Melburn Universitetida Dastur ishlab chiqildi. Bu Dasturga Cisco, Intel i Microsoft tomonidan homiylik ko‘rsatilgan bo‘lib 21-asrning bilim va ko‘nikmalari aniq ishlab chiqilib quyidagilarga ajaratildi: tafakkur shakllari: ijod, tanqidiy fikrlash, muammolarni hal etish, ta’limda decisionmakingand ish usuli: mulokot va xamkorlik Ish qurollari: AKT va axborot savodliggi dunyoda xayot ko‘nikmasi: fuqarolik, karera, shaxsiy va ijtimoiy mas’uliyat. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza O‘quv dasturlar ishlab chiqilishiga Sanoatning ta’siri Avstraliya o‘quv dasturi doirasida 2010-yillarda (ACARA, 2010) Avstraliya o‘quv Dasturini rivojlantirish Organi shakllanib, uning asosiy maqsadi sifatida kompyuter ta’limi bir hil shaklga keltirish bo‘ligan - ya’ni shtatlar va xududlarda yillar kesimida xisoblash texnikasi fanlarini birlashtirish. Kompyuter ta’limida ishtirok etgan barcha manfaatdor tomonlarningkelishuvi natijada bunday imkoniyat yaratildi. Birinchi e’tibor o‘rta ta’limga qaratilgan bo‘lib, texnologiya ishlab chiqish, sanoatda ijod qilish, uy xo‘jaligi va qishloq xo‘jaligida texnologiyalarni joriy qilishga qaratildi. Google korporatsiyasi boshlig‘i Erik Shmidt 2011 yildagi konferensiyada Britaniyada AKT soxasidagi ta’limni tanqid qilib, ta’lim tizimiga korporatsiyalar ta’sirini ta’kidladi.Buyuk Britaniyada kompyuter ta’limi xaqidagi Qirol jamiyatining hisoboti((Royal Society, 2012) natijasida britaniya hukumati (Ta’lim Departament 2012a, 2012b)tomonidan kompyuter ta’limining o‘quv Dasturi qabul qilindi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Tasodifan avstraliya o‘quv dasturi ishlab chiqishdan boshlab, texnologiyalari joriy qilinishigacha asosiy dasturlardan biri bo‘lib qoldi, chunki 2008 yildagi Melburn Deklaratsiyasida o‘quv rejasida AKT va xisoblsha texnikasini aloxida fanlar sifatida ajratish zarurligi ko‘rsatib o‘tildi. Bunday tadqiqod olib borishlar natijasida "raqamli texnologiyalar" tushunchasi paydo bo‘ldi va AKT soxasi o‘quv dasturiga umumiy o‘rganiladigan fanlar qatoriga kiritildi.Pirovard natijada xisob-kitob tafakkkurini taqil etish tamoyillardan birining qayta ko‘rib chiqish zarurligi paydo bo‘ldi.Oliy ta’lim darajasida IT- texnologiyalarga bog‘liq bo‘lmagan kirish kurslari ajratildi, informatika soxasida nazariy bilimlarni o‘rganish uchun aloxida mavzular kiritilda, dasturlash fani joriy qilindi. (Astraxan, Harnbrusch, Pekxema & Settle, 2009). Maktab ta’lim tizimida xisobkitobqilish tafakkurini rivojlantirishda bir necha talqinlar keltiriladi.Masalan ISTE tizimida AKT integraisyasi faqat xisob-kitobli tafakkur orqali amalga oshirilishi ta’kidlangan, shu bilan bir vaqtda O‘qituvchilar Assotsiatsiyasi (CSTA) tizimida esa informatika konsepsiyasini joriy etish uchun o‘rta maktabda tadqiqod olib borish ta’kidlangan. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Avstraliya o‘quv rejasida raqamli texnologiyalar va xisob-kitob tafakkkurini shakllantirishda asosiy e’tibor mantikiy ma’lumotlarni tashkil etishga qaratilib, muammoni tarkibiy qismlarga bo‘lib, algoritmlar va moddellarni ishlab chiqishga urg‘u berilgan. Aniqrog‘i raqamli texnologiyalar o‘z ichiga quyidagi 5ta konsepsiyalarni olgan: Abstraksiya, ya’ni ma’lumotlarni tasavvur etish, spesifikatsiya qilish, algoritmlash va amalga oshirish. Ma’lumotlar to‘plash(xossasi, manbai va to‘plash), ma’lumotlarni tasavvur etish( belgilar va taqsimlash), ma’lumotlarni talqin etish (shablon va kontekst) Spesifikatsiya(bayon etish va usullar), algoritmlar(shakllash va tasvirlash), amalga oshirish (tarjima va dasturlash) raqamli tizimlar(apparatlar, dasturiy ta’minot, tarmoq va Internet) O‘zaro aloqa( inson va raqamli texnologiya, ma’lumotlar va jarayonlar) va ta’siri(muntazamlik, imkoniyatlarni kengaytirish) Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza So‘nggi ikkita tushuncha odatda xisob-kitob tafakkuri qatoriga olinmaydi, chunki raqamli texnologiyalar asosiga xisob-kitob tafakkuri olingan bo‘lib, umumiy xisob-kitob konsepsiyasini joriy qilishda o‘zaro kelishib olingan. Hisob-kitob tafakurini bunday qo‘llanishi qator fundamental fanlarga qarshi kelsada, umumiy tushunchalarning muhimligini kuchaytiradi, garchi, masalan, o‘quv dasturi doirasida abstraksiya tushunchasi bir qator fanlarda axamiyatga ega bo‘lmasada. Ta’lim soxasida texnologiyalardagi asosiy ziddiyatlardan biri bo‘lib muammolarni xal etishda loyixalash bosqichidagi aniq bir muxandislik ishlanmasi yo‘qligi hisoblanadi. Ta’limdagi texnologiya ichiga "Dizayn va texnologiya" xamda "raqamli texnologiyalar" kirib, raqamli texnologiyalarga kuchli ta’sir ko‘rsatadi. Bundan tashqari xisob-kitob tafakkurini shakllantirishda "Konstruksiyalash va texnologiya" fani kompyuterli ilmdan chiqib muxandislik dasturiy ta’minot yoki boshqa xisoblash amaliy fanlar sifatida joriy qilinmagan. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Maktab dasturining muammolari. Avstraliya o‘quv dasturiga tanqidiy nazar tashlashdan tashqari raqamli texnologiyalarni joriy qilishdagi bir necha fundamental muammolari mavjud.Yangi umumiy majbur o‘qitiladigan fanni maktab ta’lim jarayoniga tadbiq etish oqibatida boshqa fanlarni o‘qitishga zarur bo‘ladigan vaqtning qisqarishi yuzaga keladi. Xozirgi paytda ortiqcha yuklangan o‘quv dasturini yengillashtirish mumkin, lekin buni kompleks usulida amalga oshirish mumkin, ya’ni raqamli texnologiyalarni boshqa fanlar bilan birlashtirish orqali. O‘quv dasturlarda kompleks usullarni qo‘llash orqali maqsadga yo‘naltirilgan loyixaning samarali pedagogik usuli bo‘lib hisoblanadi, garchi aniq ajratish orqali LCT tizimida umumiy ta’lim tizimida tadbiq etilishi lozim. Bundan shunday xulosa qilish mumkinki AKT boshqa konsepsiyalarni, jumladan raqamli texnologiyalarni o‘rganishni qo‘llaydi, lekin aloxida fan sifatida ishtirok etmaydi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Shuni ta’kidlash lozimki, bu kelajakdagi rejalar doim ham boshqa nuqtai nazarlar bilan rozi bo‘lmaydi, ba’zan esa o‘z fikrlar to‘g‘riligini bildirish uchun ko‘plab qo‘llanish kuzatiladi. Bunday kuchli integratsiya jarayonida ilgari AKT boshqa kompyuter fanlari bilan tadqiqodlar olib borishda kuzatilgan, va umumta’lim jarayonida AKT qo‘llashga ko‘plab qarshilik ko‘rsatgan pedagoglar isloxotlarni olib borishda to‘sqinlik qilishmoqda. Avtsraliya o‘quv dasturi bilan haqiqatda ham raqamli texnologiyalarni aloxida fan sifatida o‘qitilishini ta’minlaydi, shuningdek ta’limning barcha bosqchilarida AKT kompleks o‘rganish samaradorligini ta’kidlaydi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Avstraliyadagi kompyuter ta’limi zamonaviy texnologiyalar rivojlanishi bilan birga keskin rivojlanib kelgan. Isloxotlar tarafdorlariga bu jarayoni o‘ta sekin borayotgandek tuyuladi, lekin boshqa o‘zgarishlar bilan solishtirganda ta’limdagi isloxotlar o‘ta keskin olib borilmoqda. Ohirgi masalardan biri sifatida islotlarning samaradorligini aniqlashdagi tadqiqodlar yo‘qligini keltirish mumkin. Ta’lim soxasida yuqori natidalarga erishgan o‘qituvchilar, masalan matematiklar, raqamli texnologiyalarda yaxshi natijalarga erishi uchun o‘nlab yillarni sarflashlari mumkin. O‘quv dasturlarida raqamli texnologiyalar asosan taxminlar va prognozlar tuzishga qaratilgan. Vaqt o‘tishi bilan sinfda tadqiqodlar va amaliyotlar o‘tkazish jarayoni tadbiq etiladi, shunda o‘quv dasturining maqsadi talabalar tomonidan qo‘llanishi yuzaga kelishi mumkin. Lekin hozirgi paytda kompyuter ta’limida ishtirok etganlarning jamoaviy mas’uliyat shakllanishi uchun xozirgi va kelgusidagi talabalar o‘rni zarur bo‘ladi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza So‘nggi xulosalar Zamonaviy ta’lim jarayonini etishda milliy dasturi ko‘plab davlatlarda e’tibor berilmoqda. O‘qituvchilar va maktab ta’limida yangi ta’lim texnologiyalari va konsepsiyalarni kashf etishga qaratilgan, unda kompyuter fani bilan bog‘liq mutaxassislar o‘rtasida ko‘rash davom etmoqda. Milily ta’lim dasturida AKT tizimining zamonaviy kuchli uskunalar bilan to‘ldirish asosiy maqsad sifatida ta’kidlanadi, biz shu g‘oya va resurlarimizni jalb etishimiz kerak, bu masalani esa o‘qituvchining o‘za xal qila olmaydi. Milliy va xalqaro miqyosda kompyuter fani o‘qituvchilari asosan kasbiy assotsiatsiyalar, ta’lim va kompyuter olimlari, kompyuter sanoati xamda iqtisodiy va siyosiy doiralar tomonidan qo‘llab quvvatlanishi - tarixning doimiy kuzatuvida bo‘ladi. Bizning talabalar va jamiyatimiz rivojlanishi texnologiyalar asrida asosan kompyuter o‘qituvchilariga bog‘lanadi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Tadqiqodlar Agar 1960-yillarda informatikaga bo‘lgan e’tibor saqlanib qolinganida Avstraliya sanoati va jamiyati qanday o‘zgarishi mumkin bo‘lardi. O‘quv dasturlarni shaklantirish va yetkazishda sanoatning qanday ijobiy tomonlari va kamchiliklari bor. Kompyuter fanin o‘rganish orqali qanday qilib tafakkurga bo‘lgan e’tiborni o‘zgartirish mumkin(xisobkitob tafakkuri, dizayn va kelajak tasavvuri) Raqamli texnologiyalarni o‘qitishda qanday muammolar bilan duch kelish mumkin Kompyuter ta’limining fanday xislatlar bilan xozirgi o‘qituvchini tavsiflash mumkin(raqamli texnologiyalarda Djet integratsiyasi, ta’lim texnologiyasi, pedagogik isloxotlar ob’ekti) Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Darsga bo‘lgan o‘qituvchining puxta tayyorgarligi ta’limning samarasini ta’minlaydi, shuning uchun dasrga kirishdan oldin o‘qituvchi ham psixologik, ham fani bo‘yicha puxta tayyorgarlik ko‘rishi lozim. Psixologik jihatdan tayyorgarlik deganda quyidagilarni tushunishimiz lozim. Dars murakkab jarayon bo‘lib, unda turli psixik xususiyatlarga; xarakterga, irodaviy hislatlarga, xotiraga, diqqatga, tafakkur va temperamentga ega bo‘lgan o‘quvchilar ishtirok etishadi. Dars davomida yuqorida qayd etilgan xususiyatlar u yoki bu ko‘rinishda o‘quvchilar tomonidan namoyon etiladi. Qolaversa, darsning har bir daqiqasida hech kim, hech qaysi yo‘l bilan oldindan rejalashtira olmaydigan vaziyatlar yuzaga chiqadi. Ammo, o‘qituvchi psixik jihatdan har qanday vaziyatda o‘zini yo‘qotmasdan muammoni to‘g‘ri yo‘l bilan hal etishga tayyor bo‘lishi lozim. Buning uchun har bir o‘qituvchi bo‘lajak darsning muhitini tasavvur etishi va unga o‘zini oldindan tayyorlashi lozim bo‘ladi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Fan bo‘yicha tayyorgarlik deganda esa quyidagilar tushuniladi; darsni tashkil etishdan oldin o‘qituvchi belgilangan sinfda o‘z fani bo‘yicha o‘quv dasturidan qaysi mavzuni o‘tishi lozimligini ko‘rib oladi. So‘ng ushbu mavzu bo‘yicha Davlat ta’lim standartlariga murojaat etib, nima to‘g‘risida o‘quvchilarga bilim berishni aniqlab oladi. Mavjud darslik yoki adabiyotlar, shuningdek, ko‘rgazmali yoki boshqa ta’lim vositalari o‘quv dasturi talablariga qanchalik javob berishini aniqlab, mavzuni yoritishga yordam berish imkoniyatlarini bilib oladi. Darslikda bayon etilgan o‘quv materiali bilan tanishib, uni bugungi kun vazifalari hamda sinf o‘quvchilarining bilim darajasiga moslashtirib, zaruriyat bo‘lsa o‘zgarishlar, tuzatishlar kiritadi. O‘quvchilarni mashqqildirish uchun amaliy vazifalarni belgilaydi, so‘ng mavzu yuzasidan xulosalar chiqarish, qonun-qoidalarning ta’rifini belgilab oladi. O‘quvchilar dars davomida va uyda olib boriladigan mustaqil ishlari uchun vazifalar tayyorlaydi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Jamiyatning turli sohalar to‘htovsiz rivojlanishda bo‘lib, o‘z ustida ishlamagan va soha yangiliklaridan bexabar mutaxassis esa zamondan orqada qolishi tayin. Shu sababli ham informatika fanlarini ham zamon bilan hamnafas yangilab borish va o‘zgartirishlar kiritish talab qilinadi. Informatika o‘quv predmeti sifatida informatika fani va uning rivoji bilan uzviy bog‘liq. Shuning uchun «Informatika o‘qitish metodikasi» fani birinchi navbatda informatika fanining metodologiyasiga asoslanadi. o‘zining xulosalarida u ta’lim va tarbiyaning umumiy tamoyillariga tayanadi. Ma’lumki, ushbu tamoyillar pedagogika va didaktika tomonidan ishlab chiqiladi. Bundan tashqari, «Informatika o‘qitish metodikasi» fani fiziologiya va psixologiya fanlari tomonidan qabul kilingan qonuniyatlardan ham bevosita foydalanadi. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Ta’lim-tarbiyaning asosiy maqsadlaridan biri bo‘lgan informatikaning fan sifatida o‘ziga xosligi, uning zamonaviy fanlar tizimida tutgan o‘rni va ahamiyatidan, hozirgi jamiyat hayotidagi ahamiyatidan kelib chiqqan holda «Informatika» fanini o‘qitishning maqsadlarini quyidagicha belgilash mumkin: o‘quvchilarda kompyuter savodxonligini shakllantirish; o‘quvchilarda axborotga ishlov berish, uzatish va undan foydalanish jarayonlari haqidagi bilimlar asoslarini mustahkam va ongli o‘zlashtirib olishlarini ta’minlash; o‘quvchilarga dunyoning zamonaviy ilmiy ko‘rinishini shakllantirishda axborot jarayonlarining ahamiyatini, jamiyatning rivojida yangi axborot va kommunikatsion texnologiyalarning ahamiyatini ochib berish; komp’yuterlardan ongli va ratsional foydalanish ko‘nikmalarini shakllantirish. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza «Informatika» fanining pedagogik vazifalari insonning umumiy ta’lim olishidagi asosiy vazifalarini hal etishda qo‘shadigan o‘ziga hos xissasi bilan aniqlanadi. O‘quvchilarda informatika haqidagi bilimni shakllantirish va ular tafakkurini rivojlantirish. Ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bu muhim vazifani hal etishda butun pedagogik jamoa barcha o‘quv predmetlarini o‘qitish jarayonida ishtirok etadi. Milliy mafkura ruhida tarbiyalash. O‘quvchilarni amaliy faoliyatga, mehnatga, ta’lim olishni davom ettirishga tayyorlash. Informatika o’qitish metodikasi 14 – ma’ruza Yuqoridagi masalalardan hech biri boshqalaridan ajratilgan holda, alohida hal etilmasligi lozim. Ular bir butunlikda bir-biri bilan chambarchas bog‘liq holda amalga oshirilishi lozim. o‘quvchilar informatika asoslarini mustahkam egallashlari asosidagina ularning tafakkurini tarbiyalash va ilmiy dunyoqarashni yaratish mumkin. Ikkinchi tomondan, mantiqiy fikrlashga o‘rgatish bilangina, o‘quvchilarning informatikani fan sifatida uning o‘ziga xos tomonlarini chuqur tushunishlariga erishish mumkin. Bundan tashqari, informatikani o‘qitish jarayonida amaliy faoliyatga tayyorlash vazifasini to‘g‘ri hal etishga erishish uchun informatika kursining ilmiyligini oshirish lozim.