Mavzu: Ishsizlik. Muammo. Ishsizlikning sabablari. Ishsizlik darajasini qanday pasaytirish mumkin? Agar ishingizni yo'qotib qo'ysangiz nima qilish kerak? Statistika qo'mitasi 2020 yil oktyabr oyida ishsizlikning sezilarli o'sishini qayd etdi. Bir oy ichida taxminan 151 ming kishi ishsiz qoldi. Sentyabr oyida ishsizlik 4,9% ni tashkil etdi va oktyabr oyida uning darajasi iqtisodiy faol aholining 5,1% gacha ko'tarildi. 2015 yil 1 yanvar holatiga respublika bo'yicha aholini ish bilan ta'minlas hxizmatida ro'yxatdan o'tgan ishsiz fuqarolar soni 885,6 ming kishini tashkil etdi, bu 2014 yil 1 dekabr holatiga nisbatan 7,8 foizga ko'p (821,8 ming kishi). Ishlab chiqarishning doimiy rivojlanishi ma'lum kasblar asta-sekin yo'q bo'lib ketishiga, ishchilarning malakasi o'zgarib, zamonaviy texnologiyalarga asoslangan yangi tarmoqlar paydo bo'lishiga olib keladi. Bu muqarrar ravishda ishlaydigan ishchilarning bir qismi ishlab chiqarish uchun keraksiz bo'lib chiqishiga olibkeladi, ularning bilimlari va ish tajribasidan biron bir korxonada foydalanish mumkin emas. Qayta ish uchun to'liq ariza beruvchiga aylanish uchun xodim qayta o'qitilishi kerak – malakasini oshirishi yoki ixtisosini to'liq o'zgartirishi kerak. Ma'lumki, ijtimoiy ishlab chiqarish davriy ravishda rivojlanadi, shuning uchun tiklanish davrlari bilan birga ishlab chiqarishning pasayish davri bo'lishi mumkin. Bunday holda, deyarli barcha sohalarda ishlab chiqarish pasayishniboshlaydi, ba'ziishchilarkeraksizbo'lib, ishsizlararmiyasinito'ldiradilar. Shundayqilib, 2020 yilda GM xodimlar sonini 10,4 foizga kamaytirdi – 5,057 ming kishiga, rekonstruksiya xarajatlari 30 foizga o'sib, 4,265 milliard so'mga etdi va ishlab chiqarishni modernizatsiya qilishga 15,962 milliard so'm ajratildi, bu bir yil avvalgiga qaraganda 11 foizga ko'pdir. O'zbek metallurgiya kombinatida birinchi электросталеплавильный elektrpo'lateritish sexi (ESPC) 04.04.2020 yildan to`xtatilgan. Keyingi bir necha oy ichida kompaniya rahbariyati yana ikkita sexda ishlab chiqarishni to'xtatishni rejalashtirmoqda. Shunday qilib, dekabr oyining oxiriga qadar, mavjud shartnomalar bajarilgandan so'ng, termalkalibrlash sexi yopilishi mumkin. Metallurgiya zavodi ijrochi direktorining so'zlariga ko'ra, ishlab chiqarish «har doim foydasiz bo'lib kelgan» va «xayriya ishlarini to'xtatadigan» vaqt keldi. Zavod ma'muriyati ayrim korxonalarda ishlab chiqarishni to'xtatilishini mamlakatdagi umum iyiqtisodiy vaziyat tufayli majburiy optimallashtirish deb ataydi. Biroq, bunday «optimallashtirish» natijasida 500 ga yaqin ishchi ishsiz qolishi mumkin». Ko'pgina korxonalar yopilmoqda yoki qisman ishlab turibdi. Ushbu muammo ko'plab odamlarni tashvishga solmoqda. Ishsizlik muammosini qanday hal qilish bo'yicha kelishuv mavjud emas. Turli xil qarashlarda biz ushbu munozarani shakllantirgan uchta yondashuvni ko'ramiz. Ishsizlik muammosini hal qilishning yondashuvlari Yondashuv.Boshqaruv: yangi ish o'rinlarini yaratishga yordam beradigan tartiblarni shakllantirish. 1yondashuv ishsizlikning ko'payishining asosiy sababi ushbu masala bo'yicha qonunchilikning etishmasligi ekanligiga asoslanadi. Buning javobgarligi mahalliy hokimiyat zimmasida. Qisqa vaqt ichida yangi qonunlarni ishlab chiqishlari, qo'llarida haqiqiy kuchga ega bo'lishlari bilanoq, ishsizlikni to'xtatishlari mumkin. Yondashuv.Ta'lim: ishsizlikning oldini olish va qayta tayyorlash tizimini yaratish. 2-Yondashuv hayot tezroq o'zgarib borishini va qonunlar doimo orqada qolishini, shuning uchun ishsizlik davom etishini aytadi. Ushbu yondashuv tarafdorlari profilaktika himoyaning asosiy shakli bo'lishi kerak deb hisoblashadi. Yondashuv. Hamkorlik: ishsizlar birlashib, muammonii shsizlarning o'zlari hal qilishlari mumkinligi. Buning uchun ular birlashmalarga birlashishlar kerak, so'ngra qisqa vaqt ichida yangi ish o'rinlari yaratishning eng yaxshi usulini topishlari mumkin. Muhokamada ko'rib chiqiladigan savollar: «Ishsizlik» tushunchasini qanday tushunasiz? Ushbu o'sishga nima yordam beradi? Ushbu muammo aholining qaysi qismini ko'proq tashvishlantiradi (ta'sirqiladi)? Jahon tarixidan ishsizlikning o'sishiga qarshi kurashning qanday shakllarini bilasiz? Sizningcha, O'zbekistonda ishsizlar sonining ko'payishiga nima sabab bo'ldi? Hokimiyat ishsizlikni kamaytirish va yangi ish o'rinlarini yaratish uchun qanday choralar ko'rishi kerak? Ushbu choralar mamlakatdagi hozirgi vaziyatda samarali bo'ladimi? Sizningcha, ishsizlar sonining ko'payishini faqat rasmiylar to'xtata oladimi? Sizningcha, tashabbus butunlay davlat qo'liga o'tgach, ular o'zlarini hokimiyatdan chetlashtiradilar va uni boshqarib bo'lmaydigan qilib qo'yishadi? Ishkunini qisqartirish va pensiya yoshini pasaytirish odamlarning huquqlarini buzadimi? Bir nechta kasbni egallagan odamlar uchun qanday afzalliklar mavjud? Odam ularni qayerda to'ldirishi mumkin? Kasblarning keng tanlovining yo'qligi odamlarning huquqlarini buzilishiga olib kelmaydimi? Qayta tayyorlash markazlarini yaratish ishsizlikni jilovlashda samarali usulmi? Sizningcha, nima samaraliroq: ishsizlikning oldini olish yoki allaqachon ishsiz bo'lib qolgan odamlarni qaytatayyorlash? Qisqa kurslarni yaratishishdagi vazifalaringizni muvaffaqiyatli bajarish uchun zarur bo'lgan professional darajani ta'minlay olmaydi deb o'ylaysizmi? Sizningcha, ishsizlar uyushmalarini yaratish samaradorligi qanday? Ularning yaratilishi mintaqadagi vaziyatni beqarorlashtirishga olib keladimi? Odamlar qisqa vaqt ichida yangi muloqot madaniyatini o'rgana oladimi? Ushbu uyushmalarda vakolatlar yetishmasligi faoliyatini samarasiz qiladimi? Barcha berilgan savollarning 4 tasiga javob bering va har bir javobingizni asoslang. Javoblarning umumiy hajmi A4 formatidagi 2-3 betdan oshmasligi kerak. Javobalar 1 javob ishsizlik tushunchasi qanday tushunasiz? Ishga layoqati bo'lib ishlashni xohlagan lekin ish bilan taminlanmagan aholi ishsizlar deb ataladi.Ishsizlik iqtisodiyotda mehnatga bolgan taklifining uning talabidan ortiqligi tushuniladi. 2-javob.ushbu o'sishga nima yordam beradi. Kasblarning eskirishi, malakali kadrlar yetishmasligii,texnika texnalogiyalarning rivojlanmayatganligi. 3- javob.ushbu muammo aholining qaysi qismini koproq tashvishlantiradi. Aholining barcha qismini, ishsizlik kopaygan sari ish joylariga raqobat kuchayadi. 4 javob. Xokimiyat ishsizlikni kamaytirish va yangi ish orinlarini yaratish uchun qanday choralar korish kerak. Yangi ish joylarini tashkil qilish, ikkinchi mutaxassislik boyicha oqitishni kuchaytirish, tadbirkorlik uchun subsidiyalar ajratish, 5- javob. Sizningcha ishsizlar sonini kopayishiga faqat rasmiylar toxtata oladimi? Yoq rasmiy sektor va xususiy sektor orqali kamaytirish mumkin.