Хэмжил зүйн төвийн Хэмжих хэрэгсэл хүлээн авах, оношлогоо,тохируулгын инженер Л. Бямбасүрэн » SI гэдэг нь Syst’eme International d’Unit’es, буюу the International System of Units, Нэгжийн олон улсын систем гэсэн үгний товчлол юм. » SI нь олон улсын худалдаа, үйлдвэрлэл, эрүүл мэнд, аюулгүй байдал, хүрээлэн буй орчныг хамгаалах гэх мэт амьдралын бүхий л салбарт төдийгүй эдгээрийг үндэслэсэн шинжлэх ухааны суурь судалгаанд ч ашиглахад чиглэсэн нэгжүүдийн тогтвортой систем юм. » SI өөр хоорондоо уялдаа холбоо бүхий үндсэн болон уламжилсан нэгжүүдээс бүрддэг. » Нэгжийг илэрхийлэх тэгшитгэл томъѐог бичихэд хялбар, шилжилтийн коэффициентгүй болсон. » Сургалт болон хэрэглээнд хялбар болсон. » Хэмжил нь аливаа юмс, үзэгдэлд хамаарах нэг ба хэд хэдэн хэмжигдэхүүний утгыг туршлагаар олж авах үйл явц юм. » Хэмжлийн үр дүн нь тухайн хэмжигдэхүүн юмс, үзэгдлийн шинж чанарыг харуулах бөгөөд тухайн физик хэмжигдэхүүнийг илэрхийлсэн нэгж ба тоон утга 2-ын үржвэрээр илэрхийлэгдэнэ. Q n Q L=10∙1 m=10 m, Р=500 ∙1Ра= 500 Pa, m=15∙1 kg=15 kg 1789 1791 1795 1875 1889 Франц улсад хэмжлийн нэгжийн эталоныг бийболгох шийдвэр гарсан Парис хотыг дайран өнгөрөх меридианы 10 саяхуваасны нэгтэй тэнцүү уртын эталон болгов. Францад Метрийн систем албан ёсоор батлагдсан Метрийн хэлэлцээрт 17 орон нэгдэн оров Олон улсын килограмм ба метрийн прототипийг бүтээв. Pt-Ir 18892019 18891960 “FOR ALL PEOPLE, FOR ALL TIME” “бүх цаг үеийн туршид, бүгдэдболомжтой” 9-р CGPM нэгжийн систем бий болгох шийдвэргарсан 10-р CGPM 6 үндсэн нэгжийг баталсан 11-р CGPM SI систем - кг, м, с, А, К, кд 11-р CGPM Кр86 цацаргалтаар метрийг тодорхойлсон 13-р CGPM Cs-133 секундийн шинэ тодорхойлолт 14-р CGPM Молийг үндсэн нэгжээр тодорхойлсон Цахилгааны нэгжийг 2e/h Kj, h/e2 Rkтомъёолсон утгаар тодорхойлсон 2011 24-р CGPM SI системийн үндсэн 7 нэгжийг байгалийн тогтмолоор тодорхойлох санал гарсан. 2017 CODATAтогтмолуудын шинэчлэгдсэн утгууд хэвлэгдсэн 2018-11 26-р CGPM SI системийн шинэчлэлийг 60 орны төлөөлөгчид санал нэгтэйгээр батлав. 2019.05.20 Шинэчлэгдсэн SI системийг мөрдөж эхэлнэ. SI товхимол №9 1948 1954 1960 1960 1967 1971 1990 Үндсэн 7 нэгж - Метр ( м) Kилограмм ( кг ) Секунд ( с) Ампер ( А ) Кельвин ( K ) Кандела ( Кд ) Mоль ( моль ) SI товхимол BIPM Утга Нэр Нэгж Тэмдэглэг ээ Нэр Монгол франц/англи Тэмдэглэгээ Олон Монгол улс Урт L метр mètre/metre м m Масс M килограмм* кг kg Хугацаа T секунд с s Цахилгаан гүйдэл I ампер Kilogramme /kilogram Seconde /second Ampère /ampere А A Термодинамикийн температур Θ кельвин kelvin К K Бодисын тоо хэмжээ N моль mole моль mol Гэрлийн хүч J кандел candela кд cd Вакуум дотор секундыг 1/299 792 458 хуваасантай тэнцүү хугацаанд гэрлийн туулсан замын уртыг метр гэнэ. 1983 Вакуум дотор 1 метрийн зайтай, парралель орших төгсгөлгүй 2 дамжуулагч утасны хооронд 2х10-7 Ньютон хүч үүсгэх гүйдлийн хүчийг Ампер гэнэ. 1948, 1954 Кельвин нь усны гурвалсан цэгийн термодинамик температурыг 1/273,15 тай тэнцүү. 1954 Үндсэн төлөвтөө байгаа Цезий-133 атомын хэт нарийн түвшингүүдийн хооронд болох 9 912 631 770 тэнцүү давтамжийг секунд гэнэ. 1967 Kилограмм нь массын нэгж бөгөөд олон улсын прототипийн масстай тэнцүү. 1889 Моль нь харьцангуй атом масс нь 12 г байх нүүрстөрөгчийн атомд агуулагдах жижиг хэсгүүдийн тоотой тэнцүү. NA=6.02214129(27)x1023, 1971 540 ×10-12 герц давтамжтай монохроматик гэрлийн цацаргалтын гэрлийн хүчтэй тэнцүү: 683 Люмен Ватт-1 1979 » Олон улсын Килограмм-ийн прототип нь зөвхөн ганц биет хэлбэрийн тодорхойлолт бөгөөд, албан ёсны хуулбаруудын масс нь анх тогтоосон утгаас 50 мкг хүртэл өөрчлөгдсөн. » Амперийн тодорхойлолт нь килограммаас хамаардаг учраас дээрх өөрчлөлт нь цахилгааны нэгжүүдэд нөлөөлөх болсон » Мөн моль, кандел зэрэг нэгжүүдийн тодорхойлолт нь килограммаас хамаардаг » Кельвиний хувьд усны гурвалсан цэгээр тодорхойлж байсан ба нэгжийн тодорхойлолтыг лабораторид нарийвчлан тодорхойлоход хэцүү гэх мэт » » » » 1889 Pt 90%, Ir 10% 39 мм, h=39 мм Pavillon de Breteuil 1672 Max Planck 1858-1947 1900-аад он - Нийтээрээ хэрэглэхэд тохиромжтой байх, - цаг хугацаа, орон зайн хувьд тогтвортой байх, - Байгалийн суурь тогтмолууд дээр үндэслэх » Олон Улсын жин ба хэмжүүрийн (CGPM) 2011 оны 24-р ерөнхий бага хурал “SI” системийн үндсэн 7 нэгжийн тодорхойлолт нь цаг орон хугацаа, зай хувьд үл н өөрчлөгдөх физикийн үндсэн тогтмолууд дээр суурилан гарах ба хаана ч, хэн ч, хэзээ ч бий болгох, ашиглах боломжтой байвал зохино” 2019-09-09 • Олон улсын SI систем нь олон улсын худалдаа, өндөр технологийн үйлдвэрлэл, хүний эрүүл мэнд, аюулгүй байдал, хүрээлэн буй орчны хамгаалал, дэлхийн цаг уурын судалгаа болон суурь шинжлэх ухааны судалгаанд ашиглахад хүртээмжтэй, хаана ч хэрэглэхэд тохиромжтой байх тусгай шаардлага • SI нэгж нь урт хугацаанд тогтвортой байх, биеэ даасан, практикт хэрэгжүүлэх боломжтой одоогоор хамгийн дээд түвшинд байгалийн хууль дээр үндэслэсэн • Шинэчилсэн SI систем нь CGPM-ийн 24-р хурлаар баталсан SI үндсэн долоон нэгжийг физикийн суурь тогтмолуудаас гарган авах тусгай шаардлагад нийцсэн • CGPM-ийн 24-р хурлаар тогтоосон, 25-р хурлаар баталсан нөхцлүүд биелсэн зэргийг үндэслэн 2019 оны 5-р сарын 20-ны өдрөөс эхлэн дараах Олон улсын нэгжийн системийг мөрдөхөөр шийдвэрлэж байна. Tогтмолууд Цезий -133 атомын цацаргалт ын давтамж Гэрлийн хурд Планкийн тогтмол Тэмдэглэгэ э Тоон утга ∆v(Cs-133) 9 192 631 770 Нэгж Гц Гц=с-1 м∙с-1 Ж∙с м∙с-1 Ж с= кг∙ м2 ∙с-1 с h 299 792 458 6.626 070 15 ∙10-34 Эгэл цэнэг Больцман ы тогтмол е к 1.602 176 634· 10-19 Кл 1.380 649 ∙10-23 Ж∙ K-1 Авогадрын тоо Гэрлийн хүч NА Kcd 6.022 140 76∙1023 683 SI –ийн нэгжийн уялдаа Кл= A∙с Ж∙ K-1= кг∙м2∙ с-2∙K-1 моль-1 моль-1 Лм∙ Вт-1 Лм∙ Вт-1= кг-1∙м-2с3 ∙кд ∙стр 2019-09-09 Секунд 2019-09-09 Метр Секунд нь цаг хугацааны нэгж бөгөөд энэ нь үндсэн төлөвдөө буй Цезий-133 атомын хэт нарийн түвшингийн хооронд үүсэх шилжилтийн цацаргалтын давтамжийн ∆vcs = 9 192 631 770 Гц тогтмол утгаар тодорхойлогдоно. Үүнд: Давтамжийн нэгж Гц нь с-1 –тэй тэнцүү. Метр нь уртын нэгж бөгөөд энэ нь вакуумд тархах гэрлийн хурдны с=299 792 458 м/с тогтмол утгаар тодорхойлогдоно. Үүнд: секунд нь Цезий-133 атомын хэт нарийн түвшингийн цацаргалтын ∆vc s давтамжаар тодорхойлогдоно. 1s = 9 192 631770 ∆𝑣Cs 𝑐 s 299 792 458 𝑐 1m 30.663 319 ∆𝑣𝐶𝑠 1m = Кандел Кандел нь тодорхой чиглэл дэх гэрлийн эрчмийн нэгж бөгөөд энэ нь 540 ∙1012 Гц давтамж бүхий монохроматик цацаргалтын Kcd=683 Лм∙Вт-1 гэрлийн хүчний тогтмол утгаар тодорхойлогдоно. Үүнд: Лм∙Вт-1 нь кд∙стр∙Вт-1 эсвэл кг-1∙м2∙с3∙кд∙стр –тай тэнцүү ба килограмм, метр, секунд нь h, с, ∆vcs –аартодорхойлогдоно 1cd = 𝐾𝑐𝑑 683 kg m2s−3str−1 2019-09-09 1cd 2.614 8301010 𝐶𝑠 2 ℎ𝐾𝑐𝑑 1 kg= ℎ 6.626 070 15× 10−34 1 kg 1,475 5214 × 1040 m−2s ℎ∆𝑣𝐶𝑠 𝑐2 2019-09-09 “Килограмм” - тэмдэглэгээ нь [кг] Килограмм нь массын нэгж бөгөөд Планкийн тогтмолын h=6.626 070 15 ∙10-34 Ж∙с утгаар тодорхойлогдоно. Үүнд: Планкийн тогтмолын нэгж Ж∙с нь кг∙ м2 ∙с-1 -тэй тэнцүү бөгөөд метр, секунд нь вакуум дах гэрлийн хурд ба Цезий-133 атомын хэт нарийн түвшингийн цацаргалтын давтамжаар тодорхойлогдоно. “Килограмм”-ын тогтоосон утгуудын нийцтэй байдлыг олон улсын түлхүүр харьцуулалтаар хангана. Килограммыг SI-ийн тодорхойлолтын дагуу бий болгоогүй хэрэглэгчдийн хувьд нэгж дамжуулалтаа одоогийн эх сурвалжаас (BIPM, үндэсний хэмжил зүйн хүрээлэн, итгэмжлэгдсэн лаборатори) хангасан хэвээр байна. Үндэсний хэмжил зүйн хүрээлэнгийн (NMI) шалгалт тохируулга ба хэмжлийн чадавхи буюу эргэлзээ нь энгийн хэрэглэгчид нөлөөлөхгүй юм. Ватт жингийн арга Цахиур-28 бөмбөрцөг 1 A= 𝑒 1.602 176 634 × 10−19 s−1 1A 6.789 687108 vCse “Ампер” - тэмдэглэгээ нь *А+ Ампер нь цахилгаан гүйдлийн хүчний нэгж бөгөөд энэ нь эгэл цэнэгийн e=1.602 176 634·10-19 Кл тогтмол утгаар тодорхойлогдоно. Үүнд: эгэл цэнэгийн нэгж Кл нь A∙с–тэй тэнцүү ба секунд нь ∆vcs-ийн утгаар тодорхойлогдоно. 2019-09-09 1990 онд хийгдсэн өөрчлөлөөс шинэчилсэн SI системд шилжихэд цахилгааны бүх нэгжүүдэд бага зэргийн өөрчлөлт орно. Үүнд: Вольт ойролцоогоор нэг саяд 0.1-ээр, Ом түүнээс ч багаар өөрчлөгдөх учир дийлэнх хэрэглэгчдийн хувьд ямар нэгэн залруулга хийх шаардлага гарахгүй юм. Харин өндөр нарийвчлалын түвшинд ажиллаж байгаа ажилтнууд өөрсдийн эталоны утгыг өөрчилж, хэмжлийн эргэлзээний тооцоог хянан үзэх шаардлагатай болно. CCEM Guidelines for Implementation of the ‘Revised SI’ 1K = 1.380 649×10−23 𝑘 1K 2.2666653 kg m2s−2 𝐶𝑠ℎ 𝑘 2019-09-09 “Кельвин” - тэмдэглэгээ нь *К+ Кельвин нь термодинамикийн температурын нэгж бөгөөд энэ нь Больцманы тогтмолын k=1.380 649∙10-23 Ж∙K-1 утгаар тодорхойлогдоно.Үүнд Больцманы тогтмолын нэгж Ж∙K-1 нь кг∙м2∙ с-2 ∙K-1 – тэй тэнцүү бөгөөд кг, м, с нь h, с, ∆vcs –аартодорхойлогдоно. Практикт болон нэгж дамжуулалтад шууд нөлөө үзүүлэхгүй Ихэнх хэрэглэгчдийн хувьд анзаарагдахгүй Илүү шинэ (хэт өндөр температурын хэмжил) хэмжлийн техникийг боловсруулах, хөгжүүлэх боломжийг олгож байна. Кельвинийг практикт хэрэгжүүлэх зөвлөмжөөр термодинамикийн температурыг хэмжих анхдагч арга аргачлалыг тайлбарласан бөгөөд энэ нь ITS-90 болон PLTS2000-д тогтоосон хуваарьтай ижил юм. 1mol = 6.022 140 76 ×1023 𝑁 𝐴 “Moль” – тэмдэглэгээ нь [моль] Моль нь бодисийн тоо хэмжээний нэгж бөгөөд нэг мольд Авогадрын тогтмол NA=6.022 140 76∙1023 тооны жижиг хэсгүүд агуулагдана. Авогадрын тоог моль-1 нэгжээр илэрхийлнэ. 2019-09-09 эгэл хэсгүүдийн тогтоосон (ихэвчлэн атом эсвэл молекул) тоогоор тодорхойлогдож цаашид массын нэгж килограммаас үл хамаарна. Молийн нэгж дамжуулалтыг үелэх систем дэх атом масс болон молийн масс(Мu)-ын тогтмол утга, массын хэмжлийг ашигласан өмнөх бүх зарчим болон бусад аргуудаар бий болгоно. SI СИСТЕМИЙН УЛАМЖИЛСАН НЭГЖҮҮД ¹ 1. 2. 3. 4. 5. 6. Хэмжигдэхүүн Нэр Тэмдэглэгээ Талбай Эзэлхүүн Хурд Хурдатгал Долгионы тоо Нягт 7. Гадаргуугийн нягт 8. Хувийн эзэлхүүн A V v A , A Нэгж Тэмдэглэгээ англи монгол m2 м2 m3 м3 m/s м/c m/s2 м/c2 m-1 м-1 kg/m3 кг/м3 kg/m2 m3/kg кг/м2 м3/кг 9. Гүйдлийн нягт j A/m2 A/м2 10 Соронзон орны . хүчлэг H A/m A/м SI СИСТЕМИЙН ТУСГАЙНЭРБҮХИЙ УЛАМЖИЛСАН НЭГЖҮҮД ¹ Уламжилсан хэмжигдэхүүн Хавтгай өнцөг Биет өнцөг Давтамж Хүч, жин Даралт,механик хүчдэл Эгерги, ажил, дулааны тоон хэмжээ 7. Чадал, энергийн урсгал 8. Цахилгаан цэнэг, цахилгааны тоон хэмжээ 9. Цахилгаан потенциал, потенциалын ялгавар, цахилгаан хүчдэл, цахилгаан хөдөлгөгч хүч 10.Цахилгаан багтаамж 1. 2. 3. 4. 5. 6. SI системийн уламжилсан нэгж Тэмдэглэгээ Нэр англи монгол Радиан rad рад Стерадиан sr ср Герц Hz Гц Ньютон N Н Паскаль Pa Па Жоуль J Ж м/м м2/м2 с-1 кг м с-2 кг м-1 с-2 кг м2 с-2 Ватт Кулон W c Вт кл кг м2 с-3 Вольт V В кг м2 с-3 А-1 Фарад f ф кг-1 м-2 с4 А2 SI СИСТЕМИЙН ТУСГАЙНЭРБҮХИЙ УЛАМЖИЛСАН НЭГЖҮҮД Ом Ом кг м2 с-3А-2 Сименс Вебер Тесла S Wb T См Вб Тл кг-1 м-2 с3 А2 кг м2 с-2 А-1 кг с-2 А-1 Генри Люмен Цельсийн градус Люкс Беккерель H Lm C Гн Лм С кг м2 с-2 А-2 Кд ср С = K Lx Bd Лк Бк Кд ср м-2 с-1 Ge Гр м2 с-2 Sy Зв м2 с-2 11 Цахилгаан эсэргүүцэл 12 Цахилгаан дамжуулах чадвар 13.Соронзон урсгал 14.Соронзон урсгалын нягт, соронзон нөлөөлөл 15.Нөлөөлөл 16.Гэрлийн урсгал 17.Цельсийн температур 18.Гэрэлтэх чадвар 19.Цацраг идэвхит бодисын идэвхижилт 20.Ионжуулагч цацрагийн шингээгдсэн тун, керма, шингээгдсэн тунгийн үзүүлэлт 21.Цацрагийн эквивалент тун Грей Зиверт SI СИСТЕМИЙН НЭГЖҮҮДТЭЙ НЭГЭН АДИЛ ХЭРЭГЛЭГДЭХ НЭГЖҮҮД ¹ 1 2 3 4 5 6 7 8 Хэмжигдэхүү н Нэгж Тэмдэглэгээ Нэр англи Монгол min мин Цаг хугацаа минут цаг h ц хоног d хон Хавтгай өнцөг градус минут „ „ секунд “ “ талбай гектар ha га тонн T т Цул /масс/ далтон Da Да Энерги электрон вольт ey эв эзэлхүүн литр l, L л Шугаман нягт текс tex текс Даралт mmHg ммМуб миллиметр мөнгөн усны багана бар bar бар SI нэгжээр илэрхийлбэл 1 мин = 60 с 1 ц = 1 мин = 3600 с 1 хон = 24 ц = 86400 с 1 = (/180) рад 1‟= (1/60) = (/10800) рад 1” = (1/60)‟ = (/648000) рад 1 га = 1 гм2 = 104 м2 1 т = 103 кг 1 Да = 1,660 539 040 (20) 10-27 кг 1 эв = 1,602176634 10-19 Ж 1 л = 1 дм3 = 10 см3 = 10-3 м3 1 ммМуб ≈ 133.322 Па 1 бар = 0.1 МПа = 100 кПа = 105 Pa SI СИСТЕМИЙН АРАВТЫН ЭМХТГЭСЭН, ХУВИЛСАН НЭГЖИЙГ ҮҮСГЭХ УГТВАРУУД, ТЭДГЭЭРИЙН ТЭМДЭГЛЭГЭЭ Үржвэр Угтварын нэр 1024 1021 1018 1015 1012 109 106 103 102 101 10-1 10-2 10-3 10-6 10-9 10-12 10-15 10-18 10-21 10-24 Ютта Зетта Экса Пета Тера Гига Мега Кило Гекто Дека Деци санти милли микро нано пико фемто атто зепто Юкто Тэмдэглэгээ Олон улсын Монгол Y Ю Z З E Э P П T Т G Г M М к к h г da да d д с с m м мк n н p п f ф a а z з у у SI – физик, химийн үзэгдлийг тодорхойлох систем Δx хурд: v= Δt хүч: F =ma=m Энерги: E =FΔx=m (Δx) (Δt )2 чадал: m(Δx)2 F P= = Δt (Δt ) 3 даралт: mΔx p= F= A (Δt )2l2 нягт: ρ = m=m3 V l Δx (Δt )2 2 34 SI – физик, химийн үзэгдлийг тодорхойлох систем Хийн шинж чgанарpg :V =ng RTZ ( p,T ) n Эргэлтийн хурд: ω = Δt Дулаан тэлэлт: Δl =lαΔT давтамж: 1 f = n= Δt τ эсэргүүцэл: R= I U Цахилгаан чадалP: =U ⋅I гэрэлтэлт: F Ev = = A Iv Ω A C12H26(l) +37 /2 O2(g) → 12 CO2(g) + 13 H2O(g) 35 Паскаль-ийн гаргалгаа • Тусгай нэр бүхий нэгж: 1 Pa = 1 m -1 kg s-2 Даралтын тодорхойлолт:p piston Нэгжийн гаргалгаа: =F A Бүлүүрийг өргөж буй хүч F1 : cylinder F1 = pA Бүлүүрийг доош нь дарж буй хүч F2 : F2=mg Тэнцвэрийн байрлал: Ачаат бүлүүрт манометр F1= F2 ⇒ p= mg A 48 SI broshure SI системд нэгжийн тэмдэглэгээг бичиг дүрмийг заасан. - нэгж ба түүний угтваруудыг times new roman /upright / босоо фонтоор бичнэ. - Нэгжийн нэр угтвар цугтаа бичигдэнэ. milligram, milli-gram kilopascal, kilo-pascal - Уламжилсан нэгжийн нэрийг салгаж эсвэл дундуур зураастай бичнэ. pascal second, or pascal-second - Хэмжигдэхүүний нэрийг гол төлөв дан үсгээр times new roman ташуу /italic / фонтоор бичнэ. v = 25 m/s T = 293 K T/K = C-Cm 293. Umax = 1000 V U = 1000 V . 198 1 199 4 SI системийн нэгж хэрэглэх болсон. 1979 kys БНМАУ-ын СнЗ-ийн 414-р тогтоол Хэмжлийн нэгдмэл байдлыг хангах тухай хууль Хэмжлийн нэгжийг хэрэглэх журам 199 6 2019-09-09 201 3 ЗГ-ын 320-р тогтоол Олон улсын жин хэмжүүрийн хорооны харилцан хүлээн зөвшөөрөх хэлэлцээрт нэгдсэн CIPM MRA 1970-1988 он - Улсын эталон Цаг давтамж- 1979 он, 2012-2014 он- Улсын эталоны шинэчлэл • Цагийн эталон -Цезий – 133 атом цаг , тогтворжилт 5 x 10-15 • Уртын анхдагч эталон - RWS-NL150 He-Ne лазер үүсгүүр /2013 он/ Долгионы урт 633 нм, U = 5×1011 2019-09-09 • 1996 он - Улсынэталон • Массын эталон - 1 кг-ын туухай U = 0.084 мг -Хувьсах хүчдэл, гүйдлийн эталон - 2003 он - 1000 V, 10 A, 10 Hz – 1MHz U = 1335μВ/В, 5 ~125 µА/А - Тогтмол хүчдэл – 1999 он 2002 он - тогтмол эсэргүүцэл,/ороомог/ ( 10-3 - 106) Ω U = 0.2 µΩ/Ω – 3 µΩ/Ω 2019-09-09 Эрчим хүчний чадлын эталон – 2003, 2015 - 480 V, 120 A, 0-360 degree U = – 0.004 % • Температур - Цагаан алтан эсэргүүцлийн термометр (-50 620) °С, • Усныгурвалсанцэг • 1999 - Эзэлхүүн – эталон шилэн пипетка (1 л 10л) • 2002 - Даралтын эталон - Ачаат бүлүүрт манометр (-0.1 70) MPa 2019-09-09 • 2001 - Нягт эталон- DMA 5000 (03) г/см3 төхөөрөмж. • No quality without quality control, • • • • No quality control without measurements, No measurements without calibration, No calibration without accredited laboratories, No accredited laboratories without traceability, • No traceability without measurement standards, • No measurement standards without METROLOGY. Анхаарал тавьсанд баярлалаа