Toshkent Davlat Transport Universiteti “Transport Tizimlari Boshqaruvi” Fakulteti Kafedra “Transport harakatini tashkil etish” “Temir yo’ldan foydalanish ishlarini boshqarish” fanidan Kurs ishi Mavzu: Uchastka stansiyasi ishini tashkil etish . Bajardi: TF-313 guruh talabasi G‘ulomov.L.I Tekshirdi: Toxirov.N.S Toshkent-2020 1. Uchastka stansiyasi ishini tashkil etishning umumiy masalalari 1.1. Stansiya hamda unga tutashgan uchastkalardan texnik foydalanish tasnifi Stansiyaning texnik tasnifida uchastka stansiyasining maqsad va vazifalari, berilgan stansiyaning turi (parklarning soni, ularning bir-biriga nisbatan joylashganligi – boʻylama, yarim boʻylama, koʻndalang), stansiyada lokomotiv va vagon xoʻjaliklari, SMB va aloqa vositalari, tutashgan peregonlardagi poyezdlar harakati boʻyicha signalizaciya va aloqa vositalarining mavjudligi hamda peregonlardagi bosh yoʻllarning soni va boshqa ma’lumotlar koʻrsatiladi. Stansiyada foydalanish ishlari tasnifida sutkalik tranzit vagon oqimlari, qayta ishlovga keluvchi vagon oqimlari hamda mahalliy vagon oqimlari hajmi keltiriladi. Bundan tashqari, burchak oqimi boʻyicha tranzit poyezdlar va vagonlar soni hamda stansiyada bajariladigan ishlarning asosiy tavsifi ham keltirib oʻtiladi. Stansiyaning texnik hamda foydalanish ishlarining tasnifini aniqlash uchun zarur barcha ma’lumotlar kurs loyihasi uchun berilgan topshiriqda keltirilgan. 1.2. Stansiya ishining tezkor boshqaruv tizimi Temir yoʻl stansiyasi Nizomiga koʻra uchastka stansiyasining xoʻjalik va ishlab chiqarish ishlari, sutka va smena rejasini tashkil etish va nazorat qilish, texnika va harakat xavfsizligini ta’minlash nazorati, texnik uskunalarni ishlatish nazoratini stansiya boshligʻi, boshliq oʻrinbosari, stansiya muhandisi va boshqalar amalga oshiradi. “N” uchastka stansiyasi manyovr ishlariga hamda stansiya ishini tezkor rejalashtirishga stansiya navbatchisi mas’ul hisoblanadi. Shu bilan birga, u yakka oʻzi poyezdlarni qabul qilish, joʻnatish, oʻtkazib yuborish, poyezd lokomotivlarini stansiyadan lokomotiv deposiga va depodan stansiya yoʻllariga berilishini hamda barcha bajariladigan manyovr harakatlarining bajarilishiga rahbarlik qiladi. Katta hajmli manyovr ishlari mavjud boʻlgan stansiyalarda ishlarga manyovr dispetcheri rahbarlik qiladi. Stansiya navbatchisi buyruqlarining bajarilishi poyezdlarni qabul qilish, joʻnatish hamda oʻtkazib yuborish bilan bogʻliq boʻlgan har bir xodim uchun majburiy hisoblanadi. Manyovr ishlarini poyezd tuzuvchisining rahbarligi ostida manyovr brigadalari bajaradilar. Manyovr brigadalari tarkibiga poyezd tuzuvchisi va uning yordamchisi, manyovr lokomotivi mashinisti hamda uning yordamchisi, signalchilar, strelka posti navbatchilari va vagonlar harakat tezligini rostlovchilari kiradi. Mahalliy sharoitdan kelib chiqib, manyovr ishlarini mashinist yoki poyezd tuzuvchisi yordamchilarsiz bajarishlari mumkin. Quyida uchastka stansiyasining tezkor boshqaruv tizimi namunaviy sxemasi keltirilgan. DSS Operator Ishora beruvchi DSP 1-rasm. Uchastka stansiyasining tezkor boshqaruv sxemasi Shartli belgilar: DSS – manyovr dispetcheri. DSP– stansiya boʻyicha navbatchi. DSPP – parklar boʻyicha navbatchi. STM – stansiya texnologik markazi. ------ - DSSni boshqarishdagi aloqa. ____ - DSPni boshqarishdagi aloqa. 1.3. Poyezd va vagonlar kelishi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar Yuk obyektlari bo’yicha manyovr brigadalar объектлари бўйича маневр бригадалари STM xodimlari Strelka postlari navbatchilari навбатчилари Texnik koʻrik xodimlari brigadalarманевр бригадалари Yuk qabul qiluvchitopshiruvchilar Mahalliy ishlar boʻyicha manyovr Tijorat koʻrigi xodimlari Yuk idorasi DSPP Uchastka stansiyasiga oldindan va aniq ma’lumotlar keladi. Oldindan beriladigan ma’lumot stansiyaga smena boshida Yagona Dispetcherlik Markazidan keladi. Unda oldindan 12 soatlik ish hajmi beriladi, ya’ni har bir yoʻnalishdan keladigan poyezdlar soni, ulardan qanchasi qayta ishlanishi, shu stansiyada qancha vagon tushurilishi toʻgʻrisidagi ma’lumotlar keltiriladi. Vaqti-vaqti bilan har 4-6 soat ichida stansiyaga YaDMdan tuzatilgan ma’lumot beriladi. Har bir poyezdning raqami, indeksi, taxminiy keladigan vaqti, umumiy vagonlar soni va poyezd ogʻirligi haqida xabar joʻnatiladi. Qayta ishlovga keladigan poyezdlar uchun tuzish rejasi boʻyicha vagonlar sonini yoʻnalish boʻyicha belgilash hamda berilgan stansiyaga yuk tushirish uchun keladigan vagonlar haqida zarur ma’lumot, toʻliq yoki qisman qayta ishlovga keladigan barcha poyezdlarga telegramma-natur varagʻi shaklida stansiyaga poyezdning kelishi haqida aniq ma’lumot beriladi. Telegramma-natur varagʻida berilgan poyezdlar haqidagi ma’lumot DU-1 shaklidagi natur varagʻini tuzish boʻyicha yoʻriqnomali koʻrsatmalarga toʻliq mos boʻlishi kerak. Mahalliy vagonlar haqidagi ma’lumot operator-informator tomonidan maxsus kitobga yoziladi va stansiya navbatshisi (manyovr dispetcheri)ga, kelgan vagonlar soni va yuk turini koʻrsatgan holda yuk qabul qiluvchiga uzatiladi. Oʻz vaqtida va sifatli ma’lumotlarni tashkil etish mas’uliyati stansiya boshligʻiga yuklatiladi. 2. Stansiya ishi hajmini hisoblash Stansiya ishining berilgan sutkalik hajmini tahlil qilish uchun quyidagi shakldagi jadvalni tuzib olish qulay. 1-jadval “N” stansiyasidagi ortish va tushirish ishlari Yuklash -tushirish punkti Yuk hovlisi Shaxobcha yoʻli Jami Yuklash vag. 8 8 16 Tushirish vag. 18 21 39 Boʻsh vagonlar balansi ortiqcha yetishmagan 10 13 23 0 0 0 Mahalliy vagonlar soni 18 21 39 (Bo’sh vagonlar “I” stansiyaga) Agar barcha yuklash obyektlaridagi tushirish ishlari hajmi yuklash ishlari hajmidan katta boʻlsa, u holda ortiqcha boʻsh vagonlarni topshiriqda belgilangan stansiyaga joʻnatish lozim. Boʻsh vagonlarning harakatlanish yoʻnalishi topshiriqning 14punktida berilgan. Agar yuklash ishlari hajmi tushirish ishlari hajmidan katta boʻlsa, u holda kerak boʻlgan boʻsh vagonlar saralash parkida yigʻilib turgan yoʻllardan olib beriladi. Chunki bu yoʻllarda ham yukli, ham boʻsh vagonlar yigʻiladi. D Poyezdlar tuzishdagi yo'nalishla r nomi Oldingi Sutkad an qolgan Н-Д - G ва кейинги лари (A,Б,В,Г ) 9 Yuklan adigan 32 - 2 11 Н-И Bo’s h - Hisob kitob bo’yich a Qabul qilingan 32 32/63 1п. (32в.) 2п. (63в.) 1п(64в) E 14 Итого 14 Н-Е Е ва кейинги лари (Е,Ж) Жами 190 190/6 3 13 7 9 31 31/63 0п(63в) Кол(31в) 226 7 9 253 253/6 3 4п - 27 - - 27 27/63 1п. (27в.) Терм а 248 11 12 285 285/6 3 4п(63в) кол(26в) Ўтки нчи 275 11 12 312 312/6 3 5 п. - 43 - - 43 43/63 1п.(43в) Терм а 14 173 14 Ўтки нчи - I I va Keyingil ar[. I K L M O] Терм а - 181 D Жами Transit qayta ishlanad igan Tuzilagigan poyezdlar soni Poyeadlar turlari Stansiyaga tutashuv Poyezd tuzish uchun yig’iladigan vagonlar soni Jami 2-jadval Poyezdlarni tuzish rejasi yoʻnalishlari boʻyicha vagon oqimlarini hisoblash 216 - - 187 187/6 3 - - 230 230/6 3 2п. (63в.) 1п(61в) 4п. Учас тка - Izoh: * - Stansiyada tuzilgan poyezdlar soni har bir yoʻnalishdan keluvchi vagonlar sonini tarkibdagi vagonlar soniga boʻlish orqali aniqlanadi. ** - har bir stansiyaga tutashgan yoʻnalish uchun terma poyezdlar sonini 1 ta deb qabul qilamiz. Shuni e’tiborga olish lozimki, terma poyezdlar toʻliq boʻlmagan tarkib bilan joʻnatilishi mumkin. 2-jadval boʻyicha har bir yoʻnalishda yigʻilgan vagonlar soni aniqlanadi. Bunda qabul qilingan mahalliy boʻsh yuk obyektlaridan olingan hamda oʻtgan sutkadan qolgan vagonlar soni hisobga olinadi. Stansiyadagi mavjud vagonlarning sonini hamda tarkibdagi vagonlar sonini aniqlab olganimizdan soʻng, sutka davomida stansiyadan joʻnatiladigan, oʻtib ketuvchi, uchastka hamda terma poyezdlar sonini osonlikcha topishimiz mumkin. 3-jadval “N” stansiyasi poyezd oqimlari Yoʻnalishlar Poyezdlar turi Jami N-D N-I N-Е Qayta ishlovga tushmaydigan tranzit poyezdlar 12 12 10 34 Qayta ishlovga tushuvchi tranzit poyezdlar 6 5 1 12 Stansiyada tuziladigan poyezdlar 4 5 4 13 Jami 22 22 15 59 “N” uchastka stansiyasiga tutashgan uchastkalar boʻyicha vagonlar oqimi diagrammasini ishlab chiqish uchun 4-jadval tuzib olinadi. 4-jadval Vagonlar oqimi katakli jadvali I D ga dan б/п nтр с/п nтр nм D Е б/п nтр с/п nтр nм 630 250 - б/п nтр с/п nтр nм 126 189 112 104 - Е 567 315 188 38 - 315 25 - «N» stansiyasi - - 5 - - 11/23 - - - Jami 882 217 5 945 248 11/23 315 202 - I «N» stansiyasi 16 23 - Jami 1134 1071 693 16/23 39 2914/23 “И” қабул қилиш-саралаш паркидаги йўлларнинг ихтисослашуви Йўлнинг рақами 4 5 6 7 Йўлнинг ихтисослашуви Жуфт йўналишдан юк поездларни қабул қилиш ва унга жўнатиш Ҳаракатланадиган йўл (ходовой путь) 8 2.6-жадвал “Д, Е” қабул қилиш-жўнатиш паркидаги йўлларнинг ихтисослашуви Йўлнинг рақами 9 10 11 12 13 14 15 Йўлнинг ихтисослашуви Тоқ йўналишдан юк поездларни қабул қилиш ва унга жўнатиш Барча йўналишлардан қайта ишланадиган юк поездларини қабул қилиш ва станциядан тузилган поездларни жўнатиш 2.7-жадвал Саралаш паркидаги йўлларнинг ихтисослашуви Йўлнинг рақами Йўлнинг номи Вагонлар сони 16-17 И ва кейинги (И,К,Л,М,О) йўналишларида вагонларни тўплаш учун 303 18 Г ва кейинги (А,Б В,Г) йўналишларида вагонларни тўплаш учун 138 19 Д (Д) йўналишларида вагонларни тўплаш учун 65 20 Е ва кейинги (Е,Ж) йўналишларида вагонларни тўплаш учун 135 21 Н-Е йўналишларида вагонларни тўплаш учун 46 22 Н-Д йўналишларида вагонларни тўплаш учун 45 23 Н-И йўналишларида вагонларни тўплаш учун 59 24 Юк майдончасида маҳалий вагонларни тўплаш учун 21 25 Шаҳобча йўлида маҳалий вагонларни тўплаш учун 21 2.2. Stansiya park va yoʻllarini ixtisoslashtirish Stansiya park va yoʻllarini toʻgʻri ixtisoslashtirish stansiya yoʻllarini yanada yaxshiroq rivojlantirish, manyovr va poyezdlar harakatining bir-biriga xalal beruvchi marshrutlarining yuzaga kelish darajasini minimallashtirish va manyovr lokomotivlari oʻrtasidagi ishlarni samarali taqsimlash imkoniyatini beradi. Qabul qilish-joʻnatish hamda saralash parki yoʻllarini ixtisoslashtirishda stansiya ish texnologiyasini hisobga olish lozim. Saralash parkiga yaqin joylashgan qabul qilish-joʻnatish yoʻllari, stansiyaga qayta ishlovga kelgan tranzit poyezdlarni qabul qilish hamda stansiyada tuzilgan poyezdlarni joʻnatish uchun ixtisoslashtirilgan boʻlishi lozim. Bosh yoʻllarga yaqin joylashtirilgan yoʻllar esa tranzit poyezdlarni qabul qilish-joʻnatish uchun moʻljallanishi lozim. Qabul qilish-joʻnatish parklarida bittadan yurish yoʻli lokomotivlarni depoga va depodan qaytish uchun ajratilishi lozim. Saralash parkida har bir yoʻnalish, har bir yuk obyektlari uchun bittadan yoʻl ajratilishi lozim. Vagonlarni ta’mirlash uchun ham alohida bitta yoʻl ajratiladi. Uchastka stansiyasida yoʻlovchi poyezdlari, yuk poyezdlarni qabul qilish va joʻnatish (alohida juft va toq), lokomotivlarni depoga uzatish va ularni depodan olib chiqish (harakatlanish yoʻllari) va poyezd tarkiblarini tarqatish va tuzish (saralash va tortish yoʻllari) uchun alohida yoʻllar ajratilgan. Bunday ixtisoslahtirish barcha yoʻnalishlardan keluvchi transit poyezdlarni qabul qilishda va poyezdlarni tuzish, tarqatish, tuzilgan harakat tarkiblarini joʻnatish yoʻliga olib chiqish bilan bir vaqtda poyezdlarni qabul qilish va oʻtkazib yuborishda harakat xavfsizligini ta’minlaydi. Lokomotivlarni depoga oʻtkazib yuborish bilan bir vaqtda poyezdlarni qabul qilish va joʻnatish mumkin. Saralash parki yoʻllari quyidagi vagonlarni yigʻish ixtisoslashtiriladi: poyezd manzillari boʻyicha qayta ishlanadigan tranzit vagonlar, poyezdlar tuzish rejasida belgilangan vagonlar hamda yuk ishlari hududi yoki punktlari boʻyicha mahalliy vagonlar. Stansiyada tuziladigan har bir yoʻnalish uchun alohida yoʻllar ajratiladi. Boisi turli yoʻnalishlardagi vagonlar guruhini bitta yoʻlda birlashtirishda ularni qaytadan saralash talab etiladi. Terma poyezdlar uchun asosan har bir kelib tutashgan yoʻnalishlar uchun bittadan yoʻl ajratiladi. Vagonlar oqimi katta boʻlgan (200 va undan ortiq vagon) yoʻnalishlarga vagonlarni yigʻish uchun uchastka stansiyalarida 2 ta yoʻl ajratish tavsiya etiladi. Agar saralash parkida zaxira yoʻllari mavjud boʻlsa, bir yoki bir nechta yoʻllarni aniq bir yoʻnalishlar uchun ajratib qoʻymaslik lozim. Bu yoʻllardan yuzaga kelgan sharoitdan kelib chiqqan holda park ishini rejalashtirishda foydalaniladi. Ushbu yoʻllar dispetcherlik yoʻllari deb ham ataladi. Stansiyaning mahalliy ishlarini amalga oshirish uchun alohida yoʻllar ajratiladi. Ushbu yoʻllar shunday rejalashtirilishi lozimki, unda yuk obyektlariga vagonlarni berish va olish jarayonlari bajarilayotganda, stansiyadagi boshqa tarkiblarni tarqatish va tuzish bilan bogʻliq manyovr harakatlari toʻxtatilmasin. Bunday yoʻllarning miqdori yuk amallariga kelayotgan vagonlar, ortish tushirish punktlari va shu bilan birga, saralash yoʻllari soniga bogʻliq. Nosoz vagonlar uchun odatda 1-2 ta yoʻl ajratib qoʻyilishi lozim. Ya’ni yoʻllardan biri vagon deposiga beriladigan vagonlar uchun boʻlsa, ikkinchisi vagonlarning joriy ta’mirini bevosita saralash parkining oʻzida amalga oshirish uchun moʻljallangan boʻladi. Qabul qilish-joʻnatish hamda saralash parklari yoʻllarining ixtisoslashtirilganligini jadvallar shaklida keltirish kerak. 3. Stansiya jarayonlari texnologiyasi 3.1. Qabul qilish-joʻnatish parkida poyezdlarga ishlov berish texnologiyasi Stansiyaning qabul qilish-joʻnatish parkida tarkiblarga ishlov berish davomiyligini aniqlash uchun quyidagi turdagi poyezdlarga ishlov berish texnologik grafigini tuzib olish lozim: stansiyada lokomotivini almashtirib oʻtuvchi tranzit poyezdlari, telegamma-natur varagʻi mavjud boʻlgan qayta ishlovga kelayotgan poyezdlar (uchastka hamda oʻtib ketuvchi poyezdlar); telegramm-natur varagʻi mavjud boʻlmagan stansiyaga qayta ishlovga tushuvchi poyezdlar (terma poyezdlar); stansiyada tuzilgan poyezdlar. Qayta ishlovga keluvchi tarkiblarning texnik koʻrigiga sarflanadigan vaqt ushbu poyezdga ishlov berish davomiyligini aniqlab beradi va u quyidagi formula yordamida aniqlanadi. tтрасф .о . t трасф .о . mc 60 a, daqiqa x 0,015 63 60 1,1 20 daqiqa 3 bu yerda - bir vagonning texnik koʻrigiga sarflanadigan oʻrtacha vaqt; ( 0,014÷0,016); mc - poyezd tarkibidagi vagonlar soni; x - brigadadagi texnik koʻrikdan oʻtkazuvchi guruhlar soni (x=3); a – tayyorlov- tugallash jarayonlariga sarflanadigan vaqt (a=1÷2). Tarkiblarga ishlov berish boʻyicha jarayonlarning bajarilish tartibi va ularni bajarilishiga sarflangan vaqt me’yorlari 3.1-rasmda keltirilgan. Jarayonlar Telegramm-natur varagʻini olish, belgilash va uni manyovr dispetcheri, TKP va STM ga topshirish Poyezd kelishidan oldin +*+ Vaqt, daqiqa 0 5 10 15 Ijrochilar STM operatori Saralash qogʻozini tuzish STM operatori Poyezd dispetcheridan kelayotgan poyezdning raqami va uning kelish vaqti toʻgʻrisidagi xabarni olish Stansiya boʻyicha navbatchi TKP, TKP va STM xodimlarini poyezd raqami, kelish vaqti va qabul qilish yoʻli toʻgʻrisida xabardor qilish. Stansiya boʻyicha navbatchi Poyezdga ishlov berishda ishtirok etuvchi xodimlarning qabul qilish yoʻliga chiqishlari PTO, PKO va STM xodimlari Kirish boʻgʻizida tarkibni nazorat tekshiruvi PTO, PKO va STM xodimlari Poyezd lokomotivini uzish, tarkibni chegaralash. 3 Yuk hujjatlarini STMga yetkazib berish Yuk hujjatlarini tekshirish, saralash qogʻoziga va telegramm-natur varagʻi belgisiga oʻzgartirishlar kiritish. 5 Lok. brigada, PTO xodimlari STM operatori 11 STM operatori Vagonlarning texnik kuzatuvi, avtotormoz yengliklarini yechish va ilib chiqish. 20 PTO xodimlari 20 Tarkibning tijoriy koʻrigi Jami vaqt PKO xodimlari 28 3.1-rasm. Qayta ishlovga kelgan poyezdga TGNL mavjud boʻlgan holda qabul qilish parkida ishlov berish texnologik grafigi. Tranzit va stansiyada tuzilgan poyezdlar uchun texnik hamda tijoriy koʻriklar tugallanganidan soʻng, poyezd lokomotivi ulanadi, tormoz tizimi 10 daqiqa davomida toʻliq sinab koʻriladi va poyezd joʻnashiga ruxsat beriladi. Ushbu jarayonlarning ichida eng koʻp vaqt sarfi tarkibning texnik koʻrigi va vagonlarning ta’mirlanishiga ketadi. PTO brigadalari tomonidan texnik xizmat koʻrsatishga sarflanadigan vaqt davomiyligi quyidagiga teng: t тс..фо.. t трасф .о . ( mc ) 60 t рем a , daqiqa. x 0,015 63 60 0,5 *12 1,1 26 daqiqa. 3 tarkibdagi vagonlarning tarkibdan uzmasdan ta’mirlanishini talab etuvchi tarkib ulushi ( 0,5 ); t рем tarkibdagi vagonlarni tarkibdan uzmasdan ta’mirlash vaqtining oʻrtacha davomiyligi (trem=0,2); x – brigadadagi texnik xizmat koʻrsatuvchi guruhlar soni (x=3) Stansiyada tuzilgan poyezdlarning tarkiblariga ishlov berish tartibi va uning vaqt me’yorlari 3.2-rasmda keltirilgan. bunda Poyezd kelishidan oldin Jarayonlar Vaqt, daqiqa Ijrochilar 0 5 10 15 20 25 30 35 Saralash parkidan qabul qilish-joʻnatish parkiga olib qoʻyish yoʻlini kelishib olish Manyovr dispetcheri, stansiya navbatchisi Tarkibni joʻnatish parkiga olib qoʻyish Lokomotiv brigadasi Natur varaqni rasmiylashtirish hujjatlarni taxlash va STM operatori Tarkibni natur varagʻidan tekshirish STM operatori Yuk hujjatlarini konvertga solish va joʻnatish parkiga yuborish 10 STM operatori Tarkibning texnik koʻrigi va vagonlarni ta’mirlash 26 Tarkibning tijoriy koʻrigi nosozliklarni bartaraf etish 26 va TKP xodimlari TKP operatori Xabarnomani tayyorlash va ASOUPga yuborish STM operatori Hujjatlarni topshirish STM operatori lokomotiv mashinistiga Poyezd lokomotivini ulash, avtotormozlarni sinab koʻrish va poyezdni joʻnatish. Poyezdga ishlov berishning umumiy davomiyligi 10 Lokomotiv brigadasi, TKP xodimlari 36 3.2-rasm. Joʻnatish parkida stansiyada tuzilgan poyezdga ishlov berish texnologik grafigi. 3.2. Poyezdlarni tarqatish va tuzishga sarflanadigan vaqtlarni me’yorlash Ushbu kurs loyiha ishida tarkibni tarqatishga, bir guruhli (oʻtib ketuvchi, uchastka poyezdlari) va koʻp guruhli (terma) poyezdlarning tuzilishini tugallashga sarflanadigan vaqt me’yorlarini aniqlash lozim. Tarkibni tortish yoʻllarida tarqatishga sarflanadigan vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi: р Т с Т ос , daqiqa. bunda Tc vagonlarni saralashga sarflanadigan vaqt, daqiqa; Tоc vagonlarni surishga sarflanadigan vaqt, daqiqa. Tortuv yoʻlidan vagonlarni saralashga sarflanadigan texnologik vaqt quyidagi formula boʻyicha hisoblanadi: Tc A q0 Б mc , daqiqa , bunda A va B – me’yoriy koeffitsiyentlar boʻlib, ular saralash usuli, tortuv yoʻli va strelka zonasining nishabligi hamda manyovr lokomotivining turiga bogʻliq va u daqiqalarda oʻlchanadi; mc – tarkibdagi vagonlar soni; 63 qo – qabul qilinayotgan tarkibdagi uzilmalarning oʻrtacha soni (topshiriqning 17 punktiga mos ravishda). Q=12 Tc 0,4112 0,32 63 25,08daqiqa , Vagonlarning yigʻilish yoʻlida vagonlar orasidagi oraliqlarni toʻldirish uchun qoʻshimcha vaqt quyidagi ifoda orqali hisoblanadi: Т oс 0,06 mc , daqiqa bunda 0,06 – bitta vagonni surish uchun sarflanadigan lokomotiv-daqiqalarni hisobga oluvchi oʻrtacha koeffitsiyent. Т oс 0,06 63 3,78 , daqiqa Tarkibni tortish yoʻllarida tarqatishga sarflanadigan vaqt Т р 25,08 3,78 28.86 29 , daqiqa Kurs loyiha ishida vagonlarni saralash teplovoz yordamida turtki usuli boʻyicha amalga oshiriladi, tortuv yoʻlining nishabligi 6 punktda berilgan. Bir guruhli tarkibning (uchastka yoki oʻtib ketuvchi poyezdning) tuzilishini tugallashga sarflanadigan vaqt sarfi quyidagi ifoda orqali hisoblanadi: одн Т оф Т птэ Т подт , daqiqa bunda ТПТЭ - TFQ talablari boʻyicha vagonlarni tahlash bilan bogʻliq jarayonlarni bajarishga sarflanadigan texnologik vaqt; Tподт – tortuv yoʻli tomonidan saralash parki yoʻllaridagi oraliq boʻshliqlarni bartaraf etish uchun vagonlarni tortib chiqish. TFQ talablari boʻyicha vagonlarni taxlash bilan bogʻliq jarayonlarga quyidagilar kiradi: qoʻshni vagonlar avtossepkalari koʻndalang oʻqlari nomunosibligini bartaraf etish va vagonlarni chegaralab qoʻyish. Ushbu vaqt quyidagi formula orqali aniqlanadi: P= 0.95 B=3.04 E=0.19 ТПТЭ = В + Е∙ mc, daqiqa ТПТЭ = 3.04+ 0,19∙ 63=15.01 , daqiqa bunda В, Е – tuzilayotgan tarkibning bitta vagoniga toʻgʻri keladigan vagonlarni uzish (po) boʻyicha amallarning oʻrtacha soniga bogʻliq boʻlgan me’yoriy koeffitsiyentlar. Vagonlarni uzish boʻyicha jarayonlarning oʻrtacha soni topshiriqning 11 punktida berilgan boʻlib, В hamda Е koeffitsiyentlari ilovaning 2jadvalida keltirilgan. Т подт 0,08 тф daqiqa. Т подт 0,08 63 5,02 daqiqa. bunda 0,08 – bitta vagonni tortib chiqishga sarflanadigan lokomotivdaqiqalarni hisobga oluvchi koeffitsiyent. одн Т оф 15,01 5.04 20.05 20 daqiqa Koʻp guruhli tarkibning tuzilishini tugallashga sarflanadigan vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi: Т срсб Т с Т сб , daqiqa bunda Тс – tarkibni saralashga ketgan vaqt; daqiqa; Тсб – taxlab olingan yuk vagonlarini yigʻib chiqishga sarflanadigan vaqt, daqiqa. Tarkibni saralashga sarflanadigan vaqtni quyidagi formula yordamida aniqlaymiz: Тс А qосб Б тф , daqiqa Т с 0,4112 0,32 63 25.08, daqiqa bunda qосб saralash parkining bitta yoʻlida yigʻilgan terma poyezd tarkibining uzilmalari soni (topshiriqning 17-punktidan qосб =12 ). Vagonlarni yigʻishga ketgan vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi: Т сб 1,8Р 0,3тсб , daqiqa Т сб 1,8 * 6 0,3 * 54 27 bunda daqiqa Р vagonlar yigʻilish yoʻliga olib qoʻyiladigan yoʻllarning soni; Р К 1 bunda К terma poyezd ishlashi lozim boʻlgan oraliq stansiyalarining soni (topshiriqning 12-punktidan K=4 ). Р 7 1 6 yo’l mсб tuzilayotgan tarkibning yigʻilish yoʻliga olib qoʻyiladigan vagonlar soni. тсб тсб тф К 1 К , vagon 63 7 1 54 , vagon 7 Т срсб 25.08 27 52.08 52, daqiqa 3.3. Saralash parkidan qabul qilish-joʻnatish parkiga tarkibni olib qoʻyish vaqtini me’yorlash Tarkibni saralash parkidan qabul qilish-joʻnatish parkiga olib qoʻyish vaqti quyidagi formula orqali aniqlanadi: пер пер пер mпер , daqiqa bunda Ап е, рВп е р me’yoriy koeffitsiyentlar boʻlib, amallaridagi barcha yarim reyslarning koeffitsiyentlarini qoʻshish orqali aniqlanadi; olib qoʻyish a hamda b Апер a, Впер b; тпер olib qoʻyilayotgan tarkibdagi vagonlarning oʻrtacha soni. Tarkibni olib oʻtishdan oldin manyovr lokomotivi tarkibni tuzishni tugallaydi va saralash parkida boʻladi. Shuning uchun tarkibni saralash parkidan qabul qilish-joʻnatish parkiga olib oʻtishda quyidagi yarim reyslar bajariladi: Birinchi yarim reys – tarkibni tortuv yoʻliga tortish, yarim reysning uzunligi stansiya sxemasi boʻyicha tarkibning uzunligini hisobga olgan 2holda aniqlanadi, a va b me’yoriy koeffitsiyentlar ilovadagi 4-jadval yordamida aniqlanadi. l1 345 63 *14.5 1258.5 a1 2.56 min b1 0.082 min Ikkinchi yarim reys – tarkibni tortuv yoʻlidan qabul qilish-joʻnatish parkiga surib borish, bunda ham masofa va me’yoriy koeffitsiyentlar birinchi yarim reysdagidek aniqlanadi. l2 l1 345 63 *14.5 1258.5 a1 2.56 min b1 0.082 min Uchinchi yarim reys – manyovr lokomotivning tortuv yoʻliga qaytishi, bunda yarim reysning uzunligi hamda faqat a koeffitsiyenti aniqlanadi. l3 345 a3 1.21min b2 0.042 min Апер a1 a2 a3 2,56 2,56 1,21 6.33 min Впер в1 в2 в3 0,082 0,082 0,042 0,206 min пер 6.33 0,206 63 19.3 19, min 4. Mahalliy vagonlar bilan ishlash texnologiyasi 4.1. Yuk obyektlariga xizmat koʻrsatish vaqtlarini me’yorlash Mahallliy vagonlar deb, stansiyaning oʻzida yuklash, tushirish, saralash va qayta yuklash amallari bajariladigan vagonlarga aytiladi. Mahalliy vagonlarga ishlov berish va ular bilan yuk amallarini bajarish yuk hovlisi yoki shaxobcha yoʻllarida amalga oshiriladi. Mahalliy vagonlar uchastka stansiyalariga yukli holatda keladi va yuklari tushirilganidan soʻng qayta yuk yuklanadi, boʻsh qolgan vagonlar esa topshiriqda koʻrsatilgan stansiyasiga yoʻnaltiriladi. Mahalliy vagonlarning ishlovi umumiy texnik jarayonlardan tashqari qayta ishlovga keluvchi tranzit vagonlar bilan ham amalga oshiriladi va u vagonlarni yuk obyektlariga uzatish, ularni yuk tushirish joylariga oʻrnatish, amallar tugallangandan soʻng yana stansiyaga olib chiqish va boshqa amallar bajarilishini oʻz ichiga oladi. 0 Yuk obyektlariga xizmat koʻrsatish vaqtini me’yorlash Yuklash frontlariga vagonlarni uzatish va olish vaqti quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi: Тпу = tподб + tпод + tрас + tсб + tуб + tсорт + tпд , daqiqa bu yerda tподб – yuk frontlari boʻyicha vagonlarni taxlashga sarflangan vaqt, bitta vagonga 0,75 daqiqa qabul qilamiz; tрас – tushirish frontlari boʻyicha vagonlarni qoʻyib berish vaqti, bitta vagon uchun 1 daqiqa; tсб – yuklash amallari tugallangandan soʻng yigʻishtirib chiqish vaqti, bir vagon uchun 1 daqiqa; tсорт – yuk frontlaridan olib kelingan vagonlarni poyezdlar tuzish rejasiga mos ravishda saralash vaqti, bir vagon uchun 0,6 daqiqa; tпод – yuk obyektiga vagonlarni berish vaqti, daqiqa; tуб – yuk obyektlaridan vagonlarni olish vaqti, daqiqa; tпд harakat yoʻnalishini oʻzgartirishga sarflanadigan vaqt = 0,15 daqiqa. Taqdim etilgan vagonlar soni: тпгд у Yuk hovlisi: тпГД у 160 11. 14,5 l фр lв Shaxobcha yo’li: тпПП у 160 11вагон 14,5 Yuk obyektlariga vagonlarni berish vaqtini yuk obyektlaridan qaytish vaqtiga teng deb qabul qilamiz va quyidagi formula yordamida aniqlanadi tпод = tуб =A под + В под∙ nпод , daqiqa bunda nпод – bir uzatishdagi ,*02-21, vagonlar soni; А под , В под – yuk obyektlariga vagonlarni berish va olishda bajariladigan yarim reyslar uzunligiga bogʻliq boʻlgan a va b me’yoriy vaqtlar yigʻindisi orqali hisoblanadigan me’yoriy koeffitsiyentlar. Yuk hovlisi ishi Vagonlarni yuk hovlisiga uzatishda manyovr lokomotivi quyidagi yarim reyslarni amalga oshiradi: birinchi yarim reys (boʻsh) – manyovr lokomotivining tortuv yoʻlidan vagonlar guruhini olib chiqish uchun saralash parkining kerakli yoʻliga kelishi, yarim reys uzunligi stansiya sxemasi boʻyicha aniqlansa, me’yoriy koeffitsiyentlar ilovadagi 4-jadval boʻyicha topiladi; l1 345мa1 1,21 b1 0,042 ikkinchi yarim reys – vagonlarni saralash parkidan yuk hovlisiga boruvchi ajratish strelkasidan orqadagi tortuv yoʻliga olib chiqish; bunda yarim reys uzunligi manyovr lokomotivi uzunligi hisobi bilan aniqlanadi, me’yoriy koeffitsiyentlar ilovaning 4-jadvalidan olinadi; l2 l1 тпгд у lв 345 1114,5 504.5 м a2 1,44 мин b2 0,050 мин uchinchi yarim reys – vagonlarni tortuv yoʻlidan yuk hovlisiga olib qoʻyish: bunda ham yarim reys uzunligi manyovr lokomotivi uzunligi hisobi bilan aniqlanadi. Me’yoriy koeffitsiyentlar ilovaning 4-jadvalidan olinadi. l3 284 187 471м a2 1,44 мин b2 0,050 мин Vagonlarni yuk hovlisidan stansiyaga olib qoʻyishga sarflanadigan vaqt quyidagiga teng: tпод t уб а1 а2 а3 b2 b3 тпгд у , daqiqa t под t уб 1,21 1,44 1,44 0,050 0,050 11 5,19, daqiqa Yuklash-tushirish frontlari boʻyicha vagonlar guruhini taxlab olish vaqti quyidagiga teng: tподб 0,75 тпГД у , daqiqa; tподб 0,75 11 8,25, daqiqa; Vagonlarni yuklash frontlari boʻyicha qoʻyib chiqish va yuk amallari tugatilgandan soʻng yigʻib chiqishga sarflangan vaqt quyidagi formula bilan topiladi: t рас t сб 1 тпгд у , daqiqa t рас t сб 1 11 11, daqiqa Poyezdlar tuzish rejasi manzillari boʻyicha vagonlarni saralashga sarflangan vaqt quyidagiga teng: t сорт 0,6 mпгд у , daqiqa tсорт 0,6 11 6.6daqiqa = 8.25+ 5.19 + 11+ 11 + 5.19 + 6.6 + 0,15=47,38, daqiqa Shaxobcha yo’llari ishi: Vagonlarni shaxobcha yoʻllariga berishda 2 ta yarim reys bajariladi. birinchi yarim reys (boʻsh) – manyovr lokomotivining tortuv yoʻlidan saralash parkining kerakli yoʻliga vagonlar guruhini olib ketish uchun kelishi; l1 471м a1 1,44 b1 0,050 ikkinchi yarim reys – vagonlarni saralash parkidan shaxobcha yoʻliga olib oʻtish. l1 631 a1 1,69 b1 0,058 Vagonlarni stansiyadan shaxobcha yoʻllariga olib oʻtish yoki uzatishga sarflangan vaqt quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: tпод t уб а1 а2 b2 mпупп , daqiqa t под t уб 1,44 1,69 0,058 11 4, daqiqa Vagonlar guruhini ortish-tushirish frontlari boʻyicha taxlab chiqishga ketgan vaqt quyidagiga teng: tподб 0,75 тппп у , daqiqa tподб 0,75 11 8,25, daqiqa t рaст tсб 1 тппп у , daqiqa t рaст tсб 1 11 11, daqiqa Vagonlarni poyezdlar tuzish rejasining manzillari boʻyicha saralashga ketgan vaqt quyidagiga teng: t сорт 0,6 тппп у , daqiqa tсорт 0,6 11 6,6, daqiqa = 8,25 + 4+ 11 + 11 + 4 + 6.6+ 0,15=45 , daqiqa Vagonlarni berish va olish umumiy vaqti daqiqalarning butun tomoniga yaxlitlanishi lozim. Vagonlarni yuk obyektlariga uzatishda manyovr lokomotivning toq yoʻnalishdagi tortuv yoʻlidan juft yoʻnalishdagi tortuv yoʻligacha boʻlgan harakatlanish vaqtini hisobga olish lozim, bu vaqtni hisob-kitobsiz 10 daqiqa deb hisoblaymiz. 4.2. Vagonlarni yuk obyektlariga uzatish va olish sonini aniqlash Mahalliy vagonlarni yuk obyektlariga uzatish(olish)lar sonini aniqlash yuk fronti uzunligi boʻyicha amalga oshiriladi. Uzatish va olishlar soni quyidagi formula yordamida aniqlanadi Кпод = Пм * l в / l фр , uzatish Bunda nм – yuk obyektlariga sutka davomida keladigan vagonlar soni; l фр - yuk obyekti ortish-tushirish fronti uzunligi (topshiriqning 15punkti); l в – yuk vagonining oʻrtacha uzunligi, loyihada uni 14,5 metr deb qabul qilamiz. Yuk obyektlariga berish soni alohida yuk hovlisi va shaxobcha yoʻli uchun hisoblanadi. Mahalliy vagonlarning yuk obyektlariga berish va olishlar boʻyicha hisoblar natijasi 4.1-jadvalda rasmiylashtiriladi 4.1-jadval Vagonlarni berish va olishlar soni Yuk obyektlari Ortish-tushirish ishlari frontining uzunligi Yuk hovlisi Shaxobcha yoʻli 160 160 Sutka davomidagi keluvchi mahalliy vagonlar soni Пм 18 21 Yuk xovlisi: К пгд у 21 14,5 1.9 2 160 t гр 24 12 2 Bu yerda 2 2 18 14,5 1.63 2 160 Shaxobcha yo’li: К ппп у t гргд Uzatish va olish amallarining soni (Kпод) 24 К пу t грпп t гр yuklash jarayonidagi umumiy vaqt 24 12 2 Yuk xovlisi: t гргд 4 12 Shaxobcha yo’li: t грпп 4 12 Mahalliy vagonlarni uzatish va olib chiqish ketma-ketligini aniqlash Uchastka stansiyasida yuklarni marshrutlab yuklash ishlari mavjud boʻlmaganligi sababli, ortilgan yuklar tayyorliligi boʻyicha joʻnatiladi, uzatishlar ketma-ketligi vagonlarning uzatish va olishdagi kutishlarining minimal turish vaqtidan kelib chiqib belgilanadi. Birinchi galda bitta vagonga toʻgʻri keladigan uzatish-olish vaqti guruhda eng minimal boʻlgan vagonlar guruhini uzatishni taqozo etadi. Mahalliy vagonlarning yuk obyektlariga uzatish va olish ketmaketligini jadvaldagi koʻrinishda hisoblab olamiz. 3333 ё4.2-jadval Mahalliy vagonlarning yuk obyektlariga uzatish va olish ketma-ketligi Yuk obyekti тпу , ваг. t пу , daqiqa Yuk hovlisi Shaxobcha yoʻli 11 11 47.38 45 Bitta vagon lokomotivdaqiqalarining xarajatlari 521.18 495 Uzatish va olish ketma-ketligi I II 4.3. Manyovr lokomotivlar sonini hisoblash Manyovr lokomotivlarining talab etilgan miqdorini analitik hisoblash usuli hamda nisbatan aniq boʻlgan grafik usul bilan stansiyaning sutkalik ish-reja grafigi asosida aniqlash mumkin. Analitik hisoblash usulida avvalambor stansiyaning umumiy manyovr ishlari hajmini bajarish uchun sutkalik lokomotiv-daqiqalar sarfi aniqlab olinadi. Manyovr lokomotiv-daqiqalar sarfi bajarilgan manyovr jarayonlari sonining yigʻindisi sifatida belgilab olinadi (saralash, tuzish, uzatish, olib chiqish va boshqalar). Shu bilan birga, har bir jarayonga sarflangan aniq texnologik jarayonlar me’yorlari ham aniqlab olinadi. Manyovr lokomotivlarining talab etilgan soni, s2tansiya boʻyicha yoki har bir manyovr rayonlari boʻyicha alohida, quyidagi formula yordamida aniqlanishi mumkin: М K н Мt i вр (1440 Т доп ) , lok . bunda M ti – stansiyada bajariladigan barcha manyovr ishlariga sarflanadigan vaqtlar yigʻindisi, 5-jadval yordamida aniqlaymiz, lok-daq; Tдоп – manyovr lokomotivini band qilish uchun qoʻshimcha vaqtlar (ekipirovka, brigadalar almashuvi uchun vaqtlar me’yori). Ushbu vaqtni 90 daqiqa deb qabul qilamiz. Кн - manyovr ishlarining sutkalik hajmi nomutanosibligi koeffitsiyenti ( 1,1 1,3 ); вр tortuv yoʻlidan foydalanishda u yoki bu xalaqit beruvchi marshrutlar tufayli toʻxtalishlarni hisobga oluvchi koeffitsiyent ( 0,95 ). Manyovr lokomotivlarining aniq bir rayonga biriktirilishi ulardan oqilona foydalanishni, manyovr ishlarining xavfsiz bajarilishini, poyezd tuzuvchilari brigadasining mehnat unumdorligini oshishini va shu bilan bir qatorda, stansiyaning barcha ishlarida aniqlikni va toʻgʻri tashkil etilishini ta’minlaydi. Hisob-kitoblar natijasiga koʻra manyovr lokomotivining soni butun son boʻlmasligi mumkin. Shu sababli ularni har xil manyovr rayonlarida qoʻllanilishini, ishlarni ushbu rayonlar oʻrtasida qayta taqsimlashni, ularni birlashtirishni lokomotivlardan foydalanishni kuchaytirish va boshqa choralarni koʻrib chiqish lozim. Manyovr lokomotivlari tomonidan sutkalik manyovr ishlarini bajarilishiga sarflanadigan vaqt sarflari 5-jadval yordamida aniqlanadi. 5-jadval Stansiyada bajariladigan barcha manyovr ishlarining yigʻindisini hisoblash № Manyovr jarayonlari nomi Jarayonlar soni Bir amalga sarflanadigan vaqt Barcha jarayonlarga sarflanadigan vaqt 1 Poyezdlarni saralash 2 Bir guruhli poyezdlarning tuzilishini tugallash Koʻp guruhli poyezdlarning tuzilishini tugallash Tarkibni saralash parkidan qabul qilish-joʻnatish parkiga olib qoʻyish 12 10 26 20 312 200 3 19 132 13 19,5 253,5 3 4 Jami 5 6 Vagonlarni yuk hovlisiga berish (olish) Vagonlarni shaxobcha yoʻllariga berish (olish) Jami Mti 2+1 45,73 797,5 137,19 2+1 44,4 133,2 1067,89 Ushbu jadvalda vagonlarni yuk obyektlariga berish va olish jarayonlari soniga yana bir berish yoki olish vaqtini qoʻshib hisoblash lozim. Chunki oxirgi vagonlar guruhini yuk obyektlaridan olib ketish uchun yana alohida kelish kerak boʻladi. 1,3 1067,89 1,8 2, lok . 0,95 (1440 140) 1.2 ta lokomotiv qabul qilindi, 1 ta lokomotiv to’liq smenada ishlaydi ikkinchisi esa 5 soat М 5. Uchastka stansiyasi ish reja grafigini tuzish va uning koʻrsatkichlarini hisoblash 5.1. Uchastka stansiyasi ish reja grafigini tuzish Stansiyaning sutkalik ish reja grafigini tuzishda quyidagi birlamchi ma’lumotlar kerak boʻladi: - poyezdlarni stansiyaga kelish vaqtlari, har bir poyezd tarkibidagi vagonlar soni va ularning belgilangan manzili (ushbu ma’lumotlar topshiriqdagi ilovadan olinadi); qayta ishlovga kelayotgan, stansiyada tuzilgan poyezdlarni joʻnatish hamda tranzit poyezdlariga ishlov berish boʻyicha jarayonlarga sarflanadigan vaqtlar me’yori; manyovr jarayonlariga sarflanadigan vaqt me’yori; uchastka stansiyasi sxemasi. Sutkalik ish reja grafigi quyidagilarni belgilaydi: stansiya jarayonlarining tutashgan uchastkalar bilan oʻzaro bogʻliqligi, uning alohida qurilmalari oʻrtasida ishlar taqsimoti, stansiyaning barcha xodimlari faoliyatining belgilanishi. Sutkalik ish reja grafigi boʻyicha stansiya ishining barcha koʻrsatkichlari va vagonlarning turishi hamda manyovr lokomotivlarini ish bilan ta’minlanganlik darajasi me’yorlangan boʻladi. Sutkalik ish reja grafigi 24 soatga tuziladi. Stansiya ishi reja grafigi setkasida gorizontal chiziqlar bilan ingichka qilib 10 daqiqalik intervallar koʻrsatiladi, punktir chiziqlar bilan yarim soatlik hamda yoʻgʻon chiziqlar bilan 1 soatli intervallar chizib chiqiladi. Tepadan boshlab pastga gorizontal chiziqlar bilan stansiya texnik vositalarining ishi va stansiyaga tutashgan peregonlar ishi koʻrsatib chiqiladi. Birinchi navbatda sutkalik ish-reja grafigi setkasida yoʻlovchi hamda stansiyadan qayta ishlovsiz oʻtib ketuvchi tranzit poyezdlar joylashtirilib chiqiladi. Poyezdlarni kelish jadvali mos ravishda tranzit poyezdlarining kelish tomonidan belgilab chiqiladi, undan soʻng ularga qabul qilishjoʻnatish yoʻllarida ishlov berish koʻrsatiladi va joʻnatish tomonidan uning joʻnashi koʻrsatiladi (yoʻlovchi poyezdlari yoʻlovchi poyezdi yoʻllariga qabul qilinadi). Stansiyadagi tarkiblarni saralash va tuzish. Ularni bir parkdan boshqasiga olib oʻtish va yuk obyektlariga xizmat koʻrsatish ishlarini manyovr lokomotivlari bajaradi. Shuning uchun manyovr lokomotivi ishini rejalashtirishga alohida e’tibor qaratish lozim. Stansiyaning ish reja grafigini tuzishdagi asosiy harakatlar: - sutka davomida 2 marta, ya’ni 8-00 va 20-00 da manyovr lokomotivi brigadalari, poyezd tuzuvchilari, operator va stansiya navbatchilarini almashtirish amalga oshiriladi. Sutkalik ish reja grafigida manyovr lokomotivi ishi grafasida 15 daqiqadan shu soatlarda manyovr lokomotivi bandligi koʻrsatib qoʻyiladi; - poyezdlar harakat grafigiga mos ravishda terma poyezdlarning joʻnatilish vaqtlari ma’lum, shuning uchun har bir terma poyezdni tuzish ishlarini vaqtliroq boshlash lozim, ya’ni terma poyezdni joʻnatish vaqtiga poyezd tuzilishining tugallanishi, olib oʻtish va tarkibga ishlov berish ishlari yakunlangan boʻlishi lozim; - buning uchun terma poyezdni joʻnatish vaqtidan boshlab, poyezdga ishlov berish amali, soʻngra saralash parkidan qabul qilish-joʻnatish parkiga olib qoʻyish hamda terma poyezdlarning tuzilishini tugallash amali belgilab qoʻyiladi. Saralash yoʻli qatoridan birida terma poyezdning yigʻilishi ham koʻrsatilishi mumkin. - saralash parki yoʻllarida 00-00 soatga qolgan vagonlar soni belgilab qoʻyiladi; - qayta ishlovga kelayotgan poyezdlar Е parkining qabul qilishjoʻnatish yoʻllariga qabul qilinadi, ularga ishlov beriladi, agar manyovr lokomotivi boʻsh boʻlsa, tarkibni saralash ishlari boshlanadi; agar manyovr lokomotivi band boʻlsa, u holda bu jarayonlar uchun kutish amali koʻrsatiladi. Tarkibni tarqatishni kutish amali qabul qilish-joʻnatish yoʻllarida koʻrsatilishi lozim. Tarkibni saralash vaqtida, vagonlar saralash parki yoʻllariga qoʻyiladi va sutka oxiridagi 0 soatga qolgan vagonlar yigʻindisi chiqariladi (vagonlarni yigʻish amali saralash parki yoʻllarida koʻrsatib qoʻyiladi); - yigʻilish amalidan soʻng saralash yoʻllaridagi vagonlar soni poyezd tarkibidagi vagonlar sonidan katta yoki baravarligida, manyovr lokomotivi boʻsh boʻlsa, poyezdning tuzilishini tugatish va uni qabul qilish-joʻnatish parkiga olib qoʻyish amali koʻrsatiladi, agar manyovr lokomotivi band boʻlsa, u holda yuqoridagi jarayonlarga kutish belgisi koʻrsatiladi. “Tortuv yoʻli” qatorida tarkibni olib qoʻyish koʻrsatilsa, poyezd tuzilishini tugallash amali saralash yoʻllarida belgilab chiqiladi; - stansiyada tuzilgan poyezdlarga raqam berilishi lozim; yuk poyezdlarining raqamlari 4 belgili boʻlib, bunda oʻtib ketuvchi poyezdlar uchun 2001 raqami, uchastka poyezdlari uchun 3001, terma poyezdlar uchun 3401, juft yoʻnalishlardagi poyezdlar uchun juft raqamlar, toq yoʻnalishlar uchun toq raqamlar berib chiqiladi. “N” stansiyasida yoʻnalishini oʻzgartiruvchi poyezdlarga raqamlari ham oʻzgartirib beriladi; - tarkib Е qabul qilish-joʻnatish parkiga olib oʻtilgandan soʻng, uni joʻnatish boʻyicha ishlov berish va poyezd lokomotivini ulash jarayonlari bajariladi. Bulardan tashqari, tormozlarni sinab koʻrish va uni joʻnatish ishlari bajariladi. (qabul qilish-joʻnatish yoʻl qatorida tarkibni olib qoʻyish jarayoni, uni joʻnatish boʻyicha ishlov berish jarayoni hamda poyezd lokomotivini ulash jarayonlari koʻrsatilishi lozim. “Peregon” qatorida esa poyezdning joʻnash vaqti belgilanadi va uning peregondagi harakati koʻrsatiladi); - N-D va N-I peregonlari ikki yoʻlli boʻlib, ulardagi harakatlanayotgan poyezdlarning harakat chiziqlari bir-biri bilan kesishib ketishi mumkin. NE peregoni bir yoʻlli boʻlganligi sababli bu peregonda bir vaqtda faqatgina bitta poyezd boʻlishi mumkin, ikkinchi poyezd peregon band boʻlmaganda, harakatlanishi mumkin; - saralash yoʻllarida terma poyezdlar uchun vagonlarni yigʻish jarayoni poyezdni joʻnatish uchun olib qoʻyilishidan keyin boshlanadi, vagonlar sutkaning oxirigacha yigʻiladi, shundan soʻng vagonlar soni sutkaning boshlanishiga oldingi kundan qolgan qoldiq sifatida oʻtkaziladi; - yuk frontlariga xizmat koʻrsatish manyovr lokomotivi bilan amalga oshiriladi, buning uchun bir berishda uzatiladigan vagonlar soni yigʻilgan boʻlishi lozim. (vagonlarni yuk obyektlari uchun yigʻish qatorida undan olingan vagonlar soni koʻrsatiladi, manyovr lokomotivi ishi, tortuv yoʻli hamda yuk obyekti qatorlarida esa vagonlarni berish-olish vaqti koʻrsatiladi, bundan tashqari, “Yuk obyekti” qatorida olib kelingan vagonlar soni va yuk jarayonlari belgilab qoʻyiladi); - vagonlarni yuk hovlisi hamda shaxobcha yoʻllariga berish amallari toq tortuv yoʻlida amalga oshiriladi, tarkiblarni tarqatish, tuzish hamda olib qoʻyish amallari esa juft tortuv yoʻlida amalga oshiriladi. Manyovr lokomotivining bir tortuv yoʻlidan ikkinchisiga borish vaqtini hisobga olish lozim; - yuklangan hamda tushirilgan vagonlarni olib ketish yuk amallari tugatilgandan soʻng manyovr lokomotivining boʻshligidan kelib chiqib amalga oshiriladi. 5.2. Uchastka stansiyasi ish reja grafigi koʻrsatkichlarini hisoblash “N” stansiyasi ish reja grafigi boʻyicha quyidagi koʻrsatkichlar aniqlanadi. A. Son koʻrsatkichlari - Ortish, 16 vag. - Tushirish, 39 vag. - Barcha yoʻnalishlardan stansiyaga qabul qilinadigan poyezdlar soni ransit hamda qayta ishlovga keluvchi poyezdlar soniga teng boʻladi: N тр N рз , poyezd 34+12=46 -Sutka davomida stansiyadan joʻnatiladigan poyezdlar soni tranzit hamda stansiyada tuzilgan poyezdlar yigʻindisiga teng: N тр N сф , poyezd - 34+13=47 Stansiya vagon aylanmasi: В П У , vagon 34*63+12*63+31*63+32+27+43=4953 bunda П,У - sutka davomida stansiyaga kelgan va stansiyadan joʻnatilgan vagonlar soni. Sutka davomida stansiyaga kelgan vagonlar soni quyidagiga teng: П N тр m с N рзб т с ; vagon П=34*63+12*63=2898 vagon Sutka davomida stansiyadan joʻnagan vagonlar soni quyidagicha aniqlanadi: У N тр тс п сф уб , vagon bunda soni. У=34*63+819=2961 п - stansiyada tuzilgan poyezdlar tarkibida joʻnatilgan vagonlar сф уб B. Sifat koʻrsatkichlari Qayta ishlanmaydigan tranzit vagonlarning turish vaqti. Stansiyaning qayta ishlovsiz oʻtuvchi tranzit vagonlari poyezdlar tarkibida turadi, shuning uchun ularning stansiyada turish vaqti shu poyezdlarning turish vaqtiga teng boʻlib, u quyidagi formula yordamida aniqlanadi: t бп тр тр тр tоб tож ттр N тр ттр , soat бп =(34*36)/34=36 tтр bunda t обтр - stansiyani qayta ishlovsiz oʻtib ketuvchi tranzit poyezdiga ishlov berish vaqt me’yori; t ож - jarayonlarni bajarilishini kutib turish vaqti (ishlov berish, poyezd lokomotivini ulash va tranzit poyezdini joʻnatish); ттр - tranzit poyezd tarkibidagi vagonlar soni, vag. qayta ishlanadigan tranzit vagonlarining oʻrtacha turish vaqti. - stansiyada qayta ishlovga tushuvchi tranzit poyezdining stansiyada oʻrtacha turish vaqti elementlarga ajratilgan holda quyidagi ifoda orqali aniqlanadi: с/п tтр tпр t р tн tоф tот , soat bunda t пр - vagonlarga qabul qilish-joʻnatish parkida ishlov berish va ularning tarqatilishini kutib turish oʻrtacha vaqti; tр - tarkibni saralashga sarflangan vaqt; t н - bitta vagonning saralash parki yoʻlida yigʻilishda turgan oʻrtacha vaqti; t оф - tarkibni tuzilishini tugallash va uni qabul qilish-joʻnatish parkiga olib qoʻyishga sarflanadigan oʻrtacha vaqt; t от - vagonlarning qabul qilish-joʻnatish parkida ishlovda turishi va poyezd joʻnatilishini kutib turish oʻrtacha vaqti. Stansiyaning qabul qilish-joʻnatish parkida ishlovda turishi va tarkibning tarqatilishini kutib turish vaqti qayta ishlovga kelgan poyezdlar turish vaqtiga teng boʻlganligi bois u quyidagi formula yordamida hisoblanadi: t пр рзб t от t ож тс N рзб тс , soat t о б р- qayta ishlovga kelgan tarkibni texnik koʻrikda turish bunda me’yoriy vaqti; t ож - texnik koʻrik va tarkibni tarqatish jarayonlarining bajarilishini kutish vaqti. Tarkibni saralashga sarflanadigan vaqt “Stansiya jarayonlari texnologiyasi” boʻlimida aniqlangan. Tranzit qayta ishlanadigan vagonning saralash parki yoʻllarida oʻrtacha yigʻilishda turish vaqti quyidagi formula orqali aniqlanadi: tп В Н п Н t Н , п Н пН soat bunda ВН - yigʻilish vagon-soatlar yigʻindisi; пН -yigʻilish jarayonida ishtirok etuvchi vagonlar soni yigʻindisi. Вн ВНскв , уч ВНсб ;vag-soat bunda ВН - terma poyezdlardan tashqari barcha poyezdlarning yigʻilish vagon-soatlari; В Нсб - terma poyezdlarining yigʻilish vagon-soatlari. N-D, N-I, N-Е yoʻnalishlari uchun terma poyezdlar yigʻilish vagonsoatlari sutkalik ish reja grafigi boʻyicha aniqlanadi. Qolgan barcha poyezdlarning yigʻilish vagon-soatlari, terma poyezdlardan tashqari analitik usul bilan quyidagi formula orqali hisoblanadi: скв , уч ВНскв . уч К С т, vag-soat, ВНскв . уч 7*10.6*63=4669 bunda K - oʻtib ketuvchi va uchastka poyezdlari yoʻnalishlari soni; C - oʻtib ketuvchi va uchastka poyezdlari yigʻilish parametri. Oʻtib ketuvchi va uchastka poyezdlarining yigʻilish parametri quyidagiga teng: 2 C 121 ; К А C=12*(1-2/17)=10.6 bunda A – ulanuvchi guruhlardagi vagonlar sonining tarkiblarni yigʻish jarayonida tanaffuslar mavjudligini va boshqa omillarning ta’sirini hisobga oluvchi parametr, A=10. Tarkibning tuzilishini tugallash va uni saralash parkidan qabul qilishjoʻnatish parkiga olib qoʻyish oʻrtacha vaqti quyidagi formula orqali hisoblanadi: tоф N уч скв офодн сб офмн уч скв сб пер tож уч скв сб tоф =(10*20+3*52+13*19+120)/ (13*60)=0.93 , soat bunda Nскв, Nуч, Nсб – sutka davomida stansiyada tuzilgan uchastka, oʻtib ketuvchi va terma poyezdlar soni; мн офодн , оф , пер - bir guruhli hamda koʻp guruhli poyezdlar tuzilishini tugallash va tarkibni olib oʻtish vaqti. Vagonlarni qabul qilish-joʻnatish parkida oʻrtacha turish vaqti quyidagi formula yordamida aniqlanadi t от сф t обот t ож тс сф тc , soat tот =(13*36)/13=36=0.6 soat bunda Nсф - stansiyada tuzilgan poyezdlar (oʻtib ketuvchi,uchastka hamda terma poyezdlar) soni; t обот stansiyaning oʻzida tuzilgan poyezdlarning joʻnatilishi boʻyicha ishlovda turgan oʻrtacha vaqti; tож tarkibga ishlov berish, lokomotivning ulanishi va poyezdning joʻnatilishini kutish vaqti. Tranzit vagonning oʻrtacha solishtirma turish vaqti quyidagiga teng: t тех б/п б/п с/п с/п птр t тр птр t тр б/п с/п птр птр ; soat - Mahalliy vagonlar oʻrtacha turish vaqti. Stansiyada mahalliy vagonlarning oʻrtacha turish vaqti, ularning stansiyaga qabul qilinganidan, to joʻnatilgungacha boʻlgan vaqt boʻlib, u quyidagi formula yordamida hisoblanadi tМ пМ t М , soat пМ bu yerda nм - mahalliy vagonlar soni; nм tм - stansiyadagi mahalliy vagonlarning turish vagon-soatlari yigʻindisi boʻlib, u 6 jadval asosida aniqlanadi. 6-jadval Mahalliy vagonlarni stansiyada turish vaqtini hisoblash Yuk obyektlari 1 Bitta vagonning turish vaqti Joʻnash Kelish Poyezd raqami soatdaqiqa Vagonlar soni Poyezd raqami soatdaqiqa Vagonlar soni soatdaqiqa soat 2 3 4 5 6 7 8 9 Turish vagonsoatlari 10 YuH Jami: Σnм Σnм nмtм Σnм Σnм Σnм Σnм nмtм nмtм ShY Jami: Umumiy: 6-jadval stansiyaning sutkalik ish reja grafigidagi ma’lumotlar boʻyicha toʻldiriladi. Bunda stansiyaga qayta ishlovga kelgan birinchi poyezd raqami va uning kelgan vaqti, shu poyezd olib kelgan mahalliy vagonlar soni, ular yuk obyektlariga qachon berilganligi, yuk amallaridan soʻng ular saralash parkining qaysi yoʻliga tushganligi va qaysi poyezd bilan soat nechada joʻnaganligi haqidagi ma’lumotlar kerak boʻladi. Qolgan boshqa mahalliy vagonlar ham huddi shunday kuzatib chiqiladi. ikkilantirilgan yuk amallari koeffitsiyenti quyidagi formula boʻyicha aniqlanadi: U Uв К сдв п пМ bunda Uп,Uв - stansiyadagi yuklanadigan va tushiriladigan vagonlar soni; nм - mahalliy vagonlar miqdori. Vagonning bitta yuk amalida oʻrtacha turish vaqti quyidagi formula orqali aniqlanadi: t t гр М , soat К сдв - Stansiya vagonlar ishchi parki: пр bunda б/п б/п с.п с.п птр t тр птр t тр пМ t М 24 , vagon б./п nmр - “N” stansiyasidan sutka davomida qayta ishlovsiz oʻtuvchi tranzit vagonlar soni, u tranzit poyezdlar sonini tarkibdagi vagonlar soniga koʻpaytirish orqali aniqlanadi; с. п птр - “N” stansiyasida sutka davomida qayta ishlanadigan vagonlar soni, u qayta ishlovga kelgan tranzit poyezdlar sonini tarkibdagi vagonlar soniga koʻpaytirish orqali hisoblanadi va undan mahalliy vagonlar olib tashlanadi. пМ - mahalliy vagonlar soni. Manyovr lokomotividan foydalanish koeffitsiyenti quyidagi formula yordamida aniqlanadi К лок t зан М 1440 сб эк т.п bunda tзан - manyovr lokomotivining sutka mobaynida bandligi, brigadalar almashinuvi hamda ekipirovka jarayoniga ketgan vaqt hisobi bilan; M - manyovr lokomotivlari soni. Adabiyotlar 1. Типовой технологический процесс работы участковой станции ОАО "РЖД". Утвержден Распоряжением ОАО "РЖД" от 01.12.2015 № 2830р. 2. Управление эксплуатационной работой на железнодорожном транспорте. Том 1, 2. Учебник для вузов ж.д. транспорта. Под ред. В.И. Ковалева, А.Т. Осьминина. ГОУ УМЦ, Москва, 2011, 2012. 3. Oʻzbekiston Respublikasi temir yoʻllarida poyezdlar harakati va manyovr ishlari boʻyicha yoʻriqnoma. Т.: Oʻzdavtemiryoʻlnazorat, 2015 у. 4. Oʻzbekiston Respublikasi temir yoʻllaridan texnik foydalanish qoidalari. Т.: Oʻzdavtemiryoʻlnazorat, 2015 у. 5. Bashirova A.M., Suyunbayev Sh.M. Tepalik jarayonlarining elementlarini me’yorlash. Mustaqil ishlarni bajarishga doir uslubiy koʻrsatmalar. Т.: ТТYMI, 2012. Ilovalar 1-jadval Tortuv yoʻllarida tarkibni tarqatish va tuzish texnologik vaqtlarini aniqlash uchun A, B koeffisiyentlar koʻrsatkichlari Tortuv yoʻllari va 100 metr strelka zonasi boʻyicha uzilmalarni yurish yoʻlining keltirilgan nishabligi, ‰ 1.5 dan kam 1.5 - 4 4 dan ortiq Tortuv yoʻllaridan tarkiblarni tarqatish va tuzishdagi A va B koeffitsiyentlarining koʻrsatkichlari Surib borish usuli А 0.81 - Б 0.40 - Turtki usuli А 0,73 0,41 0,34 Б 0.34 0,32 0,30 2-jadval PTE talablari boʻyicha tarkibni taxlab chiqish texnologik vaqtini aniqlash koeffitsiyentlar koʻrsatkichlari pо PTE talablari boʻyicha tarkibni taxlab chiqish texnologik vaqtini aniqlash koeffitsiyentlar koʻrsatkichlari, daqiqa B 0 0.05 0.10 0.15 0.20 0.25 0.30 0.35 0.40 0.45 0.50 0.55 0.60 0.65 0.70 0.75 0.80 0.85 0.90 0.95 1.00 0.16 0.32 0.48 0.64 0.80 0.96 1.12 1.28 1.44 1.60 1.76 1.92 2.08 2.24 2.40 2.56 2.72 2.88 3.04 3.20 Е 0.03 0.03 0.03 0.04 0.05 0.06 0.07 0.08 0.09 0.10 0.11 0.12 0.13 0.14 0.15 0.16 0.17 0.18 0.19 0.20 J 1.80 1.91 2.02 2.13 2.24 2.35 2.46 2.57 2.68 2.79 2.90 3.01 3.12 3.23 3.34 3.45 3.56 3.67 3.78 3.89 4.00 I 0.300 0.314 0.328 0.342 0.356 0.370 0.384 0.398 0.412 0.426 0.440 0.454 0.468 0.482 0.496 0.510 0.524 0.538 0.552 0.566 0.580 3-jadval a va b koeffitsiyentlari boʻyicha tarkibni (vagonlar guruhini) olib qoʻyish texnologik vaqtini aniqlash me’yorlari Yarim reys uzunligi, metr До 50 51 - 70 71 - 100 101 - 140 141 - 200 201 - 260 261 - 320 321 - 380 381 - 460 461 - 540 541 - 620 621 - 700 701 - 800 801 - 900 901 - 1000 1001 - 1100 1101 - 1200 1201 - 1300 1301 - 1400 1401 - 1500 1501 - 1600 1601 - 1700 1701 - 1800 1801 - 1900 1901 - 2000 2001 - 2200 2201 - 2400 2401 - 2600 2601 - 2800 2801 - 3000 a 0.56 0.64 0.72 0.81 0.90 1.00 1.10 1.21 1.32 1.44 1.56 1.69 1.82 1.96 2.10 2.25 2.40 2.56 2.72 2.89 3.06 3.24 3.43 3.63 3.84 4.06 4.29 4.53 4.78 5.04 Teplovozlar va elektrovozlar b 0.010 / 0.014 * 0.012 / 0.018 0.014 / 0.022 0.016 / 0.026 0.018 / 0.030 0.020 / 0.034 0.022 / 0.038 0.024 / 0.042 0.026 / 0.046 0.028 / 0.050 0.030 / 0.054 0.032 / 0.058 0.034 / 0.062 0.036 / 0.066 0.038 / 0.070 0.040 / 0.074 0.042 / 0.078 0.044 / 0.082 0.046 / 0.086 0.048 / 0.090 0.050 / 0.094 0.052 / 0.098 0.054 / 0.102 0.056 / 0.106 0.058 / 0.110 0.060 / 0.114 0.062 / 0.118 0.064 / 0.122 0.066 / 0.126 0.068 / 0.130 Izoh: 1. 3000 metrdan ortiq yarim reyslar vaqti ruxsat etilgan tezlik boʻyicha 2. Suratda – tarkibda tormozlar ulangan, mahrajda – tarkibda tormozlar aniqlanadi. ulanmagan. 4-jadval Tarkiblarni saralash tepaligidan tushirish tezligining uzilishdagi vagonlar soniga bogʻliqligi Uzilishdagi vagonlar soni 1 5,00 4,60 4,20 3,90 3,60 3,40 3,20 3,00 2,80 2,60 2,50 2,40 2,30 2,20 2,10 2,00 1,90 1,85 1,80 1,75 1,70 1,65 1,60 1,55 1,50 1,45 1,40 1,35 1,30 1,25 1,20 1,15 1,10 1,05 1,00 Saralash tepaligidan tarkibni tushirish tezligi, km/soat Mexanizatsiyalashtirilgan Mexanizatsiyalashtirilmagan 2 9,20/7,08* 9,04/6,95 8,91/6,85 8,78/6,75 8,65/6,65 8,52/6,55 8,39/6,45 8,27/6,36 8,15/6,27 8,03/6,18 7,92/6,09 7,81/6,01 7,71/5,93 7,62/5,86 7,53/5,79 7,44/5,72 7,36/5,66 7,28/5,60 7,22/5,55 7,15/5,50 7,09/5,45 7,02/5,40 6,96/5,35 6,89/5,30 6,83/5,25 6,77/5,21 6,72/5,17 6,67/5,13 6,63/5,10 6,59/5,07 6,57/5,05 6,55/5,04 6,54/5,03 6,53/5,02 6,51/5,01 5 5,58 5,40 5,24 5,08 4,95 4,84 4,73 4,63 4,53 4,44 4,35 4,26 4,18 4,11 4,04 3,98 3,93 3,88 3,84 3,81 3,78 3,75 3,72 3,69 3,66 3,63 3,60 3,57 3,54 3,52 3,50 3,48 3,46 3,45 3,44 Suratda – tepalik vagon harakatini aniqlashtiruvchi qurilma bilan jihozlangan. Mahrajda – tepalik vagon harakatini aniqlashtiruvchi qurilma bilan jihozlanmagan. kichik quvvatli 4 3,35 3,24 3,14 3,05 2,97 2,90 2,84 2,78 2,72 2,66 2,61 2,56 2,51 2,47 2,42 2,39 2,36 2,33 2,30 2,29 2,27 2,25 2,23 2,21 2,20 2,18 2,16 2,14 2,12 2,11 2,10 2,09 2,08 2,07 2,06 Mundarija Kirish 1. Uchastka stansiyasi ishini tashkil etishning umumiy masalalari. 1.1. “N” uchastka stansiya hamda unga tutashgan uchastkalarning texnikfoydalanish tavsifi. 1.2. Stansiya ishini tezkor boshqaruv tizimi. 1.3. Poyezd va vagonlar kelishi haqida ma’lumotlar. 2. Stansiya ishi hajmini hisoblash. 2.1. “N” uchastka stansiya ishi hajmini hisoblash. 2.2. “N” uchastka stansiya park va yoʻllarini ixtisoslashtirish. 3. Stansiya jarayonlari texnologiyasi. 3.1. Qabul-qilib joʻnatish parklarida poyezdlarga ishlov berish texnologiyasi. 3.2. Tarkiblarni tarqatish va tuzishga ketadigan vaqtlarni me’yorlash. 3.3. Tarkiblarni saralash parki yoʻllaridan qabul qilish-joʻnatish parkiga olib oʻtishga ketadigan vaqtni me’yorlash. 4. Mahalliy vagonlar bilan ishlash texnologiyasi. 4.1. Yuk obyektlariga xizmat koʻrsatish vaqtlarini me’yorlash. 4.2. Vagonlarni yuk obyektlariga uzatish va olish sonini aniqlash. 4.3. Manyovr lokomotivlari sonini hisoblash. 5. Uchastka stansiyasi sutkalik ish-reja grafigini tuzish va uning koʻrsatkichlarini hisoblash. 5.1. Uchastka stansiyasi ish-reja grafigini tuzish. 5.2. “N” uchastka stansiyasi ish-reja grafigi koʻrsatkichlarini hisoblash. Xulosa. Adabiyotlar. Ilova.