G`AFUR G`ULOM hayoti va ijodi 6-sinf, ADABIYOT O’TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH «Insonni, uning ma’naviy olamini kashf etadigan yana bir qudratli vosita borki, u ham bo‘lsa, so‘z san’ati, badiiy adabiyotdir. Adabiyotning insonshunoslik deb, shoir va yozuvchilarning esa inson ruhining muhandislari deb ta’riflanishi bejiz emas, albatta» ushbu fikrlar muallifi kim?. «Insonni, uning ma’naviy olamini kashf etadigan yana bir qudratli vosita borki, u ham bo‘lsa, so‘z san’ati, badiiy adabiyotdir. Adabiyotning insonshunoslik deb, shoir va yozuvchilarning esa inson ruhining muhandislari deb ta’riflanishi bejiz emas, albatta» - ushbu fikrlar muallifi kim? O’zbekiston Respublikasining birinchi prezidenti I.A.Karimov Islom Karimov «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch» asarida xalqimizdan yetishib chiqqan, uning dunyoga ma’rifatli millat sifatida tanilishiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk ijodkorlar xizmatiga yuksak baho berib, bir ulug’ allomaga shunday ta’rif beradi: “Agar bu ulug‘ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkir-larning mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultonidir”. Ushbu fikrlar kim haqda edi? Islom Karimov «Yuksak ma’naviyat – yengilmas kuch» asarida xalqimizdan yetishib chiqqan, uning dunyoga ma’rifatli millat sifatida tanilishiga ulkan hissa qo‘shgan buyuk ijodkorlar xizmatiga yuksak baho berib, bir ulug’ allomaga shunday ta’rif beradi: “Agar bu ulug‘ zotni avliyo desak, u avliyolarning avliyosi, mutafakkir desak, mutafakkirlarning mutafakkiri, shoir desak, shoirlarning sultonidir”. Ushbu fikrlar kim haqida edi? Alisher Navoiy haqida (1903-1966) MEN O’ZBEK SHOIRIMAN – O’Z XALQIMNING TILIMAN. G‘afur G‘ulom 1903-yilning 10-may kuni Toshkentning Qo‘rg‘ontegi mahallasida tug‘ildi. U endigina 9 yoshga kirganda otasi G‘ulom Mirza Orif o‘g‘li vafot etadi. Oradan 6 yil o‘tar-o‘tmas bir etak bola mehribon onadan ham ayriladilar. Mashaqqatli bolalik U oilani boqish uchun kosiblik, mixkorlik, aravakashlik qiladi, bosmaxonalarda harf teruvchi bo‘lib ishlaydi. G‘afur G‘ulom she’rlar bilan birga o‘nlab hikoyalar, «Netay», «Yodgor», «Tirilgan murda» singari qissalar ham yozdi. Ikkinchi jahon urushi paytida esa adibni dunyoga tanitgan mumtoz she’riy asarlari — «Kuzatish», «Sen yetim emassan», «Vaqt», «Sog‘inish», «Onalar» singari she’rlari yaratildi. Ota-onasidan yosh yetim qolgan G‘afurjonning boshiga juda ko‘p ko‘rgiliklar tushadi. Garchi urush bizning yurtimizdan juda uzoqda – olis Yevropada kechayotgan bo‘lsa-da, uning sovuq nafasi butun o‘lkamizni qamrab olgan edi. Shahar va qishloqlar och-nahor odamlarga, tilanchi va devonalarga to‘lib ketgandi. Urush tufayli turmush tobora og‘irlashar, qimmatchilik va qahatchilik (oziq-ovqat va boshqa mahsulotlarning yetishmasligi) xalqning tinkasini quritar darajaga yetgandi. Bunga qo‘shimcha, yurtimizni bosib olgan chor Rossiyasi mustamlakachilari urush ortidagi og‘ir qora ishlarni bajartirish uchun bizning o‘lkamizdan ham erkaklarni – qo‘lidan ish keladigan kishilarni majburan mardikorlikka olib ketardi. Boquvchisidan ajragan xonadonlar, ayollar va bolalar nihoyatda ayanchli ahvolda qolgan, shu sharoitda og‘ir mehnat bilan yetishtiriladigan aksariyat noz-ne’matlarni chor hukumati turli bahonalar, aldovlar bilan yurtdan tashib ketardi. Ko‘chalarda daydib yurgan to‘p-to‘p tilanchilar va gadoylar safiga urush bo‘layotgan joylardan jon saqlash uchun qochib kelgan yuz minglab och odamlar ham qo‘shilgandi. Bo‘lg‘usi adib mana shu musibatga to‘la kunlarni o‘z boshidan o‘tkazar ekan, bolalik tasavvurida bu ko‘rgiliklar uzoq muddatga muhrlanib qolmasligi, qalbini larzaga solmasligi mumkin emas edi, albatta. Keyinchalik – 1936-yilda yozuvchi bu o‘tmish hodisalarini xayolida qayta jonlantiradi va o‘zining mashhur «Shum bola» nomli qissasini yaratadi. Bu qissa adib umrining oxiriga qadar yanada sayqallanib, boyib boradi, o‘tgan asrning 60-yillariga kelib hozirgi mukammal holiga keltiriladi. G‘afur G‘ulom «Shum bola» qissasini salkam yigirma besh yil ishladi desa yanglish bo‘lmaydi. Qissaning birinchi va ikkinchi qismlari 1936-yilda yozib tugatilgan. Uchinchi qismi qirqinchi yillarning oxirida tugatilgan. Oltmishinchi yillarning boshlarida qayta tahrir qilingan. G‘afur aka hayotligida bosilib chiqqan oxirgi nashrini o‘pib ko‘ziga surtgandi. – Tamom, endi bo‘ldi, – dedi ko‘zlari yashnab. – Nega? – dedim. – Bir qiziqib ketsangiz, buyog‘ini ham yozvorasiz. – Yo‘q. Buyog‘ini endi sizlar yozasizlar. Sen yozasan. Shum bola endi akademik, laureat, deputat...» (Said Ahmad xotira daftaridan) Adib 1963-yilda «O‘zbekiston xalq shoiri» unvonini oldi. Adib 1966-yilning 10-iyunida og‘ir xastalik tufayli vafot etgan. E’tirof G‘afur G‘ulom O‘zbek adabiyoti, fani va madaniyatining rivojiga qo‘shgan ulkan hissasi uchun 1999-yilda O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti I.A.Karimov Farmoni bilan bilan taqdirlandi. Toshkent shahridagi eng katta istirohat bog’laridan biriga shoir nomi berilib, uning muhtasham haykali o’rnatildi. BAJARDI: “Oriental Gimnaziya” xususiy maktabi ona tili va adabiyot fani o’qituvchisi: Ismoilova Gulsara