FARG‘ONA DAVALAT UNIVERSITETI SAN’ATSHUNOSLIK FAKULTETI 2-KURS TSMG YO ‘NALISHI TALABASI ABDULHAKIMOV NURMUHAMMADNING MUHANDISLIK KOMPYUTER GRAFIKASI FANIDAN TAYYORLAGAN ORALIQ NAZORAT ISHI Asosiy uskunalar paneli. “Draw” paneli: line, xline, polyline, polygon, rectangle, arc, circle, cloud, spline, elipse, eclipse arc, point. Reja: 1. Chizma elementlarini chizish va tahrir qilish buyruqlari 2.line, xline, polyline buyruqlari sozlamalari 3.polygon, rectanglebuyruqlari Chizma elementlarini chizish va tahrir qilish buyruqlari «Рисование» Chizish asboblar paneli bevosita chizish, yozish, jadval tuzish kabi ishlar amalga oshiriladi (3.1-shakl). __ «Отрезоk» - Kesma tugmasi. __ «Прямая» - To’g’ri nur o’tkazish tugmasi. __ «Полилиния» - Xususiyatli chiziq tugmasi. __ «Многоугольник» - Ko’pburchak chizish tugmasi. __ «Прямоугольник» - To’g’ri to’rtburchak chizish tugmasi. __ «Дуга» - Yoy chizish tugmasi. __ «Круг» - Aylana chizish tugmasi. __ «Облако» - Bulut chizish tugmasi. __ «Сплайн» - Lekalo egri chiziqlar chizish tugmasi. __ «Эллипс» - Ellips chizish tugmasi. __ «Эллиптическая дуга» - Ellips yoy chizish tugmasi. __ «Блок» - Qism tugmasi. __ «Создать блок» - Qism yaratish tugmasi. __ «Точка» - Nuqta qo’yish tugmasi. __ «Штриховка...» - Strixlash tugmasi. __ «Переход...» - Rang berish tugmasi. __ «Область» - Hudud tanlash tugmasi. __ «Таблица...» - Jadvalz... tuzish tugmasi. __ «Многострочный...» - Ko’pqatorli... matn yozish tugmasi. Line (Линия) buyrug’i Line (Линия) buyrug’idan foydalanib, individual chiziq segmentini va singan chiziqlarni (ya'ni alohida segmentlardan iborat) kesmalarni yaratish mumkin. 1.Buyruqni chaqirgandan so'ng segmentning boshlanish nuqtasini, so'ngra oxirini belgilang. Bundan tashqari, buyruqni tugatmasdan , keyin kesmani chizish mumkin. 2. Buyruqni tugatish uchun Entuyruqer tugmasi bosing. Buyruqni bajarish paytida buyruqlar satrida qo‘shimcha buyruq variantlarini ko’rsatadi. Tanlovlar kvadrat qavs ichida [ ] va ularni qanday chaqirish ko’rsatiladi. - “Buyruqlar satri” bo’limida tasvirlangan Line buyrug’i ikkita variantga ega: - Bekor qilish – tanlov oxirgi belgilangan nuqatani bekor qiladi. - Close – buyruqni chaqirgandan so’ng, oxirgi segmentning oxirgi nuqtasini birinchi o’rnatilgan nuqta bilan birlashtiradi va shu bilan yopiq ko’pburchak hosil qiladi. Variant uchta nuqtani o’rnatgan so’ng paydo bo’ladi. Constraction Line (Kонструкционная линия) – Сheksiz to’g’ri chiziq. Constraction Line buyrug’i besh xil qo’shimcha buyruq variantiga ega: - Hor, Ver – gorizontal va vertikal chiziqlar qurish; - Ang – ma`lum burchak ostida chiziqlarni qurish; - Offset – Belgilangan masofada yoki belgilangan nuqtada ko’rsatilgan har qanday segmentga parallel ravishda to’g’ri chiziq qurish. Polyline (Ломаная) - ko’pchiziq - buyrug’i Polyline buyrug'i to'g'ri va egri chiziqli segment(kesma)larning ketma ketligini qurishga imkon beradi. AutoCADdagi Polyline buyrug'i chiziqli va / yoki boshq segmentlaridan, shuningdek ularning har qanday birikmasidan iborat. Siz buyruq satri orqali ma'lum bir parametrga kirishingiz mumkin. Polyline buyrug'i eng keng tarqalgan parametrlari quyidagilardan iborat: 1) Yoy -yoysimon segmentlarni yaratishga imkon beradi. Ushbu parametr tanlanganida, yoy segmentlarini boshqarishga imkon beruvchi qo'shimcha pastki parametrlar paydo bo'ladi, masalan, radius, yo'nalish va boshqalar. 2) Chiziqli (sukut bo'yicha o'rnatilgan) -chiziqli segmentlarni yaratishga imkon beradi. 3) Kenglik (chiziq qalinligi bilan chalkashmaslik kerak) -har bir alohida segment uchun siz boshlang'ich va oxirgi kenglikning qiymatini belgilashingiz mumkin. Ushbu parametrdan foydalanib, Misolda strelka yaratildi. Polygon (Многоугольник) -Ko'pburchak buyrug’i Ko'pburchakning tomonlarini va uning xususiyatlarini ko'rsating (вписанный или описанный). Отображаются следующие запросы. Количество сторон (Tomonlar soni) Центр многоугольника (Poligonmarkazi) Ko'pburchak markazining joylashgan joyini, shuningdek yangi ob'ektning xususiyatlarini ( yozilgan yoki tasvirlangan) ko'rsatish. (вписанный или описанный). Вписанный в окружность( Doira ichida joylashgan) Ko'pburchakning uchlari joylashgan doiraning radiusi. Описанный вокруг окружности (Bir doira atrofida o'ralgan) Ko'pburchakning o'rtasidan uning tomonlarining o'rta nuqtalarigacha bo'lgan masofani belgilaydi. Кромка Ko'pburchakni uning tomonlaridan birining so'nggi nuqtalarini ko'rsatib aniqlash. Rectangle (Прямоугольник) - To'rtburchak buyrug'i Belgilangan to'rtburchaklar parametrlari (uzunlik, kenglik, burilish burchagi) va burchaklar turini (umr yo'ldoshi, chamfer yoki chiziq) ishlatib, to'rtburchaklar quradi. Arc (Дуга) Yoy buyrug’i Yoy buyrug'i sizga aylana yoyini chizishga imkon beradi. AutoCADda yoyni aniqlashning turli xil usullari mavjud. Masalan,yoyni quyidagi nuqtalar ketma - ketligini kiritish orqali yasash mumkin: • boshlang'ich, markaz va oxir nuqtalar; • boshlang'ich, oxirgi nuqtalar va radius; • markaz, boshlang'ich nuqta va xorda uzunligi va boshqalar. Shuni ta'kidlash kerakki, yoylar boshlang'ich nuqtadan soat strelkasiga qarama - qarshi ravishda qurilgan. Circle (Окружность) – Aylana Circle buyrug'I sizga oltita usuldan birida doirani chizishga imkon beradi: • doira markazi bo’ylab buyrug’I; va uning radiusi - Center, Radius (Центр, радиус) • doira markazi bo’ylab диаметр) variantlari; va uning diametri - "Center", "Diametr" (Центр, • aylana diametrining ikki nuqtasi bo’ylab -2 Points(по2 точкам); • Aylananing 3 nuqtasini kirgazish -3 Points (по 3 точкам) buyrug’i; • ikkita urinma (ikkita otrezok, segment va aylana va hk) va radius bo'ylab - Tan, Tan, Radius variantlari (Касательная, касательная, радиус); • uchta urinma bo'ylab - Tan, Tan,Tan (Касательная, касательная, касательная) variantlari. Revision Cloud (Облако) buyrug’i. • Revision Cloud buyrug'i uchta usulda rasmda izohlar uchun kerakli joylarni tanlashga imkon beradi. • Arc length (Длинадуги) - bulutdagi yoy uzunligini belgilaydi; • Object (Объект) - mavjud ob'ektni bulutga aylantiradi; • Style (Стиль)- bulut uslubining uslubini belgilaydi: oddiy yoki kalligrafik. Spline (Сплайн) buyrug’i Spline (Spline) buyrug’i bezier egri chizig'i shaklida ixtiyoriy shakldagi to'lqinli chiziqni chizishga imkon beradi. Spline chizig'i buyruq chaqirilgandan so'ng ketma - ket kiritiladigan va urinma tomonidan boshqariladigan nuqtalarga qurilgan. Ellipse (Эллипс) Ellipse buyrug'i (Ellipse) to'liq ellips va uning bir qismini chizishga imkon beradi. Ellipsning asosiy parametrlari - bu markazning koordinatalari, asosiy va kichik o'qlarning yo'nalishi va hajmi. To'liq ellipsni ikki yo'l bilan chizish mumkin: • ellipsning markazini, so'ng qolgan parametrlarni aniqlang - Center (Центр), variantini tanlang; • ellips o'qlarining so'nggi nuqtalarini aniqlang - Axis, End variantini tanlang. Ellipsning bir qismini qurish uchun siz Arc variantini tanlashingiz kerak. Ellipse Arc (Эллиптическаядуга) buyrug’i Ellips yoyini ixtiyoriy masofada chizishga imkon beradi. Bunday holda, boshlang'ich ellipsning ham asosiy parametrlari, ham boshlash va oxirgi nuqtalari o'rnatiladi. Point (Точка) - Nuqta uskunasi Chizish panelidagi Point (Точка) - nuqta uskunasining tugmasi yuklangach, muloqotlar darchasida «Nuqtani kiriting» so'rovi paydo bo'ladi. Unga javoban nuqtani ekranda «Sichqon» yordamida kursor nishoni bilan ixtiyoriy joyga kiritiladi yoki X1va Y1 koordinatalari, masalan, 55 va 77 kiritib, «Enters» bilan qayd etiladi va ekranda nuqta belgilanadi. Shunda, nuqta piksel ko'rinishida bo'lgani uchun ko'zga tashlanmaydi. Shuning uchun, menyular satridan «Format» menyusi va undagi «Otobrajenie tochek» - nuqta qiyofasi uskunalari yuklanadi, shunda ekranda nuqtalarning qiyofasi oynasi paydo bo'ladi. Undan birortasi masalan, aylana ko'rinishi taklif qilingan 5% da tanlanadi va «OK» tugmasi yuklanadi. Shunda, ekranda koordinatalari bilan kiritilgan nuqtalar aylana ko'rinishida tasvirlanib qoladi. Nuqtani istalgan qiyofasini 5.2 - rasmda keltirilgan oynadan tanlab olish mumkin. Obyekt bo'ylab nuqtalarni yaratish uchun РАЗМЕТИТЬ va ПОДЕЛИТЬ buyruqlaridan foydalanishingiz mumkin. Nuqtalarning o'lchamini va uslubini belgilash uchun ТИПТОЧКИ buyrug'idanfoydalaning. ПОДЕЛИТЬ Obyektning uzunligi yoki perimetri bo'ylab bir –biridan teng masofada joylashgan nuqtalar yoki bloklarni yaratish. Quyidagi ko'rsatmalar bajariladi. Segmentlarga bo’lish uchun obyektni tanlang. Yagona geometrik obyektni belgilaydi, masalan, chiziq, polyline, yoy, aylana, ellips yoki splayn. Segmentlar soni Tanlangan ob'ekt bo'ylab ob'ektlarni belgilangan interval joylashtiradi. Ko'rsatilgan segmentlarning soni yaratilgan nuqta oby'ektlari sonidan kattaroqdir. РАЗМЕТИТЬ Nuqtalar yoki bloklar guruhlarini obyekt uzunligi bo'ylab yoki perimetri bo'ylab, o'lchangan interval oralig'ida joylashtirish. Quyidagi ko'rsatmalar beriladi. Belgilash uchun obyekt Nuqtalar yoki bloklarni qo'shmoqchi bo'lgan mos obyektni tanlang. Segment uzunligi Agar uzunlik ko'rsatilgan bo'lsa, u holda nuqta ob'ektlari ob'ekt yaqinida, oxiridan boshlab, ishora nuqtasigacha berilgan vaqt oralig'ida joylashtiriladi. Yopiq ko’pchiziq (polyline) belgilash uning dastlabki nuqtasidan (birinchi qurilgan verteksi)) boshlanadi. Blok Belgilangan obyekt bo'ylab belgilangan interval bloklarni joylashtirish. Blok yo'nalishini obyekt yo'nalishi bilan tekislash • Ha. Blok bunday tasvirlarni kiritish nuqtasi atrofida aylanadi, shunda uning gorizontal chiziqlari o'lchanadigan obyektga mos keladi va unga tegadi. • Yo'q. Blok har doim 0 burilish burchagi bilan joylashtirilgan. Segment uzunligini aniqlagandan so'ng, blok tanlangan oraliqda joylashtiriladi. Blokni kiritishda o'zgaruvchan atributlar hisobga olinmaydi.