Toshkent-2200 - REFERATLAR.Uz

advertisement
Toshkent-2200
Qo'shilgan sana: 2008-10-11
Muallif: Ahror Sodiqov
AZIM TOSHKENT - 2000 YOSHDA!
Toshkent shahrining 2200 yilligi mamlakatimizda nishonlanadigan katta to'y ekani barobarida,
dunyo miqyosida muhim ahamiyatga ega ulkan voqea hamdir. Vatanimizning muqaddas
ostonasi, davlatimizning bosh shahri bo'lmish azim Toshkent bilan butun O'zbekiston xalqi,
barchamiz haqli ravishda faxrlanamiz.
I.A.Karimov
Shaharning tarixi eramizdan avvalgi III asrning oxiri - yozma manbalar va zamonaviy
shaharning ichidagi qadimiy qo`rg`on qoldiqlari saqlanib qolgan davrdan boshlab kuzatilishi
mumkin. Bu qadimiy shahar Salar arig'i bo'yida joylashgan Mingo'rik qo`rg`onidir. Arxeologlar
o'zlarining qazlmalari asosida qo`rg`onning birinchi mustahkamlovchi inshootlari eramizdan
avval I asrning oxirida - eramizning I asri boshida qurilgan, degan xulosaga kelganlar, ya'ni
shahar XX asrlik tarixga ega. Birinchi yozma manbalarning orasida Xitoy elchisi Chjan Tszan
yozuvlariga asoslangan Xitoy solnomalarini aytib o'tish mumkin, Buyuk ipak yo'li bo'ylab
birinchi karvon yo'lining o'tkazilishi shu elchining ismi bilan bog'liq deb hisoblanadi.
Turli nomlangan har xil Xitoy manbalarida shahar Shi deb nomlangan. U paytda bu shahar
Kongyuy davlatining tarkibiga kirgan. Lekin uning eramizdagi III - IV asrning boshida
parchalanib ketganligidan so'ng Shi kichik mustaqil davlatga aylanadi. Tez orada u O'rta
Osiyoning hududida ulkan davlat yaratgan eftalitlar tomonidan bosib olingan. Xitoyning "Shi"
nomli iyeroglifi tosh ma'nosini anglatadi. Lekin manbalar faqat bu nom bilan kifoyalanmaydi.
Masalan, Erondagi Sosoniylar sulolasining vakili bo'lgan shoh Shopur 1 ning Zardushtiylik
Ka'basida eramizinng 262 yilida yozilgan yozuvida "Choch" deb yozilgan edi.
Eramizning IV asridan boshlab Choch shahri ko'pgina to'qnashuvlarning markazida bo'lib qoladi.
550 yilda Turk hoqonligi tuziladi, unga turklar zabt etgan Choch shahri ham kirgan. Shaharga
ko'chmanchi turk qabilalarining ko'p sonli aholisi kelgan. Turk hoqonligining ag'darilganligidan
keyin Choch shahrini mahalliy hukmdorlar boshqarar edilar.
VII - VIII asrlarda shaharning aholisi aralash edi. Jamoatchilikning sara qismini turk va so'g'd
aholisining zodagonlari tashkil etar edi.
713 yilda arab sarkardasi ibn Qutaybaning lashkarlari Choch shahriga yurish qilib, u yerda
xalifaning hukmronligini o'rnatganlar. Shu vaqtda Toshkent vohasida, ilk o'rta asrlar davrida
to'rrta shahar va 20 ta qal'adan iborat bo'lgan tarmoq hosil bo'lib, ularning biri - Madinat ashShosh markaziy o'rin tutgan. Mingo'rik qal'asidagi qoldiqlari o'rganilgan shaharni arab manbalari
shunday deb atar edilar.
VII - VIII asrlarda Mingo'rik rivojlanib, gullab-yashnagan. Uning ichiga ark qal'asi va
shaharning o'zi - Shahriston kirar edi. Islomning tarqalishi sekinlik bilan borar edi. Chochning
aholisi Muqannaning ta'limotini qo'llab-quvvatladilar - xalifalik arboblarining zulmiga qarshi
bosh ko'tarib chiqdilar. Jazo choralari ko'rilib, Choch shahri yer bilan yakson etildi. Xarobalarga
www.UzReferat.ucoz.net
aylantirilgan shahar anchagacha avvalgi holatiga kela olmay, qachonlardir katta shahar bo'lgan
Mingo'rik o'rnida asrlar bo'yi kichikkina qishloq mavjud bo'lgan. IX asrda xalifalikning
hukumati bergan farmoyishga ko'ra shaharining obodonchiligi va suvsozligi ehtiyojlari uchun
katta mablag'lar ajratilgan.
IX-X asrlarning yozma manbalarida shaharning yana bir nomi aytib o'tiladi - Binkent. U ark
qal'asiga, ichki shaharga (shahriston yoki madina) va ikkita shahar yoni o'troq aholisi
yashaydigan qismlariga bo'lingan: ichki (rabad-dexil) va tashqi (rabad-xaridj). Ark ikkita
darvozasi bo'lgan devor bilan o'ralgan, uning ichida hukmdorning saroyi, xazina va zindon
bo'lgan edi.
IX-XII asrlar - hunarmandchilik, savdo-sotiq va madaniyatning gullab-yashnab rivojlangan davri
edi. Bu davr Movarounnahrning iqtisodiy va madaniy taraqqiyotidagi "oltin asr", "Musulmon
Tiklanish davri" deb ataladi, bunda Toshkent shahri asosiy o'rinlardan birini egallab turar edi.
X asrning oxirida Abu-Rayhon Beruniyning asarida poytaxtning nomi ilk bor Toshkent kabi
yozilgan edi. XI asrning ikkinchi yarmida Toshkent nomi turk tilshunos olimi Mahmud
Qoshg'ariy asarida aytib o'tilgan, olim Toshkent - Binkentning turkcha nomi ekanligini
ta'kidlagan.
XIII asrinng boshida Muhammad Xorazmshohning buyrug'ia ko'ra shahar umuman suv
ta'minotidan mahrum etilgan bo'lib, aholisi uni tark etishga majbur bo'ldi. Mo'g'ul-tatar
qo'shinlari bo'm-ush shaharga kirib borib, uni tagi bilan yo'q qilib tashladilar.Amir Temurning
hukmronligi davrida Toshkent shahrida va uning atrofdarida katta qurilish ishlari olib borilgan.
XIII asrda buzib tashlangan Banokat shahar qal'asi qata tiklanishb qurilgan va Amir Temuring
o'g'li sharafiga Shohruhiya degan yangi nomni olgan. Oxirgi Temuriylarning davrida Toshkent
goh Samarqandning oliy hukmdoriga, goh Buxoro hukmdoriga, goh Farg'ona hukmdoriga
bo'ysunar edi.
1503 yilda Toshkentni Shayboniyxon bosib olib, egallagan. Eng qudratli xonlardan biri bo'lgan
Suyunij-xo'ja-sultonning hukmronligi paytida Toshkentning iqtisodiy va madaniy markaz
sifatidagi roli ancha oshgan. Shayboniyzodalar va qozoq sultonlari o'rtasidagi poytaxtni egallash
uchun kurash ko'p yillar mobaynida davom etgan.
XVI asrda Toshkent shahrida fuqarolik inshootlarini qurish keng avj olgan. Bu inshootlarning bir
qismi bizning davrimizgacha yetib kelgan. 1554 yilda Navro'z Ahmad Shayboniylar davlatining
oliy hukmdori bo'lib qoldi, unga Farg'ona shaharlari am bo'ysunadigan bo'ldi. Lekin Buxoroning
qamal qilinishi natijasiz bo'lib chiqdi, xon esa Samarqand shahriga qaytganda o'z oromgohida
o'ldirilgan.
Shu XVI asrda Buxoro hukmdori Toshkentga yurishlar qilgan. 1582 yilda Abdullaxon
Toshkentni o'ziga butunlay bo'ysundirib oldi. Birinchi ashtarxoniylarning hukmronligi davrida
(XVII asr) Toshkentda qozoq sultonlari mustahkamlanib oldilar. Shu davrga kelib Toshkentning
zamonaviy nomi barqaror bo'lib qoldi.
1723 yilgacha Toshkent qozoqlarning qo'l ostidaligicha qolaverdi, keyin u ulkan davlatini
yaratgan jung'or qabilalarining hukmronligiga tushib qoldi. Ular uchun Toshkent daromad
manbai sifatida muhim shahar bo'lgan. Ular hukmronlik qilgan davrda O'rta Osiyoda ilk bora
shahardagi uylar va mulklarinng ro'yxati o'tkazilgan. Lekin 1758 yilda Xitoy jung'or davlatini
tor-mor etganidan keyin Toshkent Xitoyning uzoq masofadagi hukmronligiga o'tib qoldi.
Mintaqada shu davrga kelib yuzaga kelgan vaziyat Toshkent shahriga go'yoki mustaqil holda
www.UzReferat.ucoz.net
yashashga imkon berdi. Shu davrda shahar to'rtta dahadan (Shayhontohur, Beshyog'och, Ko'kcha
va Sebzor dahalari) iborat edi, ularni to'rtta mustaqil hokimlar - xo'jalar boshqarar edi.
Ularning boshqaruvi "to'rtta hokim davri" deb ataladi. Lekin ularing butun shaharni qo'lga
kiritishga intilishlari qurolik to'qnashuvga olib keldi. Yunusxo'ja, vafot etgan Shayhontohur
dahasi hokimining o'g'li g'alaba qozondi. U hokimiyat tepasiga chiqishi bilan o'z siyosati va o'z
qo'shinlari bo'lgan yaxlit Toshkent davlati tuziladi. Artilleriya to'plarining joylashtirilishi hisobga
olingan holda himoya devorlari barpo etiladi. Ularning balandligi 8 metrga, qalinligi esa asosi
yonida 2 metrga yetgan. 8 ta kirish darvozasi qo'riqlanadigan bo'ldi. Toshkent davlati o'zining
maxsus tangalarini zarb eta boshladi. Aholi ham Yunusxo'janig o'tkazgan siyosatini qo'llabquvatlagan, chunki u barcha chora-tadbirlarni tinchlik manfaatlarida o'tkazar edi. Toshkentni
Qo'qon xonligi XIX asrda bosib qo'lga kiritishi bilan mustaqillik davri barham topdi. Anhor
qirg'og'ida baland devorlar bilan o'ralgan yangi Ark qo'rildi. Uning ichida o'z navbatida maxsus
devor va uchta choh bilan o'ralgan qal'a qurilgan. Shu davrning shahar himoya devorida o'n
ikkita darvoza bo'lgan.
XIX asrning ikkinchi yarmida chor Rossiyasi tomonidan shaharni ishg'ol qilishga urinishlar
bo'lib, 1865 yil 16 iyunda ular g'alabaga erishganlar, 1867 yilda esa u Turkiston generalgubernatorligining ma'muriy markaziga aylanadi. Eski shaharning sharqiy tomonidan yangi,
yevropacha shahar bunyod etildi.
Toshkent shuningdek Rossiya podshosiga yoqmagan kishilarni surgun qilish joyiga aylandi. Bu
yerda XX asrga kelib revolyutsiya ruhidagi juda ko'p kishilar yig'ilgan edi, ular mahalliy yoshlar
bilan muloqot qilib turib shaharni revolyutsiya voqealariga tayyorlab borganlar.
1918 yil aprel oyida poytaxti Toshkent shahrida bo'lgan Turkiston avtonom respublikasi tuziladi.
1924 yilda milliy jihatdan ajratilish oqibatida poytaxti Samarqand bo'lgan O'zbek SSR hosil
bo'ladi. 1930 yilda Toshkent qaytadan poytaxtga aylanadi.
1991 yilda SSSR tarkibidan chiqib, O'zbekiston Respublikasi o'zini poytaxti Toshkent shahri
bo'lgan mustaqil davlat deb e'lon qiladi.
TOSHKENT - BUGUNGI KUNDA!
Mustaqillik yillarida Prezidentimiz Islom Karimov tashabbusi bilan milliy qadriyatlarimizni
tiklash, tariximizni chuqur o'rganish, me'moriy yodgorliklar hamda ziyoratgohlarni asrabavaylash, jahon sivilizatsiyasi taraqqiyotiga ulkan hissa qo'shgan buyuk allomalarimiz va
Sharqning ma'rifat beshigi sifatida dovrug' qozongan qadimiy shaharlarimizning yubileylarini
nishonlashga alohida e'tibor qaratilmoqda. O'tgan davrda Samarqand, Buxoro, Xiva, Termiz,
Shahrisabz, Qarshi, Marg'ilon kabi shaharlarimizning qutlug' to'ylari xalqaro miqyosda
nishonlangani buning yaqqol dalilidir, deya xabar beradi O'zA.
Davlatimiz rahbarining 2008 yil 2 aprelda qabul qilingan "Toshkent shahrining 2200 yilligini
nishonlashga tayyorgarlik ko'rish va uni o'tkazish to'g'risida"gi qarori bu borada amalga
oshirayotgan ezgu ishlarimiz izchil va bardavom ekanini yana bir bor tasdiqladi. YUNESKO
Bosh konferensiyasining 34-sessiyasi qaroriga ko'ra, mazkur xalqaro tashkilot poytaxtimizning
yubileyi bilan bog'liq tadbirlarda faol ishtirok etadi.
Demak, mamlakatimiz poytaxtida keyingi yillarda tarixiy obidalarni tiklash, shaharni obod etish,
xalq farovonligini oshirishda chinakam tarixiy ahamiyat kasb etayotgan bunyodkorona ishlar
www.UzReferat.ucoz.net
ko'lami yanada yangi, yuqori bosqichga ko'tariladi. Zotan, Buyuk ipak yo'lida joylashgan hamda
necha asrlar bo'yi shonli tariximiz, milliy qadriyatlarimizning shakllanishi va rivojlanishida
alohida o'rin tutgan qadimiy va navqiron shahrimiz yubileyini poytaxtimizning yuksak nufuzi va
mavqeiga munosib ravishda nishonlashdek sharafli va mas'uliyatli vazifa oldimizda turibdi.
"Tarixingdir ming asrlar ichra pinhon..."
Bundan qariyb 17 yil avval O'zbekistonning davlat mustaqilligiga erishganligi Toshkentda
dunyoga e'lon qilindi. Konstitutsiyamiz shu yerda tasdiqlandi. Qisqa aytganda, g'urur-iftixorimiz
bo'lmish muazzam poytaxtimizning milliy davlatchiligimiz tarixida, davlat va jamiyat
boshqaruvida, ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy, ma'naviy-ma'rifiy hayotimizda tutgan o'rni
hamda ahamiyati beqiyosdir.
Darhaqiqat, Toshkent 2200 yillik tarixi davomida mudofaa devori bilan o'ralgan qadimiy
qal'adan jahondagi yirik shaharlardan biri - O'zbekiston Respublikasining poytaxti maqomigacha
bo'lgan olis taraqqiyot yo'lini bosib o'tdi.
Qadimiy qo'lyozmalarda, xususan, Abu Rayhon Beruniy va Mahmud Qoshg'ariy, Alisher Navoiy
va Zahiriddin Bobur asarlarida shahar Choch, Shosh, Binkat, Shoshkent va ilk bor Toshkent
nomi bilan qalamga olingan. Toshkentning mayin havosi, maftunkor tabiati, fusunkor bog'lari
mehr-muhabbat ila madh etilgani, butun shahar bo'ylab o'tadigan
Bo'zsuv, Salor, Anhor, Qorasuv, Oqqo'rg'on, Bo'rijar, Oqtepa, Qoraqamish kabi
jo'shqin
anhor va soylari, musaffo buloqlarining zilol va shifobaxsh suvlari haqida tarixiy manbalarda
go'zal ta'rifu tavsiflar bitilgani bejiz emas.Yurtboshimiz ta'biri bilan aytganda, bu xosiyatli
zamindan nomlari butun islom olamida mashhur Imom Qaffol Shoshiy, Shayx Xovandi Tohur,
Shayx Zayniddin bobo, Ibrohim ota, Qo'yliq ota singari aziz-avliyolar, ne-ne ulug' zotlar yetishib
chiqqanida katta hikmat bor. Bu hududda, shuningdek, Xoja Ahror Valiy, Shayx Umar
Bog'istoniy, Abu Bakr Shoshiy, Abu Sulaymon Banokatiy, Hofiz Ko'hakiy kabi allomalar
yashab, ijod etgan.
Buyuk bobomiz Amir Temurning o'z saltanatidagi ushbu shaharga mehri o'zgacha bo'lgan.
Temuriylar tomonidan bu yerda barpo etilgan va hozirgacha savlat to'kib turgan muhtasham
binolar zeb-tarovati ana shu yuksak e'tibordan darakdir.
Toshkent o'zining olis va boy tarixi davomida boshidan qancha-qancha sinov va mashaqqatlarni
o'tkazgan, ne-ne buyuk voqealarning guvohi bo'lgan, doimo ulkan siyosiy, iqtisodiy, ma'naviy
mavqeini saqlab turgan va shu bois turli davrlarda turlicha ulug'langan. Poytaxtimizning
"Tinchlik shahri", "Do'stlik shahri", "Jasorat shahri", "Non shahri", "Bog'-rog'lar shahri", "Sharq
darvozasi" sifatidagi shuhrati Mashriqu Mag'ribga yoyilgan.
2007 yili bu ta'riflar qatoriga "Toshkent - islom madaniyati poytaxti" degan yuksak nom
qo'shilgani jahon hamjamiyatining Vatanimiz va uning poytaxtiga chuqur ehtiromining yana bir
amaliy ifodasi bo'ldi. O'tgan davrda yurtimizda mazkur muhim voqeaga bag'ishlangan bir qator
xalqaro ilmiy va madaniy tadbirlar tashkil etildi. Prezidentimiz tomonidan 2007 yil 20 fevralda
qabul qilingan "Hazrati Imom (Hastimom) jamoatchilik jamg'armasini qo'llab-quvvatlash
to'g'risida"gi qarorga muvofiq, Toshkent shahridagi Hazrati imom majmuasida juda qisqa
muddatda g'oyat katta bunyodkorlik, ta'mirlash va obodonlashtirish ishlari amalga oshirilgani
tahsinga sazovor.
www.UzReferat.ucoz.net
Hozirgi kunda bu yerdagi Hazrati imom jome' masjidi, Baroqxon madrasasi, Mo'yi muborak
ziyoratgohi, Tillashayx masjidi, O'zbekiston musulmonlari idorasining binosi va boshqa noyob,
betakror imoratlar ko'zni quvontirib, xalqimizning buyuk bunyodkorlik salohiyati va
yaratuvchilik dahosining yana bir marta yorqin namoyoniga aylangan.
Ko'kaldosh va Abulqosim madrasalari, Shayx Zayniddin va Shayx Xovandi Tohur, Qo'yliq ota
va Zangiota me'moriy obidalari, Xoja A'lambardor maqbarasi, Yunusxon xonaqohi poytaxtimizning kishini hayratga soladigan bu kabi noyob me'morchilik yodgorliklari bisyor.
Toshkent shahrining 2200 yilligini nishonlashga tayyorgarlik doirasida yana ko'plab tarixiy
obidalar, yodgorlik va qadamjolar ta'mirlanadi, obodonlashtiriladi, ularni yanada kengroq targ'ib
etishga qaratilgan zarur chora-tadbirlar amalga oshiriladi.
Ozod yurtning obod poytaxti
Bugun poytaxtimizning Mustaqillik maydonini ziyorat qilgan kishi bundan 16-17 yil avval bu
yerdagi so'lim bog' va chamanzorlar, salobatli inshootlar, ko'rkam yodgorlik va xiyobonlar
o'rnida yozning jaziramasiyu qishning qahratonida "toblanib yotuvchi" yap-yalang asfalt-beton
sathdan boshqa deyarli hech narsa bo'lmaganini hatto tasavvur eta olmasligi mumkin.
Istiqlol yillarida Mustaqillik maydoni poytaxtimizning ulkan me'moriy ansambliga aylandi.
O'zbekiston Respublikasining Mustaqilligi kuni deb e'lon qilingan sana - 1991 yil 1 sentabrdan
e'tiboran, O'zbekiston Prezidenti Farmoniga muvofiq, Toshkentning markaziy maydoni Mustaqillik maydoni deb atala boshlangani bunda muhim omil bo'ldi.
Prezidentimiz rahnamoligida bu yerda amalga oshirilgan bunyodkorlik ishlari bosh
maydonimizning nainki manzarasini, ayni chog'da mazmun-mohiyatini ham tubdan o'zgartirib
yubordi. Zalvorli o'zgarishlar jarayonida Mustaqillik monumenti, Xotira xiyoboni barpo etildi.
Senat binosi, Ezgulik arkasi, Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Tasviriy san'at galereyasi, Biznesmarkaz, shuningdek, zamonaviy favvoralar kabi buyuk bunyodkorlik namunalari yaratildi.
El-yurt sha'n-shavkati, g'urur-iftixori, milliy davlatchiligimiz timsoli bo'lmish obidalardan yana
biri - farzandini bag'riga bosib turgan munis o'zbek ayoli siymosi aks etgan yuksak me'moriybadiiy majmua - Baxtiyor ona haykalidir.
Mustaqillik monumenti va Baxtiyor ona haykali Ezgulik arkasi, oq poyondoz shaklidagi keng
yo'lak bilan birga yaxlit ansamblni tashkil qiladi. Mustaqillik va ezgulik tushunchalarini o'zida
uyg'unlashtirgan bu yodgorlik, Yurtboshimiz taklifiga ko'ra, Mustaqillik va ezgulik monumenti
deb ataldi.
Ha, asrlar mobaynida suronli jangu jadallarni, yuksalish va inqiroz davrlarini boshdan kechirgan,
necha bor vayron bo'lib, qayta qad rostlagan, shu tariqa nomi kabi qadimiy joyi ham har gal
o'zgarib borgan shahar aynan mustaqillik yillarida tinch qurilish va buyuk bunyodkorliklar
maydoniga aylandi. Bunda, avvalo, shahar qiyofasiga sharqona tus berilishiga alohida e'tibor
qaratildi. Shu bilan birga, zamonaviy me'morlik yechimlarining eng ilg'or yutuqlaridan unumli
foydalanildi.
Ana shu zalvorli o'zgarishlar jarayonida shaharning turli joylarida qulay yo'lo'tkazgichlar ishga
tushirildi, halqa yo'llari va ko'priklar, bog'lar, noyob obidalar barpo etildi. Milliy bog' va boshqa
o'nlab istirohat bog'lari, bozorlar, aeroport va vokzal binolari deyarli qayta qurildi. Viqorli,
osmono'par imoratlar - mehmonxonalar, madaniyat saroylari, muzeylar, banklar, sport
www.UzReferat.ucoz.net
majmualari qad ko'tardi. Natijada so'nggi yillarda Toshkent tanib bo'lmas darajada yangi va
zamonaviy qiyofa kasb etdi.
Birgina Eski shahar hududida amalga oshirilgan ko'lamdor ishlarni olaylik. Bu yerlar bundan
bor-yo'g'i 10-15 yil ilgari qay ahvolda bo'lganini hamshaharlarimiz yaxshi eslaydi. Ikki mashina
ro'baro' kelib qolsa, bir-biriga yo'l berishga majbur bo'ladigan tor ko'chalar, tabiiy gaz va
ichimlik suvdan mahrum, pastqam uylar shahar husnini buzib turar edi. Endi esa Eski shaharni
obod etish yuzasidan amalga oshirilgan ishlar samaralari keng va ravon ko'chalarda, yangi
ko'rkam turarjoylar, maktab va poliklinikalar, mahallalar guzarlarida o'z aksini topmoqda.
Bo'zsuv kanali bo'yida o'tgan asrning 80-yillarida qad rostlagan Toshkent teleminorasi 375 metr
balandlikka ega bo'lib, bu borada MDHda ikkinchi, mintaqamizda esa birinchi o'rinda turadi.
Toshkent metropoliteni ham Markaziy Osiyoda yagonadir. Keyingi davrda poytaxt teleminorasi,
metro stansiyalari tubdan ta'mirlandi, metroning yangi yo'nalish va stansiyalari bunyod etildi.
Poytaxtimiz to'yiga tayyorgarlik ko'rish jarayonida bunyodkorlik ko'lamlari butun shahar bo'ylab
bundan-da keng quloch yoymoqda. Alisher Navoiy nomidagi O'zbekiston Milliy
kutubxonasining yangi binosi, "Qatag'on qurbonlari xotirasi" muzeyining ikkinchi qismi, Bolalar
ijodiyoti ko'rgazmasi markazi, Toshkent Islom universitetining yangi o'quv korpusini barpo
etish, "Paxtakor" markaziy stadionini to'liq qayta rekonstruksiya qilish birinchi galdagi
vazifalardandir.Bularning barchasi mustaqillik sharofati bilan Toshkentning nafaqat
mamlakatimiz, balki dunyo miqyosidagi nufuzi va obro'-e'tibori tobora ortib borayotganidan
dalolatdir.
Shu bois, Sharqning ma'rifat beshiklaridan biri sifatida dovrug' qozongan Toshkent shahrining
2200 yilligi mamlakatimizda nishonlanadigan katta to'y ekani barobarida, dunyo miqyosida
muhim ahamiyatga ega ulkan voqea hamdir. Shu kunlarda bu qutlug' sanaga tayyorgarlik
shukuhi yurtimizning barcha hududlarini qamrab olmoqda. Zero, Yurtboshimiz ta'kidlaganidek,
Vatanimizning muqaddas ostonasi, davlatimizning bosh shahri bo'lmish azim Toshkent bilan
butun O'zbekiston xalqi, barchamiz haqli ravishda faxrlanamiz.
Qidiruv
Ovoz berish
Siz ko'proq bu saytdan qanday ma'lumotlar olishni istaysiz?
tarihga oid
ko'proq rasmlar
madrasalar
Sungi yangiliklar
O'qitish tizimi
ko'rik tanlovlar
milliy urf-odatlar
www.UzReferat.ucoz.net
Natijalar
Naxshab javohirlari
Yerqo’rg’on shahar ibodatxonasidan topilgan sopol chilimdon. (V-VI asrlar.)
Batafsil
Statistika
Bosh sahifa | Milliylik |Shaharlar | Qiziqarli | Fotolar | Mexmonxona | Sayt muallifi
Copyright © milliylik.uz
Barcha ko'chirilgan ma'lumotlar saytga yo'naltirilgan bo'lishi lozim.
Bu satrlar qalbdan bitilgan, dildan his qilgan, ko’ngil izmidan ham o’ta olgan, ota – bobolarimiz
hoki-poylari jo bo’lgan shu Zamin – O’zbekistonning poydevori mustahkam, kelajagi porloq,
yoshlari bilimli, qariyalari e’zozli yurt insonlariga bag’ishladim.
Assalomu alaykum!
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
- Assalomu aleykum! Qo'lini ko'ksiga qo'yib, ajib tavoze ila salom berdi yosh yigit.
www.UzReferat.ucoz.net
- Vaaleykum assalom! - alik oldi oppoq soqolli, nuroniy chol hassasiga tayanib, bir zum nafas
rostlarkan, so'ng qo'shib qo'ydi:
KIYINISH ODOBI.
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Madaniyatlilikning asosiy belgilaridan biri bu kiyinish odatidir. Kimning qanday kiyinganligiga
qarab, uning did-farosati, moddiy va ma'naviy darajasini hatto kasbini aniqlab olish mumkin.
DASTURXON. TAOM. FOTIHA.
Qo'shilgan sana: 0000-00-00
Muallif: Ahror Sodiqov
Inson paydo bo'lib, taom iste'mol qila boshlabdiki, dasturxon bor. Dasturxon aziz, muqaddas,
rizq-ro'z manbai va ramzi sifatida ko'zga surtilgan.
HAYITLAR
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Hayitlar qadimiy diniy bayram bo'lib, ularning tarkibiga kirgan ko'pgina marosimlar islomdan
oldin ham xalq taomilida bo'lgan. Islom ularni omuxtalab, o'z qonunlarini qo'shib, hayitbayramlarining umrini uzaytirgan.
TAQINCHOQ – ZIYNAT
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
O'zbek xalqida biror bir to'ytantana yo'qki, unda turli mavsum va marosimga mos, kundalik
taqinchoqlar taqilmaydigan bo'lsin. Kelik-kuyovlarga, sunnat qilingan to'y bolaga, hatto
www.UzReferat.ucoz.net
beshikdagi bolakay uchun ham muayyan taqinchoq taqadilar. Qiz-juvonlar, momoyu buvilar
albatta o'z yoshlariga munosib taqinchoqlar taqadilar.
TAVALLUD. BESHIK. ALLA
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Tavallud topgan bolaning qulog'iga ota-bobolarimiz birinchi navbatda bir mulla chaqirib, azon
ayttirganlar. Azon aytilganda bolaning qulog'i ochilgan. Odamlarni eshitish, tinglash qobiliyati
ish boshlagan. Ismi ilk bor chaqoloqning o'z qulog'iga singdirilgan. So'ng uning chillasi - kichik
chilla va katta chilla o'tkaziladi. Kichik chilla yigirma kungacha, bolaning onasi, enagasi,
momosidan (doya) bo'lak yoniga, chillalik bo'lganligi uchun hech kim kiritilmaydi.
ISMI – SHARIF
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Dunyodagi barcha jonli-jonsiz narsalarning, hatto foniy voqea-hodisalarning ham o'z nomi, ismi,
atamasi bor. Ismlarda har bir narsaning, voqea-hodisalarning ahamiyatli tomonlari aks etadi.
Xalq orasida odam bolasi xulq-atvori, fe'li xo'yiga shu jumladan, ismi bilan tug'iladi, degan gap
bor.
UCH QARZNING BIRI
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Sharq xalqlari orasida eng keng tarqalgan udumlardan biri xatnadir. Xatna necha o'n yillar
mobaynida qattiq nazorat ostiga olinishiga qaramasdan, Arab va Ajam mamlakatlari barchasida
bo'lgani kabi o'zbek, tojik, ozarbayjon, qozoq, qirg'izning biror o'g'il farzandi xatna qilinmay
qolgani yo'q. Xatna odatda bekitiqcha o'tkazildi.
QULOQTISHLAR.
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Keyingi avlodlarimiz tomonidan qattiq taqib ostiga olinib, la'natlanib, yo'q qilib yuborilgan
odatlarimizdan biri beshikketdi, quloqtishlar odatidir. Beshikketdi, quloqtishlar odatlari so'nggi
www.UzReferat.ucoz.net
paytlarda negadir ta'qib ostiga olinib, yo'q qilib kelindi. Lekin, har bir asl narsa zamonlar
to'foniga, to'siqlar, qarama - qarshiliklarga dosh bera olishi tufayli ham qimmatlidir.
O'YINLAR.
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
O'zingizga ma'lumki, bolalarni kattalar, yerga ursa ko'kka sapchiydigan kopto'kka o'xshatishadi.
Chunki Siz biror daqiqa ham harakatsiz, jim o'tirolmaysiz. O'yin ishqibozi, o'yinqaroqsizlar.
Hayotingizni ko'chasiz, o'yinlarsiz tasavvur qilolmaysiz. Aslida bolalikning eng aziz, o'ziga xos
tomonlariham shunda-da!
LAPAR.
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Hozirgi paytda deyarli unitilib, yoqolib ketgan bolalar o'yinlaridan lapar va dandarak o'yinlaridir.
Ayrimlar bu o'yin haqida umuman eshitmagan bo'lishlari ham mumkin. Ilgari hozirgi
zamonlargidek pero, tanga, lanka o'yinlari emas, tosh, yog'och yong'oq o'yinlari ko'proq
o'ynalgan.
CHAVGON
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Chavgon Sharq xalqlari orasida juda qadimiy o'yinlardan biri hisoblanib, o'z o'yin qoidalari
hamda ko'rinishi jihatidan ko'pkari va xokkey o'yinlariga o'xshash bo'lgan. Chavgonda
o'yinchilar maxsus suvorilar bo'lib, ot ustida turib, milliy chavandozlik kiyimlarida maydonga
tushib, o'yin o'ynaganlar.
KO'PKARI
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Ko'pkari uloq - o'zbek, qozoq, qirg'iz, turkman, tojik xalqlarining barchasi uchun birday qadrdon.
Ko'pkari - bu chavondozlar bahsi. Ota-bobolarimiz go'dakligidan bolalik fasliga kirgan
www.UzReferat.ucoz.net
farzandlarining qo'lini halollash, bo'y etgan qizlarini uzatish, er etgan o'g'illarini uylantirish
to'ylarida xalqqa osh berib, so'ngida ko'pkari bahsi tomoshalarini ko'rsatishgan. Ko'pkari chopish
- bu chavondozlik ot ustida ommaviy musobaqa shartlarini bajarib, g'olib chiqish uchun olib
boradigan kurashi, janggidir.
KURASH
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Juda qadimiy o'yin odatlarimizdan biri kurashdir. Bu o'yin-odat haqida sizlar uchun quyidagi
ma'lumotlarni berishga harakatqilaman: Kurash o'yinimiz, hayriyatki, yo'qolib, izsiz ketgan
udumlarimiz qatoriga kirmay qolgan.
"NAVRO'Z - ENG BOQIY BAYRAM"
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Navro'z Sharq xalqlari orasidab bir necha ming yillardan buyon yashab kelmoqda. Ko'p asrlar
davomida makedoniyalik Aliksandr, arablar, mo'g'ullar kabi bir qancha bosqinchi qo'shinlar
Sharq xalqlarining umumiy bayrami Navro'zni yo'q qilib, halok qilib yuborishga harakat
qiladilar. Ammo Navro'z barhayotligicha qolaverdi, qayta tirilaverdi.
HASHAR
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Hashar - Sharq xalqlari orasida keng tarqalgan udumlarimizdan biri bo'lib, qadimdan o'zbek
xalqi hayotida muhim o'rin tutib kelgan. Hashar bu ko'pchilikning bir yoqadan bosh chiqarib, bir
maqsaddabirgalashib harakat qilishidir. Qadim zamonlarda ota-bobolarimiz qishloqlarda,
yozloqlarda xo'jalikishlarini ko'p hollarda hashar yo'li bilan bitirib olishgan.
KO'LOTA
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
www.UzReferat.ucoz.net
Hizirgi yoshlar -kulitani ko'rmagan bo'lishi ham mumkin. Haqiqatan ham ko'pdan buyon kulita
kiyilmay qildi. Men ham bilmas edim. Tusatdan milliy urf-odatlarni yig’ish va kitoblarni titish
vaqtimda hattoki kitoblardan ham ko’rmagan edim. Ko’lota degan narsani internet sahifasidan
oldim. Kulita dagani o'zi qanday matih, darsiz.
SOVCHI
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Vatan ostanadan, hovli bo'sag'adan, oila sovchilikdan boshlanadi. Sovchi ikki xonadonga
qarindoshlik iplarini bog'lashga da'vat etilgan kishidir. Sovchi kamida ikki, yo'qsa uch-to'rt
kishidan iborat bo'lib, ikki jinsdagi erkak va ayol sovchilar ham bor. Har ikki to'p alohida,
mustaqil harakat qiladi.
QO'NOQ
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Qo'noq so'zi turkiy xalqlarda mehmon ma'nosini berib, qo'noq tushish-mehmon qabul qilish
odatiga rioya qilinadi. Qo'noq odati turli viloyatlarda"qo'niq", "qo'nuq", "qo'shxona" tarzida ham
aytilib kelinadi.
SALLA
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Salla o'rash musulminchilikda farz sanalgan. Salla kichik yoshdan to ulug' yoshgacha bo'lgan
erkak jinsidagilarning bish kiyimidir. Salla ko'cha kiyimi bo'lib, oinadin istinasidan qadam ko'yib
tashkari chiqqan har bir idam albatta salla o'rab chiqqan. Mahallada, ko'cha-kuyda, jamiat
irasida, maktabda, favqulidda bir hidisa bo'lmasa, sallasiz yurilmagan.
TO’Y
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Siz karnay-surnaylar ovozi, nog'araning taka-tumini uzoqdan eshitgan zahotingizoq to'y
bo'lyapti, deb yugurasi. Ha, to'yning belgisi, xabarchisi karnay-surnay, nog'aralar va siz. To'y o'z
www.UzReferat.ucoz.net
nomi bilan yaqin do'st-yor, qarindosh-urug' diydoriga, shirin taomlarga, yaxshi kuy va qo'shiqqa,
kurashu ko'pkari tomoshasiga, bayram shodiyonalariga, kulgi va quvonchga to'yishdir.
URUG. SHAJARA. SULOLA
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Ba'zida Sizdan keksa chollar: "O'g'lim, kimning farzandisiz, kimlardansiz?" deb so'rab qoladi.
Aslo: "Familiyangiz nima?" deyishmaydi. Siz otangizning, nari borsa, bobongizning ismlarini
aytasiz. Savol bergan chol: "Ha novvoylardan ekansiz-da", deydi. Siz bundan hayron bo'lasiz.
Chunki oilangizda hech kim novvoylik bilan shug'ullanmaydi.
IRIMLAR
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Irimlar barcha oalklar orasida uziq davrlardan buyon yashab kaladi. Ba'zilar unga ishinishmaydi,
ko'pchilik amal qilib ham kaladi. Ayrimlar irimlarni ourifit, bid'at dab bilib, qo'l siltab, undan
yuz o'giradilar, mutlaqi parvi qilmaydilar.
QARG’ISH.
Qo'shilgan sana: 2008-11-10
Muallif: Ahror Sodiqov
Atiqli shiir Rasul Hamzativ "Maning Dog'istonim" kitibida Ina tili, Vatani va uning idamlarini
millatdishlari - avarlarni ko'klarga ko'tarib maqtarkan, "maning qo'limda bo'lsa, ayollarimizning
jin uzib qarg'ashlarini, erkaklarning boloxonador so'kishlarini bir kitob qilgan bo'lardim", daya
avarcha qarg'ishu so'kishlarni ham yuksak insiniy madaniyat namusi sifatida talqin qilgan.
Bu safihamizda Siz O'zbekistonning qadimgi shaharlari haqida qisqacha ma'lumot
olishingiz mumkin.
Marg'ilon
Qo'shilgan sana: 2008-12-10
Muallif: Axror Sodiqov
Ayni bahor chog'ida maysalari tizzaga o'rlagan ,buloqlari tanga quvvat beruvchi, "Donai
kalon " anoridan bir donani shimsang, og'zing mazza qiladigan ,"subhoniy" o'rigini tatib
www.UzReferat.ucoz.net
ko'rib bog'lariga shaydo bo'lsang arzigulik Oloy tog'lari etagida joylashgan suluv shahar
haqida eshitmagan , bilmagan odam topilmasa kerak. Bu Marg'ilon shahridir. 2000 yillik
tarixga ega bo'lgan bu obod shahar Buyuk Ipak yo'lining atoqli karvonsaroylaridan
hisoblanib, uning 12 ta darvozasi bo'lgan.
Toshkent-2200
Qo'shilgan sana: 2008-10-11
Muallif: Ahror Sodiqov
Shaharning tarixi eramizdan avvalgi III asrning oxiri - yozma manbalar va zamonaviy
shaharning ichidagi qadimiy qo`rg`on qoldiqlari saqlanib qolgan
davrdan boshlab kuzatilishi mumkin. Bu qadimiy shahar Salar arig'i bo'yida joylashgan
Mingo'rik qo`rg`onidir. Arxeologlar o'zlarining qazlmalari asosida qo`rg`onning birinchi
mustahkamlovchi inshootlari eramizdan avval I asrning oxirida - eramizning I asri boshida
qurilgan, degan xulosaga kelganlar, ya'ni shahar XX asrlik tarixga ega. Birinchi yozma
manbalarning orasida Xitoy elchisi Chjan Tszan yozuvlariga asoslangan Xitoy
solnomalarini aytib o'tish mumkin, Buyuk ipak yo'li bo'ylab birinchi karvon yo'lining
o'tkazilishi shu elchining ismi bilan bog'liq deb hisoblanadi.
Samarqand - 2750
Qo'shilgan sana: 2008-12-10
Muallif: Axror Sodiqov
Samarqand - jahonning eng qadimiy shaharlaridan biri, Rim, Afina, Vavilonlarning
tengdoshidir. O'tmishning shoirlari va tarixchilari uni chinakam "Sharq jannatmakon
bog'i", "Er yuzi", "Sharq olamining bebaho durdonasi", "jahon mamlakatlarning
bezagi", "Sharqning Rim kabi shahri"... va hokazolar kabi go'zal o'xshatishlarni bejiz
bag'ishlamagan edilar. Samarqand vujudga kelgan Zarafshon daryosi vodiysining tabiiy
mo'l-ko'lligi "Avesto" ning muqaddas she'rlarida maqtalgan edi. Eramizdan avvalgi 1ming yillikning o'rtalarida yunon manbalari Samarqand shahri haqida nomini Marokand
shaklida aytib o'tganlar, o
'rta asrlar davrida qadimiy Samarqandning
xarobalari Afrosiyob deb nomlanadigan bo'ldi. Samarqand shahri haqida eng birinchi
yozma fikr eramizdan avvalgi 329 yilga oid, u paytda Iskandar Zulqarnayn boshchiligidagi
yunon-makedon lashkarlari uni ishg'ol qilgan. Eramizning birinchi asrlarida shahar
qudratli Kangyuy davlati hukmronligiga tushib qolgan edi.
Buxoro - 2500
www.UzReferat.ucoz.net
Qo'shilgan sana: 2008-12-10
Muallif: Axror Sodiqov
Buxoroga borib, shu qadimiy shaharni ko’rgan kishilarning barchasi minoralarning
tepalaridagi g’alati ko’rinishdagi «qalpoqlarga» e’tibor bergan bo’lsalar kerak. Bular
laylak uyalaridir. Umidning timsoli bo’lgan bu oppoq qushlar shaharning ramzi, uning
barqarorligi va sadoqatining ham ramzi bo’la oladi. Boy go’zal shahar juda ko’p marta
turli-tuman dushmanlarning bosqinchilik hujumlarining maqsadi bo’lgan, mo’g’ultatarlarning bosqini eng og’ir, yer bilan yakson qiluvchi darajada bo’lgan edi. Lekin
Buxoro har gal qaytadan aynan o’sha joyda tiklanib, o’z zamini-yu a’analariga sodiq
bo’lib qaytadan barpo bo’lar edi. Buxoroga asos solinishi qadim-qadimgi asrlar tubiga
borib taqaladi. 1997 yilda YuNESKO ning qaroriga ko'ra butun madaniy dunyo uning
2500-yilligini nishonlagan edi. Afsonalar shaharning paydo bo'lishini tarixiy shaxs obrazi
bilan bog'liq Zardo'shtiylik xudolaridan biri - Siyovush bilan bog'laydi. Buxoroning eng
qadimiy qismi uning qal'asi - Ark hisoblanadi, bu yerda arxeologlar eramizdan avvalgi IV
- III asrlarga oid bo'lgan ba'zi topilmalar borligini aniqlashdi. Bu balandligi 20 metr
bo'lgan katta tepalik bo'lib, u yerda ilgari Buxoro amirining saroyi, uning harami,
xazinasi, qurol-yarog' saqlanadigan xonalari, o'ta xavfli jinoyatchilar uchun zindon
bo'lgan edi. Hozirgi paytda ular tiklanmoqda.
Qarshi 2700
Qo'shilgan sana: 2008-12-10
Muallif: Axror Sadikov
BMT ning xalq ta'limi, fan va madaniyat masalalari bo'yicha nufuzli tashkiloti hamda
O'zbakiston Raspublikasi Vazirlar mahkamasining Qarshi shahrining 2700 yillik yoshini
nishonlash to'g'risidagi qarorlari raspublikamiz xalqiga, birinchi galda, vohamiz ahliga
faxr va g'urur bag'ishlaydi. Qarshi shahrining o'tmishdagi nomlari bo'lmish Navkat,
Naxshab, Nasaf shahrining paydo bo'lish tarixi miloddan avvalgi birinchi ming yillikka
daxldor ekanligini qadimshunos va tarixchi olimlar aniqlab, isbotlab barganlar.
Qashqadaryo vohasining quyi qismida arxaologik qazishma ishlari asosan XX asrning 40yillari oxirlarida arxaologik olim S.K.Kabanov rahbarligida ekspaditsiya ishlari va u ko'p
yillik ilmiy tadqiqot natijalarini "Naxshab qadimgi va o'rta asrlar davrida" (-T., "Fan",
1977) nomli kitobida aks ettirdi.
www.UzReferat.ucoz.net
Авиценна (Абу Али Хусейн Абдаллах Ибн Сина) (16 августа 980, Афшана, близ Бухары 18 июня 1037, Хамадан, Иран)
Учёный, философ, поэт, врач, музыкант. Жил в Средней Азии и Иране, был врачом и
везиром при разных правителях. В философии продолжал традиции арабского
аристотелизма, отчасти неоплатонизма.
Жизнь
Перс по происхождению. Его биография, составленная им самим (охватывает первые 30
лет жизни) и продолженная его учеником ал-Джузджани, сохранилась в трёх близких
редакциях. Начальное образование получил от отца - чиновника саманидской
администрации, принадлежавшего к исмаилитам.
Ибн-Сина принадлежал к населению Средней Азии, говорившему на языке фарси-дари.
На этом языке он писал короткие стихи - четверостишья "для отдохновения души...".Отцу
Ибн-Сины Абдаллаху и его жене нравилось имя Хусейн. Ими давно было решено назвать
первого сына Хусейном, но в благородных домах нужно было дать сыну и кунью почётное прозвище. "У моего мальчика обязательно будет свой сын,- смеялся Абдаллах Так пусть же не мучается мой мальчик Хусейн. Я уже дал имя его будущему сыну Али.
www.UzReferat.ucoz.net
Кунья будет Абу Али". Откуда было знать Абдаллаху, что напрасно он выдумал эту ,
затею со вторым именем. Не будет у Хусейна сына, и семьи у него своей не будет. А
станет скитаться он всю жизнь по караванным путям от города к городу, от правителя к
правителю.
Маленький Хусейн был очень любопытным мальчиком. Слово "Почему?" он повторял
много раз в день, удивляя и детей и взрослых своей любознательностью. Когда Хусейну
исполнилось пять лет, семья переехала в Бухару. Мальчика поместили в начальную
мусульманскую школу - мактаб , где он проучился до 10 лет. Хусейн был самым
маленьким из пятнадцати учеников хатиба Убайда. Главы из Корана - суры - ученикам
школы читались по-арабски. Многие мальчики плохо знали арабский язык. Хусейн сразу
подступил к учителю с вопросами, но тот говорил: "Учи Коран. Там на все есть ответы."
Одновременно Хусейн ходил и к другому учителю,который обучал его грамматике ,
стилистике и арабскому языку.
Однажды Хусейн сказал: "Я выучил весь Коран. Теперь я могу задать свои вопросы?"
Учитель обиделся: "Коран учат долгие годы и редким мусульманам, знающим его
наизусть, дают почетное звание - хафиз".
"Значит я хафиз!" - сказал мальчик. На экзамене Хусейн рассказал все суры, не пропустив
ни одного слова. Так не знал Коран даже сам хатиб Убайд. С тех пор Хусейн не ходил в
маетаб. К десятилетнему возрасту, то есть к 990 году, будущий великий ученый
заканчивает первый, начальный. Цикл своего образования. Он поражает всех памятью,
цитируя наизусть текст всего Корана, и восхищает знанием арабской литературы. С этого
времени Ибн-Сина становится шейхом. Из его собственной биографии: "К десяти годам я
изучил Коран и литературную науку и делал такие успехи, что все поражались".
Выдающиеся способности мальчика были рано замечены. После десяти лет отец взял его
из школы, и дальнейшее образование подросток получил, занимаясь с приходящими на
дом учителями. Он усиленно изучал математику, физику, логику, законоведение,
астрономию,философию, географию и многое другое. Обстановка в семье способствовала
духовному развитию юноши. Отец Ибн-Сины, человек состоятельный и образованный,
был близок к исмаилитам, которые и сделали его своим последователем. (Исмаилиты противники ортодоксального ислама).
Ибн-Сина не принадлежал к исмаилитам, но живо интересовался содержанием их
проповедей. Возможно, от исмаилитов Ибн-Сина, воспринял критическое отношение к
Корану. Исмаилитом был и первый учитель, преподававший Ибн-Сине философию и
математику Лбу Абдаллах ан-Натили.
Учение шло столь успешно, что вскоре ученик не только догнал учителя, но и
неоднократно ставил его в тупик. В автобиографии Ибн-Сина описывает такой случай: "Я
дал такой анализ данного определения, подобного какому он не слыхал. Он удивился мне
, как только мог и советовал родителю моему не занимать меня ничем , кроме наук... То
же было и с книгой Евклида. пять-шесть теорем я изучил при помощи учителя . а
остальные - самостоятельно. Натили оказался не в силах обучать меня. Он сказал : "Читай
сам , решай теорему , а затем приходи ко мне и показывай итоги. Тогда я самостоятельно
занялся изучением книг много было таких вопросов , которые он до того не знал и
научился им от меня".
Математику изучал у торговца Махмуда Массоха, логику и фикх (мусульманское право) у Исмаила Захида, медицину - у бухарского врача Абу Мансура Камари. С 15 лет начал
www.UzReferat.ucoz.net
заниматься самостоятельно и к 18 годам уже сложился как зрелый учёный; в это время он
стал известен в Бухаре и как искусный врач.
Медициной Ибн-Сина заинтересовался очень рано, Не имея ещё 12 лет от роду , Ибн-Сина
, согласно традиции , занялся её изучением по совету знаменитого врача и философа Абу
Салаха ал-Масихи. "Затем я пристрастился к науке врачевания , - говорится в
автобиографии , - и стал читать книги посвящённые ей. А медицинская наука не из
трудных наук , и , конечно , я преуспел в ней в кратчайшее время так , что известные
врачи того времени стали приходить ко мне за советом. Посещал я и больных , и в
результате достигнутого мною опыта открылись передо мной такие врата исцеления, что
это не поддаётся описанию. А было мне в это время шестнадцать лет".
Изучал медицину Ибн-Сина под руководством Абу-л-Мансура Камари , известного
бухарского медика , автора ряда научных трудов. Обучение у Камари продолжалось не
долго: ибн-Сина быстро начинает заниматься самостоятельной практикой и вскоре
становится настолько известным врачом , что его приглашают во дворец для лечения
тяжело заболевшего эмира Бухары Нуха ибн-Мансура. В автобиографии Ибн-Сина
вспоминает : "Однажды эмир заболел и врачи не могли определить его болезнь. Имя моё
было им известно и они рассказали эмиру обо мне и попросили вызвать меня. Я явился и
участвовал вместе с ними в лечении и отличился на этой службе ему".
Чем болел эмир Бухары, и как его лечил Ибн-Сина, точно не известно. Известно лишь, что
лечение помогло, и Нух ибн-Мансур благополучно правил Бухарой ещё год. Известно
также, что в благодарность за излечение Ибн-Сина получил доступ в знаменитое
книгохранилище Саманидов. Бухарская библиотека - одно из крупнейших собраний книг
того времени. Сам ибн-Сина считал работу в Бухарской библиотеке важнейшим этапом в
своей жизни. Здесь завершилось его образование и началось самостоятельное творчество.
Библиотекой Саманидов Ибн-Сина пользовался несколько лет. Возможно, именно во
время работы в Бухарской библиотеке у него зародилась идея создать обобщающий труд
по медицине , где можно было бы найти название болезни со всеми ее признаками, а
также указание на то, отчего она возникает и как ее можно излечить. Для этой цели ИбнСина делал необходимые выписки из различных книг , а затем периодически обобщал их.
Так началась подготовка материала для "Канона врачебной науки", над которым ИбнСина работал долгие годы.
В 999 году умер отец - Абдаллах ибн Хасан, и на плечи Ибн-Сины легла забота о близких.
Но к семье бывшего исмаилита власти относились с подозрением, положение Ибн-Сины
было непрочно и даже опасно, и он принял решение переехать в Гургандж, столицу
Хорезма.
До самой смерти Ибн-сина не смог вернуться на родину, скитаясь по чужбине из одного
города в другой. Он побывал у властителей Хорезма, Абиверда, Нишапура, Туса, Гургана,
Рея, Хамадана , Исфагана. Испытывал лишения и поднимался к вершинам власти, то
становился визирем , то попадал в тюрьму , жил и в роскоши и в нищете, но не на один
день не прекращал творческой и научной работы. Имущество его не один раз было
разграблено , погибла его библиотека , в том числе рукопись философской энциклопедии
в двадцати томах "Ал-Инсаф" ("Справедливость").
Некоторые работы он писал в седле во время своих долгих переездов. В 1015-24 жил в
Хамадане, сочетая научную деятельность с весьма активным участием в политических и
государственных делах эмирата (занимал посты визиря и придворного врача эмира
www.UzReferat.ucoz.net
Хамадана Шамс ад-Давла). После смерти эмира за попытку перейти на службу к
правителю Исфахана на четыре месяца был заточен в крепость. В последние годы жизни
служил в Исфахане при дворе эмира Ала ад-Давла.
Труды
Сохранилась значительная часть философских и научных сочинений Ибн Сины. Его
работы, написанные в основном по-арабски (некоторые - на фарси), охватывают, помимо
философских дисциплин, химию, геологию, грамматику, поэтику, историю, кораническую
экзегетику, мистику. На формирование его философских взглядов оказали влияние труды
ал-Фараби, которого Ибн Сина называл своим вторым учителем после Аристотеля, а
также неоплатонизм, с идеями которого он был знаком преимущественно по так
называемой «Теологии Аристотеля» (извлечения из 4-6 разделов «Эннеад» Плотина).
Главная философская работа Ибн Сины энциклопедический труд «Книга исцеления» состоит из четырех разделов: логики, физики, математических наук (геометрии,
арифметики, музыки, астрономии) и метафизики. К этому труду примыкает написанная на
фарси «Книга знания» («Даниш-намэ»). В сокращенном изложении философские идеи
«Книги исцеления» содержатся в «Книге спасения» (русский перевод фрагментов см.:
Избранные произведения мыслителей стран Ближнего и Среднего Востока. М., 1961. С.
219-229). «Книга указаний и наставлений», написанная в последние годы жизни, итоговое изложение его философских идей, испытавшее влияние суфизма. Среди других
работ наибольшее влияние на ученых Востока и Европы в течение нескольких столетий
имел «Канон врачебной медицины». Сохранились немногочисленные стихи (большей
частью в форме рубаи).
При жизни Ибн-Сины большой известностью пользовался обширный труд основателя и
руководителя госпиталя в Багдаде Али ибн-Аббаса под названием "Царская книга".
Одним из непосредственных предшественников "Канона" был 30-ти томный труд Абу
Бакара ар-Рази "Всеобъемлющая книга по медицине". Однако эти труды страдали общими
недостатками. Изложенные в них сведения не были в достаточной степени
систематизированы, результаты наблюдений переплетались с явным вымыслом ,
рекомендации дополнялись мистическими истолкованиями. Построение книг было очень
нечетким, а изложение настолько сложным, что пользоваться ими мог только достаточно
опытный врач.
Ибн-Сина , работая над книгой , поставил перед собой задачу избежать ошибок своих
предшественников и справился с ней , создав один из крупнейших в истории медицины
энциклопедических трудов - "Канон врачебной науки".
"Канон врачебной науки" - одна из самых знаменитых книг в истории медицины. По
существу - это целая медицинская энциклопедия , рассматривающая с большой полнотой
(в пределах знаний того времени) всё, что относится к здоровью и болезням человека.
Этот капитальный труд , включающий в себя около 200 печатных листов , уже в
двенадцатом веке был переведен с арабского языка на латинский и разошелся во
множестве рукописей. Когда был изобретен печатный станок , "Канон" оказался среди
первых печатных книг , и по числу изданий соперничал с Библией. Латинский текст
"Канона врачебной науки" был издан впервые в 1473, а арабский - в 1543.
Точная дата завершения работы над "Каноном" не установлена. Предположительно это
1020 год. "Канон врачебной науки" - это обширный труд , состоящий из 5 книг.
www.UzReferat.ucoz.net
Философия
В классификации философских наук и понимании предмета метафизики (сущее как
таковое) Ибн Сина следовал Аристотелю. Вслед за ал-Фараби Ибн Сина различает
возможно сущее, существующее благодаря другому, и абсолютно необходимо сущее,
существующее благодаря себе (в нем сущность и существование тождественны, тогда как
в возможно сущем - различны). Абсолютно необходимо сущее - Бог для Ибн Сины, в
отличие от Аристотеля, не только предельная причина всех других сущих, но и личность в
соответствии с теистическим миропониманием ислама (см. Теизм). В то же время Ибн
Сина расходится с доктриной креационизма, утверждая совечность мира Творцу (как
необходимо сущее Бог с необходимостью сообщает Себя вечно). Творение в вечности
Ибн Сина объяснял, в частности, с помощью неоплатонического понятия эманации,
обосновывая таким образом логический переход от первоначального единого к
множественности тварного мира. Однако в отличие от неоплатонизма он ограничивал
процесс эманации миром небесных сфер, рассматривая материю не как конечный
результат нисхождения единого, а как необходимый элемент любого возможного бытия.
В философской повести «Живой, сын Бодрствующего» Ибн Сина в аллегорической форме
излагает учение об активном «уме» (аристотелевско-неоплатонический нус), который
ведет человека по пути познания высших абстрактных истин. Предметы физики и
метафизики представлены здесь в образе космоса, по которому можно совершить
мысленное путешествие. Космос делится на три мира: материальный мир (Запад), мир
вечных несотворенных форм (Восток) и земной, физический мир во всем его конкретном
многообразии. Индивидуальная душа образует с телом единую субстанцию,
обеспечивающую целостное воскрешение человека; носителем философского мышления
выступает конкретное тело, предрасположенное к принятию разумной души. Абсолютная
истина может быть постигнута посредством интуитивного видения, которое предстает,
таким образом, кульминацией процесса мышления.
Добавил: Архивариус
Абу Али ибни Сино
Не смотри на каждого – как на друга и не доверяй свои тайны кому попало.
Оригинал текста: ‫زی یدو ست و ا سرار را ب ه خود اع تماد ن دارن د پ ا کیب ه ع نوان —هر دینکن هاگن‬
Древние философы
Не смотри на каждого – как на друга и не доверяй свои тайны кому попало.
Оригинал текста: ‫زی یدو ست و ا سرار را ب ه خود اع تماد ن دارن د پ ا کیب ه ع نوان —هر دینکن هاگن‬
www.UzReferat.ucoz.net
Популярность: 39%
Открыть все цитаты содержащие Метки: Авицена, о дружбе
www.UzReferat.ucoz.net
Download